Мемлекеттік рәміздер – тәуелсіз еліміздің бейнесін танытатын символдық мән-мағынаға ие қастерлі ұғымдар. Елдігіміздің негізгі нышаны – Мемлекеттік рәміздерді терең тану мен қадірлеу – біз үшін де, келешек ұрпақ үшін де аманаты үлкен парыз. Бірақ рәміздеріміз бен мемлекеттік наградалардың атауын, кескінін, кейбір элементтерін қайталайтын түсініксіз ұйымдардың мән-мағынасы жоқ орден-медальдары, жалған атақтары жауыннан кейінгі саңырауқұлақтай қаптап кеткені шындық. Мұндай үрдіс ешкімге де абырой әпермейді, керісінше, адамды даңғойлыққа, жеңіл атаққұмарлыққа итермелейді. Дабыл қақпасқа амал жоқ!
Хакім Абай: «Арсыз болмай атақ жоқ, Алдамшы болмай бақ қайда?» демекші, арзан атаққа алданғандар мен жеңіл жолмен пайда тапқыш, атақ сатқыштар көбейіп барады. Тіпті жеке адамдардың тойларында да жалған атақтар мен құнсыз сөлкебайларды жыртыс таратқандай үлестіріп жататын келеңсіз көріністерге көңілің құлазиды. Тағы да сол Абай жарықтықтың: Бетті бастым, қатты састым, тұра қаштым жалма-жан деп күйінетіні осындайдан ғой. Мысалы, сіз 50 мың теңгеге пысықай ұйымның атынан «Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері» медаліне, ал 100 мың теңгеге «Қазақстанның құрметті азаматы» атағына ие боласыз.
Сан ғасырлық елдік тарихымызда «Ұлт ұстазы» деп халық ұсынған сәулелі сөзді қастерлеп Ахмет Байтұрсынұлына ғана қолданатын едік, қазір «Ұлт ұстазы» деген атақты бар болғаны 10 мың теңгеге сатып ала саласыз. Академик дегенде көз алдымызға Қаныш Сәтбаев секілді ғұлама ғалымдар елестеуші еді, қазір 200 мың теңге беріп қаптаған түсініксіз академиялардың жалған академигі бола саласыз. Міне, асылдың – жасыққа, құндының – құнсызға, қымбаттың – арзанға, мөлдірдің батпаққа айналуының нақты көрінісі! Сонда бабаларымыздың бойтұмарындай болған әділет, қанағат, ынсап қайда қалды, ағайын?! Бұл – құрметтеу емес, қорлау, жұртты алаөкпе қылатын, өте қауіпті әрі қоғамды бүлдіретін үрдіс. Осы ретте әділетті келешекке қадам басқымыз келсе, сатылатын мәнсіз марапаттардан қоғамды сақтандыру маңызды.
Мемлекеттік рәміздерімізді ретсіз қолданып, жалған атақтар мен құнсыз сөлкебайларды сатып пайда тапқыш пысықайлардың әрекетіне құқықтық негізде тыйым салу керек. Бұл – бір. Екіншіден, рәміздер мәселесінде әлі де ойластыруды, ортақ шешімге келуді қажет ететін түйткілдер бар. Біздегі түйткілдердің бір ұшы атауға байланысты. Геральдика – гербтер мен оларды қолдану дәстүрлерін ғана зерттейтін арнайы тарихи пән. Яғни геральдиканың нысаны – тек қана гербтер. Ал рәмізтану – бұдан кең ауқымдағы зерттеулерді қажет ететін сала. Сондықтан бұл жұмыстармен айналысатын мекеме «Геральдикалық зерттеу орталығы» деп емес, «Ұлттық рәмізтану орталығы» деп аталғаны жөн. Өйткені рәмізтану нысанында мемлекеттік рәміздермен қатар, ертедегі символдық таңбалардан бастап ою-өрнектер тіліне дейін қамтылады және олардың рәміздік мән-мағынасы ашылады. Рәміздер мәселесін өз елінің тарихымен сабақтастыра қарастыру әлемнің Жапония, Франция сияқты дамыған елдерінің тәжірибесінде бар. Осыған орай, біздің рәмізтану арнайы ғылым ретінде қалыптасатын уақыт келді. Жоғарыда айтылған ойлардың түйіні ретінде мынадай ұсыныстарды айтамыз:
- Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт
Кемелұлының Ұлттық құрылтайда айтқан тапсырмасынан нәтиже шығарып, аймақтар мен қалалардың таңбасын әлемдік стандарттар негізінде бірыңғай үлгіге икемдеп әзірлеу және бекіту тәртібін ретке келтірген жөн. - Қазіргі Геральдикалық зерттеу орталығының атауын «Ұлттық рәмізтану орталығы» деп өзгерту мәселесі қарастырылсын.
- Рәміздерді ғылыми тұрғыда зерттеп, жүйелеу ісіне рәмізтанушылармен қатар, тарих, археология, этнография салаларының мамандарын да кеңінен тарту қажет.
- Мемлекеттік рәміздер арқылы қоғамда патриоттық сезімді орнықтыру үшін балабақшадан бастап, мектеп, колледж, ЖОО-да рәмізтану бойынша арнаулы тәрбиелік іс-шаралар жоспарлы түрде жүйелі өтуге тиіс.
- Мемлекеттік рәміздердің элементтерін, мемлекеттік наградалардың және атақтардың атауын қайталайтын әрекеттерге тосқауыл қою керек.
Аманжол ӘЛТАЙ,
Мәжіліс депутаты
