Jemqorlyq üşın sottalyp, artynan raqymşylyqqa ie bolǧan eks-şeneunık öz äielın öltırdı degen küdıkpen jantürşıgerlık aşyq aqparattardan qoǧam dürbeleŋge tüstı. Otbasylyq zorlyq-zombylyq, qatygez patriarhaldyq ozbyrlyqqa şydamaǧan äielderdıŋ jan dauysyn estitın jäne qataŋ şara qabyldaityn uaqyt jettı dep bılemız
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev: «Qoǧamda Zaŋ men Tärtıp qataŋ saqtaluy kerek. Sonda ǧana elımız ösıp-örkendeidı. Būl – myzǧymas qaǧida» dep ünemı Zaŋ üstemdıgıne jäne tärtıpke basymdyq beredı. Zaŋǧa baǧynu jäne tärtıp ornatu – Prezident aiqyndaǧan qūqyqtyq, qauıpsız, ädılettı qoǧam qūrudyŋ jalǧyz joly. Zaŋdylyq pen tärtıp qaǧidatyn ornyqtyru ısı balalarǧa qarsy qylmys, tūrmystyq zorlyq-zombylyqpen küresuden bastau alady.
Elımızde 2020 jyldan berı būl salada jüielı şaralar qabyldanyp keledı. Deputattardyŋ ūsynysymen zaŋnamaǧa bırneşe qataŋ özgerıster engızıldı. Mysaly, tūrmystyq zorlyq-zombylyq bolǧan jaǧdaida, hattama jasau üşın qazır kuägerlerdıŋ, aiǧaqtaryna jäne beinebaqylauǧa süiene otyryp, zorlyq-zombylyq jasau faktısı boiynşa jäbırlenuşınıŋ aryzynsyz ıs qozǧau qarastyrylǧan.
Bıraq osyǧan qaramastan, zorlyq-zombylyqtyŋ tolastamauy äielderdıŋ qūqyǧyn qorǧau, balalardyŋ qauıpsızdıgın saqtau zaŋnamasyn qataŋdatumen bırge, qoǧamda qylmysqa müldem tözbeuşılık prinsipı, zaŋ men tärtıptıŋ qataŋ saqtaluy därıptelıp, nasihattaluyn qajet etedı. Sol kezde qabyldanǧan zaŋdar sapaly oryndalatyn bolady.
Memleket basşysy: «Otbasynda oiran salatyndar jazaǧa tartylmasa, olar odan beter basynyp ketedı. Mūndai äreketter üşın jazany küşeitetın kez keldı dep sanaimyn» degen bolatyn. Amanat partiiasy fraksiiasy qyrküiekte osy tapsyrmany oryndau maqsatynda, balalarǧa jäne otbasyndaǧy äielderge qarsy jasalatyn zorlyq-zombylyqty toqtatu üşın «Qazaqstan Respublikasynyŋ keibır zaŋnamalyq aktılerıne äielderdıŋ qūqyqtaryn qorǧau jäne balalardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu mäselelerıne» arnalǧan zaŋ jobasyn şūǧyl äzırledı. Zaŋ tūjyrymdamasyndaǧy tüzetuler zorlyq-zombylyqty qylmys retınde tanu, pedofilderge ömır baqi bas bostandyǧynan aiyru jazasyn kesu, jalpy jaza men jauapkerşılıktı küşeitu tetıkterın qarastyrady. Ökınıştısı sol, tüsınıksız sebeptermen zaŋ älı Mäjılıske engen joq.
Ükımettık emes ūiymdardyŋ zertteulerıne süiensek, 2021 jyly üidegı zorlyq-zombylyqtyŋ sotqa tek 40 paiyzy jetken. Olardyŋ tek 39 paiyzy ǧana 2 saǧattan 3 täulıkke deiın äkımşılık jaza qarastyrylǧan. Qorǧansyz qazaq qyzynyŋ qasırettı taǧdyryna qalam terbegen Mūhtar Äuezov kezınde «Qazaq meşel bolyp qalam demeseŋ, taǧylymyŋdy, besıgıŋdı tüze. Ony tüzeimın deseŋ, äieldıŋ halın tüze!» degen sözı bügın de özektı.
Otbasyndaǧy zorlyq-zombylyqty toqtatu üşın – adamnyŋ ar-namysyn qūrmetteitın qūqyqtyq mädeniettı jastar arasynda qalyptastyru, adamgerşılık qūndylyqtarǧa negızdelgen tärbie beru, moraldyq ūstanymdy bekıtu, jauapkerşılıktı küşeitu, eŋ bastysy, zaŋdaǧy jazany qataŋdatu jäne onyŋ sapaly oryndaluyn qadaǧalau şart. Osydan tura bır ǧasyr būryn tıptı Alaş ziialylary da qazaq halqynyŋ progressivtı damuyn qoǧamdaǧy qazaq äielınıŋ auyr jaǧdaiyn şeşumen bailanystyrdy. Qyzdardy bılımge, önerge ündedı, otbasyndaǧy jönsız qataldyqty, meiırımsızdıktı aiausyz äşkereledı. Qazaq äielderınıŋ endıgı taǧdyry barşamyzǧa tıkelei bailanysty.
Sondyqtan Amanat Fraksiiasynyŋ deputattary mynadai ūsynystardy engızemız: 1. Äielder men balalar zorlyq-zombylyqtyŋ qūrbany bolmas üşın tıptı jeŋıl türdegı zorlyq-zombylyq qylmys dep tanyluy qajet. Äiel men balaǧa zorlyq-zombylyq körsetkenderge aiauşylyq tanytuǧa bolmaidy. Eşkımnıŋ äiel adamdardy qorlap öltıruge qaqy joq! Qylmyskerge qataŋ jaza berıluın talap etemız! 2. Zaŋnamada tūrmystaǧy zorlyq-zombylyqtyŋ aldyn alatyn, qataŋ şaralar qabyldaityn jauapty memlekettık organdy bekıtetın uaqyt jettı. Ükımettıŋ äielderdıŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etuge, ajyrasqan äielderge alimenttı uaqtyly töleuge baǧyttalǧan naqty mehanizmderı aiqyndalǧan memlekettık saiasatty bekıtudı sūraimyz. 3. Otbasylyq zorlyq-zombylyqtyŋ profilaktikasy men kriminalizasiiasy qarastyrylǧan bırneşe deputattardyŋ bastamasymen äzırlengen «Qazaqstan Respublikasynyŋ keibır zaŋnamalyq aktılerıne äielderdıŋ qūqyqtaryn qorǧau jäne balalardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu mäselelerıne arnalǧan Zaŋ tūjyrymdamasyn Ükımettıŋ Mäjılıske engızuın sūraimyz.
Qūrmettı aǧaiyn! Memleket basşysy aitqandai: «Zaŋ men Tärtıp – ışkı tūraqtylyqtyŋ kepılı!» Zaŋ üstemdıgı qaǧidaty bızdıŋ eŋ basty baǧdarymyz boluy tiıs.
Jūldyz SÜLEIMENOVA,
Mäjılıs deputaty
