نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ەكى تەمىرجول ۆوكزالى مەن اۋەجاي ەلوردانىڭ كوركىنە كورىك قوساتىن, اجارىن ايشىقتاي تۇسەتىن, جولاۋشىلار كوپ شوعىرلانىپ, لەگى تاۋسىلمايتىن ەڭسەلى عيماراتقا اينالىپ وتىر. نەگىزىنەن, ۆوكزال, اۋەجاي شاھارىمىزدىڭ باس قاقپاسى سانالادى. قالاارالىق, ءتىپتى حالىقارالىق قاتىناستاردا حالىق اۋە نەمەسە تەمىرجول كولىگى قىزمەتىنە جۇگىنەدى. ال وسى نىسانداردا قوعامدىق ءتارتىپ پەن زاڭدىلىقتاردى ساقتاۋ, ازاماتتاردىڭ جەكە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءىسى – كولىك پوليتسەيلەرىنە جۇكتەلگەن ءارى ابىرويلى مىندەتى. كولىك پوليتسياسىنىڭ بۇگىنگى تىنىسى, العا قويعان مىندەتتەرى مەن كوكەيكەستى ماسەلەلەرى جايىندا قر ءىىم كولىكتەگى پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى, پوليتسيا پولكوۆنيگى امانجول قابىلوۆپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
– امانجول جايعاليۇلى, جاسىراتىنى جوق, حالىقتىڭ كوبى پوليتسيا قۇرىلىمىنان حاباردار بولعانىمەن, كولىك پوليتسياسى بار ەكەنىن بىلە بەرمەيدى. نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى كولىك پوليتسياسىنىڭ قۇزىرى قانداي؟
– بۇگىندە ەلىمىزدىڭ بارلىق قۇقىق قورعاۋ قۇرىلىمدارى الدىندا مەملەكەت تۇتاستىعىنا سىزات, قوعام تىنىشتىعىنا كولەڭكە تۇسىرەتىن اسا اۋىر قىلمىستاردى دەر كەزىندە اۋىزدىقتاۋ مىندەتى تۇر. ءويتكەنى قوعامداعى تۇراقتىلىق پەن تەمىردەي ءتارتىپ قانا ەلدى وركەندەتۋدىڭ نەگىزى بولادى. كولىك پوليتسەيلەرى ەلوردامىزداعى اۋە جانە تەمىرجول نىساندارىنداعى قوعامدىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتەدى. ازاماتتار مەن جولاۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعايدى, تاسىمالداناتىن جۇكتەردىڭ ءبىر نۇكتەدەن ەكىنشى ءبىر نۇكتەگە امان-ساۋ جەتۋىن قاداعالايدى.
پرەزيدەنتىمىز ق.توقاەۆ ىشكى ىستەر ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ الدىنا قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ, ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جاڭا مىندەتتەر قويدى. وسى ورايدا, قىزمەت كورسەتۋ اۋماعىندا پروفيلاكتيكالىق باعىتتاعى شارالاردى نىعايتۋ, قىلمىستار ورىن العان جاعدايدا ولاردىڭ ءىزىن سۋىتپاي اشۋ, باسقا دا زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە جول بەرمەۋ ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز بولىپ قالا بەرمەك.
– قىلمىسپەن كۇرەسۋ, قوعامدىق ءتارتىپ ساقتاۋ اۋماقتارىڭىز قانداي؟
– جالپى, دەپارتامەنتتىڭ قىزمەت كورسەتۋ اۋماعىنداعى تەمىرجول تورابىنىڭ ۇزىندىعى 17 مىڭ شاقىرىمنان اسادى. رەسپۋبليكامىزدا 18 اۋەجاي, جولاۋشىلار مەن جۇك تاسىمالداۋعا ارنالعان 500-دەن اسا ستانسالار, 300-ءدىڭ ۇستىندە تەمىرجول ۆوكزالدارى بار. وسى اۋماقتاردا دەپارتامەنتكە باعىنىستى 25 جەلىلىك پوليتسيا باسقارمالارى مەن بولىمدەرى جۇمىس ىستەيدى. بۇعان رەسەي فەدەراتسياسىمەن, قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىمەن, وزبەكستان, تۇرىكمەنستان جانە قىرعىز رەسپۋبليكاسىمەن شەكارالاس ورنالاسقان 13 ءتۇيىسۋ ستانساسىن قوسىڭىز. وسىنىڭ ءوزى-اق كولىك پوليتسەيلەرىنە جۇكتەلىپ وتىرعان جاۋاپكەرشىلىك پەن اتقاراتىن جۇمىس اۋقىمىنىڭ وراسان ەكەندىگىن دايەكتەيدى. ءارى كۇندەلىكتى جۇمىس ۇلكەن قىراعىلىقتى تالاپ ەتەدى.
– كەيىنگى كەزدە نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تۇرعىندار سانى 1 ملن-نان استى, ونىڭ سىرتىندا كەلىمدى-كەتىمدى جولاۋشىلار سانى دا ارتۋدا. وسىعان سايكەس, قالا اۋەجايى مەن تەمىرجول ۆوكزالدارىنداعى قوعامدىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ شارالارىنىڭ اۋقىمى دا ارتقان شىعار؟
– راسىندا, سوڭعى ۋاقىتتا نۇر-سۇلتان قالاسىندا ساياسي سالماعى بار باسقوسۋلار مەن ءىرى مادەني شارالار ءجيى وتكىزىلۋدە. قازاقستانعا تۋريستىك ساپارمەن كەلەتىن شەتەلدىكتەردىڭ دە سانى جىل سايىن ارتۋدا. الىس-جاقىن شەت مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارى, ۇلكەن دەلەگاتسيالار ەڭ الدىمەن ات باسىن اۋەجايعا تىرەيدى. دەمەك, كەز كەلگەن مەيماندى ەڭ العاشقى بولىپ قارسى الاتىن – ءبىزدىڭ قىزمەتكەرلەر. سول سەبەپتى ءار قىزمەتكەردىڭ ءبىلىم-بىلىكتىلىگىنە, ءتىپتى كيىم كيۋ, سويلەۋ مادەنيەتىنە دەيىن ءجىتى كوڭىل بولىنەدى.
ايتالىق, نۇر-سۇلتان-1 جانە نۇر-سۇلتان–نۇرلى جول ستانسالارىنداعى ءبىر تاۋلىك ىشىندە جولاۋشىلار لەگى 25-26 مىڭنان اسادى. ال مەرەكە كۇندەرى ولاردىڭ سانى ەسەلەنە تۇسەدى. سول سياقتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ اۋەجايىنا ءبىر تاۋلىك ىشىندە 160-180-گە جۋىق اۋە رەيستەرى ۇشىپ كەلىپ, ۇشىپ كەتەدى. مۇنداعى ءبىر تاۋلىك ىشىندەگى جولاۋشىلار لەگى 8-10 مىڭ ادامدى قۇرايدى.
قوعامدىق ءتارتىپتى قورعاۋ ءىسى جۇيەلى ءارى ۇدايى جۇرگىزىلىپ كەلەدى. جىل باسىنان بەرى تەمىرجول جانە اۋە كولىگى نىساندارىنداعى قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا بىرقاتار شارالار قابىلداندى. «قۇقىقتىق ءتارتىپ», «ىزدەستىرۋ», «زاڭسىز كەلۋشى», «كوكنار-2019», ت.ب. جەدەل پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالارى جۇرگىزىلدى. ناتيجەسىندە ۋچاسكە بويىنشا 1120 قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق, ونىڭ ىشىندە 664 قىلمىس جانە 456 تەرىس قىلىق تىركەلدى. قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ جالپى اشىلۋى 82 پايىزدى قۇرايدى. قىلمىس سانى 12,3 پايىزعا, اۋىرلىعى ورتاشا قىلمىس 13,9 پايىزعا, بوتەننىڭ مۇلكىن ۇرلاۋ 17,4 پايىزعا, اۋىر قىلمىس 19,7 پايىزعا تومەندەدى. قوعامدىق ورىنداردا جاسالاتىن قىلمىستار سانى 22 پايىزعا ازايدى. 29478 قۇقىق بۇزۋشى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. ەلباسىنىڭ ۇساق قۇقىق بۇزۋشىلىققا «مۇلدەم توزبەۋشىلىك» قاعيداتىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعاندار سانى – 10086. كوشى-قون زاڭناماسىن بۇزعانى ءۇشىن 1238 شەتەل ازاماتى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلسا, ولاردىڭ 138-ءى ەل اۋماعىنان شىعارىلدى.
– باس شاھاردىڭ ۆوكزالدارى مەن اۋەجايىندا كوبىنە قانداي قىلمىستار ءجيى قايتالانىپ جاتادى؟
– ءوزىڭىز بىلەسىز, ادامدار لەگى كۇنى-ءتۇنى تولاستامايتىن ۆوكزالدار مەن پەرروندار قۇقىق بۇزۋشىلىققا نەعۇرلىم ىڭعايلى جەرلەر بولىپ سانالادى. سوندىقتان ءبىز ءاردايىم جولاۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن مۇددەسىن قورعاۋعا كۇش سالامىز. وكىنىشكە قاراي, كەيدە ازاماتتاردىڭ ءوز مۇلىكتەرىنە سالعىرت قاراۋلارىنىڭ سالدارىنان ۇرلىق قىلمىسى ورىن الىپ جاتادى. سوندىقتان كوپشىلىك شوعىرلاناتىن نىسانداردا نەمەسە پويىزدارعا مىنگەندە, تۇسكەن كەزدە ءار ادام ءوز مۇلكىنە مۇقيات بولعانى ءجون. جىلجىمالى قۇرامنان زاتتاردى توپ بولىپ ۇرلاۋ, بۇزاقىلىق, ەسىرتكى زاتتارىن تاسىمالداۋ سەكىلدى قىلمىستارعا قاتىستى فاكتىلەر دە تىركەلەدى. ماسەلەن, اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار-ماۋسىم ايلارىندا كولىك پوليتسەيلەرى ەسىرتكى زاتتارىنىڭ زاڭسىز اينالىمىنا قاتىستى 215 ەسىرتكى قىلمىسىن انىقتاعان, ونىڭ ىشىندە 10 فاكت ەسىرتكى زاتتارىن وتكىزۋگە, 9 فاكت ساقتاۋ جانە 8 فاكت ەسىرتكى كونترابانداسىنا قاتىستى بولعان.
– ەندى وزەكتى دەگەن ماسەلەلەر تۋرالى ايتساڭىز…
– جىل باسىنان بەرى ازاماتتاردىڭ تەمىرجول بويىندا بەلگىلەنبەگەن جەرلەردە ءجۇرۋى سالدارىنان پويىزداردىڭ شۇعىل تەجەۋىنىڭ 919 كورسەتكىشى انىقتالىپ, ونىڭ ىشىندە ادامداردىڭ قاۋىپتى ايماقتا بولۋىنىڭ 337 دەرەگى تىركەلدى. سونداي-اق تەمىرجول بويىنا تاستالعان بوگدە زاتتار بويىنشا 4 فاكتى تىركەلگەن. ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ وتكەن 6 ايىندا بەلگىلەنبەگەن جەرلەردە تەمىرجول توسەمىن كەسىپ وتكەنى ءۇشىن بارلىعى 454 ازامات جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى.
جازاتايىم وقيعالاردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا دەپارتامەنتتىڭ اكىمشىلىك پوليتسيا باسقارماسى قىزمەتكەرلەرى تەمىرجول جيەگىندە ورنالاسقان ەلدى مەكەندەگى جانە نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تۇرعىندارىمەن, ستۋدەنتتەرمەن تەمىرجول كولىگى ۇيىمدارى قىزمەتكەرلەرى پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالاردى ۇدايى وتكىزەدى.
– اۋەجاي مەن ۆوكزالدان كورشى شەكارالاس مەملەكەتتەرگە دە جولاۋشىلار قاتىناسى تولاستامايدى. نۇر-سۇلتاندىق كولىك پوليتسياسىنىڭ كورشى ارىپتەستەرىمەن قارىم-قاتىناسى قالاي؟
– مەنىڭشە, قىلمىستى قۇرىقتاۋ ىسىندە ۇلتتىق جانە شەكارالىق دەگەن ۇعىم بولماۋى ءتيىس. اسىرەسە, اسا اۋىر قىلمىستار ساناتىنا كىرەتىن ەكسترەميزمگە, ۇيىمداسقان قىلمىسقا, ەسىرتكى كونترابانداسىنا قارسى بەلسەندى كۇرەس جۇرگىزۋدە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ءرولى زور.
– قالامىزدا وتەتىن مەرەكە كۇندەرى كولىك پوليتسياسى نەمەن اينالىسادى؟
– جىل سايىن, اسىرەسە استانا كۇنى مەرەكەسىنە وراي وبلىس ورتالىقتارىنان, ءتىپتى الىس-جاقىن شەت مەملەكەتتەردەن قوناقتار كوپتەپ كەلەدى. بيىل دا دەپارتامەنتتىڭ جەكە قۇرامى مەرەكە كۇندەرى باس قالامىزدىڭ قاقپاسى سانالاتىن تەمىرجول جانە اۋە كولىگى نىساندارىندا قىزمەت وتكەرۋدىڭ كۇشەيتىلگەن تارتىبىنە كوشىرىلدى. بۇل كەزدە كولىك پوليتسەيلەرى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان شارالاردى نىعايتىپ, كەلگەن مەيمانداردىڭ جەكە قاۋىپسىزدىگى مەن قۇقىقتارىنىڭ ساقتالۋىن بارىنشا قامتاماسىز ەتىپ, قىراعى كۇزەتتە تۇرادى دەسە بولادى.
كۇن سايىن قۇلپىرىپ, جايناپ, وركەندەپ جاتقان نۇر-سۇلتان قالاسى – بارشا ەلىمىزدىڭ ماقتانىشى. استانامىزدىڭ كەلبەتى – ۇلتىمىزدىڭ كەلبەتى. ول ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرى ءۇشىن دامۋدىڭ ۇلگىسىن كورسەتۋدە. دەمەك, كولىك پوليتسياسى ۇجىمى دا استانامىز – نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تىنىشتىعىن ساقتاۋدا بار كۇش-جىگەرىمىز بەن بىلىكتىلىگىمىزدى ايامايمىز دەپ سەندىرەمىن.
بەيبىت وسپان
