TÄUELSIZDIK TŪǦYRYN NYǦAITTY
Aldymen L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde «Äbış Kekılbaev jäne Ūly dala ruhaniiaty» atty halyqaralyq ǧylymi-teoriialyq konferensiia öttı. «Jastar» teatrynda «Abylai han» halyqtyq qaharmandyq dastany jelısımen sahnalanǧan «Nartäuekel» spektaklı körsetıldı. Keşe, qairatker qalamgerdıŋ däl tuǧan künınde bas qalanyŋ Esıl audanynda Äbış Kekılbaiūly köşesınıŋ aşylu saltanaty boldy. Ūlttyq panteondaǧy beiıtıne gül şoqtary qoiylyp, ruhyna qūran baǧyştaldy, as berıldı. Qalyŋ jūrtşylyq Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda abyz tūlǧany eske aldy.
Konferensiiaǧa «Äbış Kekılbaev – memleket jäne qoǧam qairatkerı», «Äbış Kekılbaevtyŋ körkemdık-estetikalyq älemı jäne qazırgı qazaq ädebietı», «Äbış Kekılbaev jäne ūlttyq dünietanym», «Äbış Kekılbaev jäne jalpyadamzattyq qūndylyqtar» taqyryptary özek boldy. Jiynǧa qatysqan Memlekettık hatşy Qyrymbek Köşerbaev tūlǧanyŋ el täuelsızdıgın ornyqtyrudaǧy eŋbegın airyqşa atap öttı.
– El Parlamentınıŋ Töraǧasy, Memlekettık hatşy bolǧan Äbış Kekılbaiūly Otanyna qaltqysyz qyzmet etudıŋ önegesın körsettı. Täuelsızdıktıŋ eleŋ-alaŋynda Tūŋǧyş Prezidentımız-Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ senımdı serıkterınıŋ bırıne ainalǧan ol ūlttyq ideologiianyŋ qalyptasuynda öz qoltaŋbasyn qaldyrdy. Osylaişa, halqyna jasaǧan qyzmetı joǧary baǧalanyp, Qazaqstannyŋ Eŋbek Erı atandy. Kezınde Parlament Senatynda qyzmettes bolyp, jaqyn syilasqan Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Äbış mereitoiynyŋ şymyldyǧyn aşqan sözınde san qyrly suretker turaly «Äbıştanu däuırı endı bastaldy» degen edı. Al qalamgerdıŋ oişyldyǧyn arqau etken Sauytbek Abdrahmanovtyŋ «Abyz Äbış» atty zertteu kıtabynyŋ alǧysözınde Prezident «Äbış Kekılbaiūly – halqymyzdyŋ ruhani äleuetın älem aldynda ūǧyndyryp beretın alyp tūlǧalarymyzdyŋ bırı de bıregeiı» dep aişyqtap berdı. Tüptep kelgende, Äbıştı tanu – onyŋ tereŋ oi-parasatyna süisındıretın, otansüigıştık ruhyn tüisındıretın ǧibraty mol şara. Äbıştanudyŋ tereŋ taǧylymy osynda jatyr, – dedı Memlekettık hatşy.
«QAN MEN TERDI» TALDAǦAN STUDENT
Äbış Kekılbaiūly student künınen ädebi synǧa aralasty. 1961 jyly QazMU-dıŋ filologiia fakultetınde universitet ūstazy, asa körnektı ädebiettanuşy Zeinolla Qabdolov basqarǧan ädebi bırlestık otyrysynda «Jūldyz» jurnalynda jariialanǧan «Qan men ter» romanynyŋ bırınşı nūsqasy talqylandy. Baiandamany jas Äbış jasady.
Tūlǧa mereitoiyna Almatydan arnaiy at arytyp jetken atalǧan tuyndy avtory, ädebietımızdıŋ közı tırı abyzy, Eŋbek Erı Äbdıjämıl Nūrpeiısov sol kezdı eske aldy. Äbış Kekılbaiūlymen sonda tanysqanyn aita kele: «Baiandamaşy student eken. Qazır de köz aldymda. Qyzyl şyt köilektıŋ jauyryny men ekı iyǧynyŋ tüsı kün jep, boiauy oŋyp, bozara bastapty. Būira şaş, ürpek bas, qoly sidiǧan qaǧylez, aryq qara bala eken. «Qan men ter» dedı de, säl toqtap, qoŋyr dausyn köterıp: «Bükıl tırlıktıŋ salmaǧyn arqalaǧan osy ekı sözben atalǧandyqtan jazuşy Nūrpeiısov jaŋa romanynyŋ kötergen mäselesı de, körsetpek bolǧan däuırı de erekşe eleulı şyǧar dep oilap edım» dedı Äbış. Myna qol-aiaǧy şidigen ürpekbas balanyŋ auzynan şyqqan jaŋaǧy bır ǧana söilem şynymen menı qatty oilandyryp tastady. Erteŋıne jaŋaǧy balanyŋ baiandamasyn sūrap aldym. Asa zeiın qoiyp, şūqşiyp oqydym. Myna bala ūstazdan därıs alyp jürgen şäkırtten görı qolyna qalam ūstaǧan bız siiaqtylardyŋ özıne därıs beretın därejege köterılıp qalǧan ädebiet adamynyŋ ar jaq-ber jaǧynda, qanşa zamannan berı qordalanyp jatqan ılım-bılımdı äbden igergen be özı?! Kördıŋ be, qarşadai bolyp alyp maǧan da öz biıgınde tūryp aldymdy orap, keŋes beruden taisalatyn türı joq. Sol baiandamany keiın qobyrsyp jatqan kabinetımdegı köp qaǧazdyŋ arasynan ızdep taba almadym» dedı Ä.Nūrpeiısov.
Memleket jäne qoǧam qairatkerı, akademik Myrzatai Joldasbekov Äbış Kekılbaiūlyn 1957 jyly «Leninşıl jas», qazırgı «Jas Alaş» gazetınıŋ 35 jyldyq mereitoiynda alǧaş körgenın, onda osy basylymnyŋ belsendı avtory bolǧan onynşy synyp oquşysy, jasöspırım Äbış tögılıp söilegenın aityp, studenttık jyldary ekeuı jaqyn tanysyp, qalamger dünieden ötkenşe, 60 jylǧa juyq aralarynda qyl ötpeitın dostyq ornaǧanyn jetkızdı.
«Äbış ülken ädebiettıŋ esıgın imenbei aşyp, onyŋ törıne bırden şyqty. Student kezınde-aq qūlaş-qūlaş maqalalar jazyp, kenen oilarymen ädebi ortanyŋ nazaryn özıne audardy. «Qan men ter» romany turaly talai maqalalar, kıtaptar jazyldy. Bıraq eşkım menıŋ oiymşa älı student Kekılbaevtan asyryp aita alǧan joq. Äbış Kekılbaev ädebietke äuelı synşy, aqyn retınde kelıp, prozaǧa sosyn köştı. Älemdık ädebiette özınıŋ jolyn salyp, şym-şytyryq tarih bolmysyn, abyz dalanyŋ ūlylyǧyn barynşa keŋ, aiqyn, nanymdy surettep, ädebiettıŋ mereiın asyrǧan qalamgerge ainaldy. Men ony öz basym qazaq jazuşylarynyŋ ışınde tek qana kemeŋger Mūhtar Äuezovke ǧana ūqsata alamyn» degen M.Joldasbekov qalamger şyǧarmalarynyŋ erekşelıkterıne toqtaldy.
Konferensiia barysynda Parlament Mäjılısınıŋ deputaty, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Sauytbek Abdrahmanovtyŋ «Abyz Äbış» kıtaby, «Äbış älemı» jobasy negızınde jaryq körgen «Äbış Kekılbaev» ensiklopediiasynyŋ bırınşı tomy tanystyryldy. Jazuşy şyǧarmalaryn BŪŪ tılderıne audaryp, keŋınen nasihattau üşın Ūlttyq audarma biurosyna ūsynys jasau, L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetındegı «Äbış Kekılbaiūly därıshanasyn» tyŋ materialdarmen tolyqtyryp, qaita jabdyqtau jäne Ä.Kekılbaiūlynyŋ qairatkerlıgıne bailanysty qūjattardy köptomdyq jinaq etıp daiarlau jönınde qarar qabyldandy.
KEKILBAIŪLY KÖŞESI
Äbış Kekılbaiūly köşesınıŋ aşyluynda alǧaşqy sözdı Memlekettık hatşy Qyrymbek Köşerbaev alyp, būl qala üşın ǧana emes, el üşın asa maŋyzdy oqiǧa ekenın aitty.
«Būl quanyşty sät dep oilaimyn. Öitkenı Tūŋǧyş Prezidentımız-Elbasynyŋ ūsynysymen Evraziianyŋ törınde, Saryarqanyŋ tösınde keremet jaŋa astanymyzdy saldyq. Elbasynyŋ ūsynysyna özınıŋ tılegın qosyp, şyn jüregımen nietın bıldırıp, qoldau körsetken Äbış aǧanyŋ atyndaǧy köşenıŋ aşylu sätınde tūrmyz. Osy köşenıŋ boiymen olai-bylai ötken öskeleŋ ūrpaq Äbış Kekılbaevtyŋ kım ekenın, Nūr-Sūltan qalasynyŋ ne üşın salynǧanyn eskerıp, täuelsızdıgımızdı baiandy etuge özderınıŋ ülesın qossa eken deimın» dedı Memlekettık hatşy.
Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımı Altai Kölgınov osynau tarihi oqiǧaǧa kuä bolǧan barşa jandy qūttyqtady.
– Būl – şyn mänınde tarihi oqiǧa. Elbasynyŋ qasynda jyldar boiy serık bolyp jürıp, Qazaq elın mäŋgılık elge ainaldyru jolynda ülken eŋbek sıŋırgen Äbış aǧamyzdyŋ atyna köşe beru oqiǧasy mäŋgı esımızde qalary sözsız. Barşaŋyzǧa osy sät qūtty bolsyn! Būl – memleketımızdıŋ mädeniet qairatkerlerıne, bızdıŋ jazuşylarǧa, Qazaq elınıŋ bırlıgın, yntymaǧyn köterıp jürgen azamattarǧa ülken qūrmet! Klara apamyzǧa Alla taǧala küş-quat, densaulyq bersın! Äbış aǧanyŋ ūrpaǧy jasai bersın! Bärıŋızge bereke-bırlık tıleimız! Täuelsızdıgımızdıŋ tūǧyry berık bolsyn!, – dedı A.Kölgınov.
Akademik Kenjeǧali Saǧadiev pen Parlament Mäjılısınıŋ deputaty Quanyş Sūltanov Äbış Kekılbaiūlynyŋ ūlttyq ädebietke, memleketımızdıŋ qalyptasyp, güldenuıne qosqan ülken ülesın atap öttı.
