Qaraşa aiy tuǧaly jürgızuşılerdıŋ köbı telefondaryna bastyrmalatyp jıberılgen aiyppūldyŋ astynda qaldy. Būl aiyppūldardyŋ denı şılde, tamyz ailarynda būzylǧan jol erejesıne bailanysty salynǧan. Äuelgı somasynan eselenıp ketken mūndai aiyppūl bızge de keldı. Tübın quyp, tekserıp körsek, tamyzdyŋ basynda jazylǧan aiyppūl eken.
Sodan berı «sızde aiyppūl bar» degen eşqandai habarlama alǧan joqpyz. Telefondaǧy qatysty qosymşalar arqyly tekserıp körgenımızde de eşqandai aiyppūl şyqpaǧan. Tamyz, qyrküiek, qazan ailaryna deiın aiyppūl joq dep körsetıp tūrǧan kaspi qosymşasy da aiyppūldy üş aidan keiın körsetıp tūr. Şynyn aitaiyq, būl mäsele bızge osynyŋ astarynda da «aiyppūldy eselep töletıp alu» syndy jymysqy qulyq joq pa degen oi saldy. Sonymen Qazaqstan Respublikasy Işkı ıster ministrlıgınıŋ äkımşılık polisiia komitetı men Qazaqstan Respublikasy bas prokuraturasynyŋ Qūqyqtyq statistika jäne arnaiy esepke alu jönındegı komitetıne habarlasyp, mäselenıŋ män-jaiyn sūrap bıldık.
Eŋ aldymen, Qūqyqtyq statistika jäne arnaiy esepke alu jönındegı komitetı bızdıŋ «Tamyz, qyrküiek, qazan ailaryna deiın aiyppūl joq dep körsetıp tūrǧan kaspi qosymşasy aiyppūldy üş aidan keiın körsetıp tūr» degen uäjımızdı joqqa şyǧaryp, «būl şyndyqqa janaspaidy, būl boiynşa naqty faktıler bolǧan jaǧdaida qosymşa mälımetterdı ūsynudy sūraimyz» dep jauap qaiyrypty. Ökınışke qarai, bız qaraşa aiynan būryn kaspi qosymşasy «aiyppūl joq» dep körsetkenı jönınde derektı ūsyna almadyq, sebebı eşkım ony dälel retınde köşırmesın (skrinşotyn) jasap saqtamaǧanbyz. Bıraq kım özınde aiyppūl bar ekenın jäne ony uaǧynda tölemese, eselene beretının bılıp tūryp, kım üş ai boiy tölemei jüredı? 15 myŋ teŋge aiyppūldy esep, 33000 teŋge töleu kımge kerek?! Bır tanysymyz 120 myŋ teŋge aiyppūl töledı, «eger uaǧynda eskertse, 40-50 myŋ teŋgenı sol kezde tölep, jabatyn edım» ǧoi dep ol da keiıstık tanytyp jür. Al aiyppūl jazatyn organdar bolsa, bız aiyppūldy töleu turaly habarlamany aiyppūl iesınıŋ telefonyna jıberdık dep mynadai däiek keltırıptı:
«Jürgızuşı jol erejesın būzǧany üşın aiyppūl jazylsa, Qazaqstan Respublikasy Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodeksınıŋ 723-babynyŋ 4-1 tarmaǧyna säikes aiyppūl töleu qajettıgı turaly habarlama kölık qūraly menşık iesınıŋ özıne nemese onymen bırge tūryp jatqan kämeletke tolǧan otbasy müşelerınıŋ bırıne hat arqyly jıberıledı ärı ol jıberılgennen keiın kölık qūraly iesıne tabys etıldı dep qaralady; Kölık qūralynyŋ menşık iesı körsetken abonenttık nömırıne mätındık habar jıberılgen jaǧdaida jetkızıldı dep tanylady. Ol 1414 bailanys operatory arqyly jüzege asyrylady» (Jazbaşa berılgen jauaptaǧy tüsınıksız söilemderden ūqqanymyz osy boldy).
Būl jauaptan bızdıŋ tüsıngenımız, jürgızuşı jol erejesın būzǧannan keiın aiyppūl töleu turaly habarlama hatpen de, ūialy telefonǧa habarlama arqyly da jıberıledı ärı ol jıberılgennen keiın aiyppūl töleuşıge jetkızıldı dep qaralady eken. Bıraq bızge de, bızdıŋ töŋıregımızdegı azamattarǧa da hat arqyly habarlama kelmegen, öz basym ūialy telefonǧa jıberılgen habarlamany da almadym. Alaida Işkı ıster ministrlıgınıŋ äkımşılık polisiia komitetı «sızge habarlama jıbergen» degen uäj aitady. Bıraq men almaǧanymdy däleldei almaimyn, öitkenı bızdıŋ elde ūialy bailanys operatorlary jeke tūlǧanyŋ ūialy telefonyna jıberılgen barlyq habarlamalardyŋ tızımın şyǧaryp bermeidı. Onyŋ üstıne habarlama jıberılgen kezde bailanys aiasynan tys jerde jürseŋız, habarlamany qabyldai almai qaluyŋyz da mümkın. Olar özınıŋ habarlamany almaǧanyn däleldep, aiyppūl jazuşy oryndy ilandyruǧa nemese sot arqyly däleldeuge jüike tozyp, uaqyt ketetındıkten, köbı jazylǧan aiyppūldy töleuge mäjbür. Demek, aiyppūl habarlamasyn jetkızudıŋ tiımsız joldary jürgızuşılerdı orynsyz şyǧynǧa ūşyratyp jatqan jaiy da joq emes.
Ärine, jürgızuşıler jol erejesın būzbai, qauıpsızdıktı saqtauy şart. Qūzyrly organdardyŋ da jol erejesın qataŋ qadaǧalap, jol erejesın būzǧandaryna aiyppūl salyp, eskertuler beruı oryndy. Bıraq jol erejesın būzǧan jürgızuşılerdı orynsyz şyǧynǧa ūşyratu moraldyq jaqtan dūrys emes, tüptep kelsek, zaŋǧa da tompaq. Sondyqtan qūzyrly organdar aiyppūl töleu jönındegı habarlamany jetkızudıŋ joldaryn älı de jetıldıruı kerek siiaqty. Al jürgızuşıler jol erejesın būzudan barynşa saqtanumen qatar, aiyppūldyŋ eselenıp ketuınıŋ aldyn alu üşın qamqor.gov.kz aqparattyq servisınen, egov.kz veb-portalynan nemese Kaspi qosymşasynan aiyppūldyŋ bar-joǧyn ai saiyn tekserıp tūrǧany abzal. Jyl soŋynda eselengen aiyppūldardy tölep otyrmau üşın är ret teksergen kezde nätijesın ai, künın körsete otyryp, skrinşot jasap saqtap otyrudyŋ da artyqtyǧy joq sekıldı. Jyl soŋyndaǧy topyrlap kelgen aiyppūldar bızge osyndai oi saldy. Öitkenı bızdı aiyppūldyŋ astarynda eselep töletu arqyly aiyppūl «qorjynyn» toltyrudan baqai qulyq jatqan joq pa degen oi mazalai beredı…
