بۇگىنگى تاڭدا استانادا ۆەلوسيپەدتى باستى كولىك قۇرالى ەتكەن جانداردىڭ قاتارى ارتىپ كەلەدى. جاقىندا باس قالانىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا ۆەلوجولاقتار سالىنىپ, ونىڭ ۇزىندىعى 56 شاقىرىمعا جەتتى.
كوپ ەلدەردىڭ كولىك قۇرالى
نەگىزگى ماسەلەگە ويىسپاس بۇرىن بىرنەشە ەلدىڭ استاناسىنداعى «شايتاناربا» يەلەرىنە جاسالعان جاعدايعا قىسقاشا شولۋ جاساپ شىعايىق.
دۇنيە جۇزىندە اتالعان كولىك ءتۇرىن ەڭ كوپ پايدالاناتىن قالالاردىڭ ءبىرى – دانيا ەلىنىڭ استاناسى كوپەنگاگەن. مۇندا ءبىر ميلليوننان اسا تۇرعىن بولسا, ونىڭ جارتىسىنان كوبى قار نەمەسە جاڭبىر جاۋىپ تۇرعانىنا قاراماستان باراتىن جەرىنە ۆەلوسيپەدتى قولدانعاندى ءجون كورەدى ەكەن. سۇرانىستىڭ كوپتىگىنەن بۇل قالادا 390 شاقىرىم جول بايسيكل جۇرگىزۋشىلەرىنە ارناپ سالىنعان ەكەن. سونىمەن قاتار ۆەلوسيپەدشىلەرگە دە كولىك جۇرگىزۋشىلەرى سەكىلدى ايىپپۇل سالىناتىنىن ايتا كەتكەن ءجون. ماسەلەن, كەشكە ارنايى جارىق تۇسىرەتىن قۇرىلعىسىز جۇرسە – 95 ەۋرو, قارسى باعىتتا جۇرسە – 135 ەۋرو, ۆەلوسيپەدتى قولسىز جۇرگىزسە – 95 ەۋرو, تەلەفونمەن سويلەسكەن قالپىندا جۇرسە – 135 ەۋرو, ءبىر ورىنعا ارنالعان ورىنعا ەكىنشى ادام مىنگەسسە 95 ەۋرو كولەمىندە ايىپپۇل سالىنادى.
حالىقارالىق ۆەلوسيپەدشىلەر وداعى (UCI) 2008-2011 جىلدارى ارالىعىندا كوپەنگاگەندى ۆەلوقالا رەتىندە مويىنداپ كەلگەن.
ۆەلوسيپەدكە قىزىعۋشىلىعى جوعارى قالالاردىڭ ەندى ءبىرى – پاريج. شىعىنى از, زيانى جوق كولىك ءتۇرى فرانتسۋزدار اراسىندا 2007 جىلدان باستاپ كەڭىنەن قولدانىسقا ەنە باستادى. سول جىلى 750 ۆەلوتۇراق اشىلسا, بۇگىندە بۇل كورسەتكىش 2000-نان اسادى. ءار 300 مەتردە جالعا بەرىلەتىن ورىندار ورنالاسقان. ال ۆەلوجولاق ۇزىندىعى – 700 شاقىرىم. فرانتسيا استاناسىندا دا ۆەلوسيپەدشىلەر جول ەرەجەسىن ساقتاۋى ءتيىس. ەرەجە بۇزىلعان جاعدايدا كوپەنگاگەن قالاسى سەكىلدى ارنايى ايىپپۇلدارى بار. سونداي-اق ارنايى ۆەلوجولدار الەمنىڭ باسقا دا ءىرى قالالارىندا ىسكە قوسىلعان.
وسى تۇستا استانا قالاسىنداعى ۆەلوجۇرگىنشىلەرگە جاسالعان جاعداي تۋرالى وي كەلەرى انىق. باس قالامىزدىڭ ارقا تورىنە قونىس اۋدارعانىنا 20 جىلدىڭ ءجۇزى ەندى بولىپ قالعاندىقتان جوعارىدا اتالعان ەكى قالامەن سالىستىرۋعا ءالى كەلمەسى انىق. ونىڭ ۇستىنە ەلورداداعى -40-50 گرادۋس اياز كوپەنگاگەندە دە, پاريجدە دە بولمايتىنىن ايتا كەتكەن ءجون. وسىعان بايلانىستى ۆەلوسيپەد ايداۋ ماۋسىمى وزگە ەلدەرمەن سالىستىرعاندا ون ەكى ايعا سوزىلمايدى. كليماتتىق كەدەرگىلەرگە قاراماستان استانا تۇرعىندارى اراسىندا «ەكى اياقتى كولىككە» دەگەن قىزىعۋشىلىق جىل ساناپ ارتىپ بارادى.
ماسەلەن Astana Bike اۆتوماتتاندىرىلعان جالعا الۋ جۇيەسى العاش اشىلعان تۇستا 40 تۇراقتا 200 ۆەلوسيپەد ۇسىنعان بولاتىن. كەيىننەن بۇل كورسەتكىشتى 100 ۆەلوستانساعا شاقتالعان 1000 ۆەلوسيپەدكە دەيىن ارتتىرۋ جوسپارلانىپ وتىرعانى حابارلانعان. ال بىلتىر باس-اياعى 150 ستانسا اشىلىپ, بايسيكل سانى تيىسىنشە 1500-گە جەتكەنى بەلگىلى بولدى. باستاپقىدا Astana Bike كولىكتەرى جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا عانا ارنالعان بولسا, قازىر قالا قوناقتارىنىڭ دا ارنايى قۇجاتتارى ارقىلى جالعا الۋىنا مۇمكىندىك جاسالدى.
بىرەر جىل بۇرىن ەلوردانىڭ «جاسىل بەلدەۋىندە» قورعالجىن تاسجولىندا ەنى ەكى مەترلىك, ۇزىندىعى 23 شاقىرىم بولاتىن ۆەلوجول سالىنعانى تۋرالى اقجولتاي حابار تاراعان. ال بيىل وڭىرلىك اكىمدىكتەر باس قالانىڭ مەرەيتويىنا سىيلىق رەتىندە قوسىمشا جولاقتار سالىپ, ونىڭ ۇزىندىعىن 56 كيلومەترگە جەتكىزدى.
اپات سانى ازايدى
ۆەلوجولاقتاردىڭ اشىلۋى استانانىڭ كوركىنە كورىك قوسا تۇسكەندەي. وسىنىڭ ارقاسىندا بيىل اۆتوموبيل جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ ۆەلوسيپەدشىلەردى سوعىپ كەتۋ وقيعاسى دا ازايدى. بۇرىن اتالعان جولاقتاردىڭ ازدىعىنان ەكى دوڭگەلەكتى كولىك يەلەرى جول جيەگىنە ءجيى شىعىپ كەتەتىن. جاقىندا استانا قالالىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى سونىڭ سالدارىنان بىلتىر بەس ۆەلوسيپەدشى جول اپاتىنا ۇشىراعانىن حابارلادى. ال بيىل جىل باسىنان بەرى ءبىر عانا دەرەك تىركەلىپتى. بۇعان قوسا وتكەن ايدىڭ سوڭىنا تامان ۆەلوجولاقتا كەتىپ بارا جاتقان ۆەلوسيپەدشىنى ۆاز-2109 اۆتوكولىگى سوعىپ كەتكەنى تۋرالى حابار تارادى. ابىروي بولعاندا دەنە جاراقاتىمەن شەكتەلدى.
ۆەلوجولاقتار كىمگە ارنالعان؟
ۆەلوسيپەد يەلەرى ءۇشىن ارنايى توسەلگەن جولاقتاردىڭ اشىلعانى باستاپقىدا قۋانىشتى حابار بولعان. بىراق كوپ ۇزاماي كەمشىن تۇستارىنىڭ دا بار ەكەنى انىقتالدى. ناقتىراق ايتقاندا, ارنايى بەلگىسى بولعانمەن جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ ۆەلوجولاقتارمەن كەتىپ بارا جاتاتىنىن ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى. بۇل ونسىز دا ەنى نەبارى ەكى مەتردى قۇرايتىن تار جولدا ۆەلوسيپەدشىلەرگە قيىندىق تۋدىرىپ جاتادى.
– ەكى دوڭگەلەكتى كولىكپەن جۇرگەنىمە بىرنەشە جىل ۋاقىت بولدى. جۇمىسقا وسىمەن بارىپ كەلگەندى ءجون كورەمىن. جاقىندا جولىمىزدىڭ ۇزارىپ, 56 شاقىرىمعا جەتكەنىن ەستىگەندە قاتتى قۋاندىم. بىراق جاياۋ جۇرەتىندەردىڭ جالعىز اياق, تار جولىمىزعا ءتۇسىپ الىپ جاتاتىنى كەدەرگى كەلتىرىپ جاتادى. كەيدە اسىعىپ بارا جاتىپ, تۇرعىنداردىڭ ءبىرىن سوعىپ كەتە جازدايمىن. وسى ءبىر ماسەلە تەزىرەك رەتتەلسە ەكەن دەيمىن, – دەپ تىلەگىن ءبىلدىردى نۇرلان ەسىمدى ازامات.
ال قالالىق ءىىد جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ ۆەلوجولاقتاردا جۇرۋىنە رۇقسات ەتىلگەنىن حابارلادى. «جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان جولداردا, سونداي-اق جولدىڭ شەتىندە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقان بولسا, جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ ۆەلوجولمەن جۇرۋىنە قۇقىعى بار. بىراق ولار ۆەلوسيپەدپەن جۇرگەندەرگە كەدەرگى كەلتىرمەي, وتكىزىپ جىبەرۋى ءتيىس» دەلىنگەن ءىىد تاراتقان حابارلامادا.
ارنايى جول ەرەجەسى بار
كوپەنگاگەن مەن پاريجدە بار ەرەجە بىزدە دە بار. بۇعان قالالىق ءىىد تاراتقان اقپارات دالەل. اتالعان دەپارتامەنت وتكەن جىلدىڭ مامىر ايىندا ۆەلوسيپەدشىلەرگە ارنالعان جول ەرەجەسى بارىن ەسكە سالدى. وعان سايكەس بايسيكل جۇرگىزۋشىلەرى رۋلدەن قولىن الۋىنا بولمايدى, ءتىپتى ءبىر قولىمەن دە جۇرگىزۋىنە تىيىم سالىنادى. سونىمەن قاتار جولاۋشىلار تاسىمالداۋعا, ۇزىندىعى 50 سم-دەن اساتىن, جۇرگىزۋشىنىڭ ەركىن وتىرۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن جۇك تاسۋىنا بولمايدى. ۆەلوسيپەد جولاعى بولا تۇرىپ, اۆتوموبيل جولىندا قوزعالۋ دا زاڭعا قايشى بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇدان بولەك, كولىك جۇرگىزۋشىسى سەكىلدى ۆەلوسيپەدتى ماس كۇيىندە ايداۋعا بولمايدى. بۇل ءتارتىپ بۇزىلعان جاعدايدا 5 اەك كولەمىندە ايىپپۇل سالىنادى. وسىعان قاراپ-اق, ۆەلوسيپەدشىنىڭ كولىك جۇرگىزۋشىسىمەن قۇقىعى ءبىر دەڭگەيدە ەكەنىن بايقاۋعا بولادى.
ساقتىقتا قورلىق جوق!
زاڭ بويىنشا ۆەلوسيپەدپەن قوزعالىپ بارا جاتقان ادام جۇرگىزۋشى بولىپ ەسەپتەلەدى. سوندىقتان وعان مىنگەندە ساقتىق ەرەجەلەرىن ساقتاۋدى ۇمىتپاعان ءجون. ناقتىراق ايتقاندا, باسىڭىزعا قورعانىس باس كيىمىن, ياعني, شلەم كيۋدى ادەتكە اينالدىرعان ابزال. اپات ايتىپ كەلمەيدى. ال اپاتقا ۇشىراعان جاعدايدا باس جاراقاتى وزگە دەنە جاراقاتتارىنان قاۋىپتىرەك.
قورعانىس باس كيىمىنەن بولەك ۆەلوقولعاپ كيۋدى ۇمىتپاعان ءجون. ادام قانشا جەردەن تەرشەڭ بولماسا دا ءرۋلدى ۇستاعاندا الاقانى تەرلەپ, ىڭعايسىزدىق تۋدىرادى. ال ارنايى قولعاپتار ارقىلى بۇل قيىندىقتان قۇتىلۋعا بولادى. سونداي-اق, وقىس جاعداي ورىن الىپ, جىعىلعان كەزدە ەڭ ءبىرىنشى ۆەلوسيپەدشى جەرگە الاقانىن تىرەيدى. مىنە, وسى كەزدە ۆەلوقولعاپ الاقاننىڭ قاتتى جارالانۋىنان ساقتايدى.
بۇدان وزگە ەكى دوڭگەلەكتى كولىكتىڭ الدى-ارتىنا جارىق تۇسىرەتىن قۇرىلعىلار ورناتىپ العان ءجون. سەبەبى كەشكى ۋاقىتتا وزگە جۇرگىزۋشىلەر تەز بايقايتىن بولادى. ارنايى جارىق تۇسىرەتىن قۇرىلعىلار ارقىلى جول اپاتىنان ساقتانۋعا بولادى. سونداي-اق ۆەلوجۇرگىنشىنىڭ كيىمى دە ەرەكشە بولۋى ءتيىس. ياعني, كولىك شامى تۇسكەندە شاعىلىساتىنداي اشىق بولعانى دۇرىس.
استانا دامىپ كەلە جاتقان جاس مەگاپوليستەردىڭ ءبىرى. وسى قارقىنمەن جالعاستىرا بەرەر بولسا الداعى ۋاقىتتا ەلوردانىڭ دا جوعارىدا اتى اتالعان كوپەنگاگەن سەكىلدى ۆەلوقالا رەتىندە مويىندالارى ءسوزسىز.
تۇپتەپ ايتقاندا, ۆەلوجولداردى ۇزارتىپ, ۆەلوسيپەدتى كوپشىلىك كولىگىنە اينالدىرا بەرگەن ءجون دەمەكپىز.
ايان ءابدۋالي
