Adami kapital – sapaly bılımnıŋ negızı

Mäjılıs deputaty İrina Smirnova alǧaşqy eŋbek jolyn mektepte mūǧalım boludan bastaǧan. Sondyqtan bılım salasynyŋ jaǧdaiyn jaqsy bıledı. Parlament qabyrǧasynda osy saladaǧy qordalanyp qalǧan problemalardy aşyq aityp, olardy şeşuge jiı ün qosyp otyrady. Bız bügın halyq qalaulysymen bılım salasyndaǧy özgerıster turaly äŋgıme örbıttık.

– İrina Vladimirovna, Elbasy jaqynda halyqqa arnaǧan kezektı Joldauynda bılım salasyna qatysty köp mäselelerdı jılıktep aitty. Äsırese, «Pedagog märtebesı» turaly zaŋ qabyldanu kerek dedı. Osy jaŋa zaŋǧa qandai ūsynystar aitar edıŋız?
– Memleket basşysy Qazaqstan halqyna arnaǧan är Joldauynda adam kapitalynyŋ sapasyn jaqsartudy ünemı aityp keledı. Rasynda, qoǧamda barlyq mäselenı adam şeşedı. Ol üşın adamǧa eŋ kerektı – bılım, densaulyq mäselelerıne erekşe köŋıl bölıngen jön. Sondai-aq eldıŋ damuyn jer astyndaǧy paidaly qazbalarmen ölşei beruge bolmaidy. Mäselen, Japoniia, Oŋtüstık Koreia jäne Singapur sekıldı elderde eşqandai paidaly qazbalar qory bolmasa da, olar sapaly adam kapitalynyŋ arqasynda älemnıŋ köşbasşy memleketterıne ainaldy. Sondyqtan adami kapital sapaly bılımnıŋ negızı sanalady. Qazır qoǧamda ūstazdardyŋ bedelı būryn­ǧydai emes. Olardyŋ äleu­mettık jaǧdailary da syn kötermeidı. Peda­gogtardyŋ jalaqysy tömen bolǧandyqtan, mektepke bılıktı mamandar barmaidy. Balabaqşalarǧa da tär­bieşıler tūraqtamaidy. Baspana mäselesı de jiı tolǧandyrady. Anyǧyn aitqanda, bılım salasynda osyndai bıraz mäseleler qordalanyp qaldy.
Bıraq Prezidenttıŋ ja­qynda jariialanǧan Joldauy ūstazdar qauymyn bır serpılttı. Memleket basşysy «Pedagog märtebesı» turaly zaŋ qabyldaudy ūsyndy. Endı mūǧalımder bedelı qaita köterıledı dep oilaimyn. Jaŋa zaŋda bılım salasynyŋ mamandarynyŋ qūqyqtary men äleumettık mäselelerı jan-jaqty qamtylu qa­jet. Menıŋ oiymşa, ūs­taz­dardyŋ jalaqysy elı­mızdegı ortaşa eŋbek­aqydan joǧary bolsa dei­mın. Jas mūǧalımdı de nazardan tys qaldyruǧa bolmaidy. Ūzaq jylǧy täjıribesınıŋ nätijesınde qatardaǧy mūǧalım­nen üz­dık mamanǧa ainalǧan peda­gogtarǧa qandai da bır artyqşylyqtar jasalu kerek. Sodan keiın mūǧa­lımderdı 25 jyldyq eŋbek ötılımen zeinet­kerlıkke şyǧarudy oilastyrǧan dūrys. Äsırese, auyl mūǧalımderı äleumettık qoldauǧa zäru.
Bızde mūǧalımder jū­mys­ta­ryn tekseretın mem­lekettık mekemelerdıŋ de sany edäuır. Osy meke­­melerdıŋ qyzmetın oŋtai­landyru qajet. Öitkenı olardyŋ arasynda mektep pen ūstazdarǧa şyn jany aşityndary az. Köbısı joǧarydan tapsyrma berıp, oryndatudy bıledı. Qysqasy, pedagogtardyŋ jūmysyn tekserudı azaityp, olarǧa şyǧarmaşylyqtaryn damytuǧa mümkındık beru kerek.
Elımızdegı jekemenşık bılım ordalaryna da jeŋıldıkter jasalsa artyq bolmaidy. Üş auy­symdyq mektepterdıŋ mäselesın osy bılım ūia­lary arqyly şeşsek, arzanǧa tüsedı dep oilaimyn. Degenmen jaŋa zaŋǧa enetın özgerısterge ata-analardyŋ, pedagogtardyŋ, oquşylardyŋ pıkırlerı eskerılgenı jön.

– Sız Parlament Mäjı­lısınde bılım salasyna bailanys­ty bıraz mäsele köterdıŋız. Qorytyndysy qalai boldy?
– İä, ol ras. Ükımet­ke mūǧalım­der men tärbie­şılerdıŋ äleu­mettık jaǧ­daiy, olarǧa mındet­telgen artyq jüktemeler jaiynda onǧa juyq saual joldadym. Alǧaşqy kezde Ükımetten ūsynystaryma «qarjy joq, kütıŋız» degen mardymsyz jauaptar keldı. Bıraq keiıngı jyldary jıbergen saualdaryma kelgen jauaptar menı ümıttendıre bas­tady. Qalai degenmen de, qazır alǧa jylju bar. Mūǧalımderdıŋ jalaqysyn köterudı qolǧa aldy. Olardan sabaqtan tys uaqyttaǧy artyq jük­temelerı alynyp tas­taldy. Prezident öz Joldauynda būl mäselelerge keŋırek toqtaldy.
– Bügınde qaşyqtyqtan oqytu jüiesı qolǧa alyna bastady. Sız būǧan qalai qaraisyz?
– QR Bılım jäne ǧylym mi­nistrlıgı pedagogtardyŋ bılık­tılıgın köteru barysynda mūǧa­lımderdı ön­dırısten, iaǧni mektep pen oquşydan üzbei qa­şyq­tyqtan oqytudy barynşa belsendı paidalanudy qolǧa aldy. Būl ūstazdyŋ bılıktılıgın arttyrudaǧy jauapkerşılıgın küşei­tedı. Qazır būl oqytu jüiesı keŋ tarap barady. Kei­bır ata-analar balalaryn qaşyq­tyqtan oqytu arqyly şetelden bılım alady.
– Qoǧamda bala tär­biesı de öte özek­tı mäselege ainaldy. Sız bır saualyŋyzda bala­lardyŋ bolaşaǧyna qauıp töndıretın internet saittaryn būǧattau turaly aittyŋyz. Būl mäsele şeşımın tapty ma?
– Qazır ǧalamtor ömırı­mızdıŋ bır bölıgıne ainalyp ülgerdı. Endı odan eşqaida qaşyp qūtyla almaimyz. Jäne būl mümkın de emes. Elımızde balalardy qajetsız aqparattan qorǧau turaly zaŋ qa­byl­dandy. Memleket şy­ǧaratyn nemese memleketke äkelınetın ärbır kon­tenttıŋ jas mölşerlık belgısı bolatyndyǧy da anyqtaldy. Aqparatty süzgıden ötkızetın, «aq» ǧalamtor bolady jäne ony balalardyŋ qoljetımdı resursy retınde ornatamyz dep aitylyp jür. Bıraq balalarymyzǧa jaramaityn närseden olardy qorǧai almaityn tärızdımız. Sondyqtan jetkınşekterdı aqparatpen jūmys ısteuge, taldauǧa jäne süzgıden ötkızuge üiretuımız qajet. Būl jerde tüieqūstai basymyzdy qūmǧa tyqpai, balamen nemese oquşymen qa­rym-qatynas jasap, olarǧa kez­desetın kedergıler men qauıp-qaterler jaily aityp otyru kerek. Bügıngı balalardyŋ boiynan şekten şyqqan tärbiesızdık pen ädepsızdıktı bai­qa­madym. Kerısınşe, qazırgı jetkınşekter bai­qampaz, aqyldy, meiırımdı bolyp ösıp keledı.
– Soŋǧy jyldary QR Bılım jäne ǧylym mi­nistrlıgı bılım salasynda bıraz reformalar jürgızude. Sız osy jaŋa jobalardy qoldaisyz ba?
– Būl jaiynda Prezi­dentımız qazanda jariia­laǧan Joldauynda taratyp aitty. Sonda Elbasy bılım salasyndaǧy bıtpeitın reformalardy toqtatyp, olardy jūmys ıstetu turaly ūsynys jasady. Şyndyǧynda, elımızde bılım salasyndaǧy reformalar jiyrma jyl­dan berıp damylsyz jürıp keledı. Ärine, ony būrynǧy bılım jüiesımen salystyra almaisyz. Zaman auysqannan keiın zaŋ da auysady. Alaida būrynǧy bılım jüiesınıŋ jaqsy jaqtary boldy. Ony da aitqan dūrys. Kei­bıreuler keŋestık bılımnıŋ täjıribemen bailanysy bolmady dep aitady. Men būǧan kelıspeimın. Esıŋızde bolsa, mekteptegı oqu barysynda praktikalyq sabaqtar boldy. Äsırese, fizika, himiia, biologiia, geografiia, tehnologiia pänderındegı täjıribelık sabaqtar qyzyqty ötetın. Mäselen, geografiia pänın­degı praktikalyq sabaqta ekskursiiaǧa şyǧyp, älem kartasymen jūmys ısteudı üirendık. Tehnologiia pänı­nen ıs tıgu, toqu, as daiyndaudy meŋgerdık. Qalai bolǧanda da sol kezdegı bılım jüiesın joqqa şyǧaruǧa bolmaidy.
Qazırgı uaqyt – basqa. Otan­dyq bılım salasyna köptegen özgerıster en­gızılıp jatqany ras. Onyŋ oquşylardyŋ bılım sapasyna da tiıp jatqan äserı mol. Būl özgerıstermen ata-analar da kei jaǧdaida kelıse bermeidı. Olar ba­lalarynyŋ bılımın to­lyqtyru üşın aqyly tür­lı kurstarǧa, daiyndyq synyptaryna aparady, mūǧalımder jaldaidy.
Oqulyqtardyŋ sapasy turaly da türlı pıkır bar. Keibır oqulyqtardyŋ qatelerı tüzetılıp, qaita şyǧaryldy. Onyŋ bärı – qanşama şyǧyn. Bügınde köpşılık arasynda elektrondy kündelık köp tal­qylanuda. Būǧan da qar­sy pıkırler jetedı. QR Bılım jäne ǧylym mi­nis­­tr­lıgınıŋ bılım salasyna engızgen özgerısterımen köpşılık onşa tanys emes. Sodan türlı pıkırler tuyndaidy. Aldymen atalǧan ministrlık ol reformalardy mūǧalımder men ata-analarǧa tüsındıru jūmystaryn jürgızu kerek. Anyǧyn aitqanda, halyqqa tolyq aqparat jetpeidı.

Sūhbattasqan
Azamat ESENJOL