Aqyly qyzmet nesımen tartymdy? Jeke klinikalarda därıgerdıŋ esıgın küzetken kezek bolmaidy. Är pasientke derbes köŋıl bölınıp, tyŋdai bıledı. Emhanalarda salalyq mamandarǧa körınu üşın ailap kezekte tūrsa, aqysyn tölegenderdıŋ sol därıgerge bırden jolyǧuyna mümkındık bar. Olardy tabu da oŋai. İnternetke enıp, aqyly qyzmet ızdep, qajet mamandy jazsaŋyz, qaladaǧy barlyq därıgerlerdıŋ suretımen qosa, täjıribesı, sanaty, taǧy basqa maŋyzdy mälımetter şyǧa keledı. Aqyly qyzmet ielerın äleumettık jelılerde nasihattau jaqsy jolǧa qoiylǧan. Taŋdau – özıŋızde.
– Qazırgı uaqytta osy sala boiynşa memlekettık tapsyrystyŋ elu paiyzyn oryndap jatqan – jeke ielıktegı mekemeler. Mysaly, bızdıŋ «Alanda Clinic» klinikasynyŋ jūmys bastaǧanyna bır jarym jyldai uaqyt boldy. Biyldan bastap memlekettık tapsyrysty alyp jatyrmyz. Köp emes, alaida bölıngen kölemde halyqqa tegın qyzmet körsete alamyz. «Bızde jūmys ısteitın därıgerler – eŋ jaqsy därıgerler», būl ūranymyz dese de bolady. Öitkenı jeke klinikalarǧa halyq keluı üşın, sapaly qyzmet taŋdau üşın tek bılıktı mamandar jūmys ısteu kerek. Qyzmet sapasyn jaqsy mamandardan bölek, medisinalyq qūral-jabdyqtary tügel bolyp, därıgerlerge jaǧdai jasaluy tiıs. Jalaqy da osy üştıkke kıredı, – deidı klinikanyŋ direktory, professor Serık İbraev.
Jeke klinikalardyŋ taǧy bır erekşelıgı, jalaqy därıgerlerdıŋ tek eŋbegıne qarai tölenedı. Klinikanyŋ qyzmetın nasihattaityn saittarǧa qosa äleumettık jelılerdı qosyŋyz. Em alyp şyqqan adamdardyŋ ärbır pıkırı därıger üşın maŋyzdy. Oŋ pıkırler bolǧan saiyn mamannyŋ jalaqysy da, märtebesı de artyp otyrady.
Aita ketu kerek, memlekettık medisinalyq mekemelerdıŋ müddesı – elımızdıŋ Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ nazarynda. Kelesı jyldan bastap engızıletın mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru ülgısı medisina salasynyŋ basty oiynşylaryna bırdei mümkındık beretın bolady. MÄMS qory üşın bärıbır. Būl jerde pasientterdıŋ taŋdauyna qarai qūqyqtary da teŋ. Alaida jeke klinikalardyŋ da öz taŋdauy bar. Mysaly, özıŋız tırkelgen uchaskeden şyǧyp, aqyly klinikaǧa tırkelu qiyn boluy mümkın. Öitkenı ol jeke ielıktegı medisinalyq ūiym osy qyzmetke memlekettık tapsyrys alsa ǧana qabyldai alady. Jäne tūrǧyndarǧa ol qyzmettı körsetu jeke klinikaǧa paidaly ma, paidasyz ba dep on oilanatyn bolady.
Qazırgı kündegı densaulyq saqtau salasynyŋ problemasy jetkılıktı. Bılıktı mamandardyŋ tapşylyǧynan bastap, nauqastardy därı-därmekpen qamtamasyz etu, eskırgen medisinalyq qūral-jabdyqtardy jaŋartu, jüienıŋ aşyqtyǧy mäselesıne qosa, halyq densaulyǧynyŋ naşarlyǧyn qosyŋyz. Bölınetın qarajattyŋ mardymsyzdyǧy taǧy bar.
Osy rette jekemenşık klinikalar ne ıstei alady? Olar memlekettık mekemelerdıŋ joǧyn bıldırtpei, özderıne de qolaily bölıgın baǧyndyrady. Mysaly, «Alanda Clinic»-te semızdıkten emdeudı jolǧa qoisa, «Olimp» klinikalyq-zerthanalyq ortalyǧy kürdelı zertteulerdı qolǧa alyp, jūmysyn jandandyruda. Arnaiy sala mamandary köptegen emhanalarda jetıspeidı. Sol sebeptı emhanalar olardy ızdep-tauyp, ştatynda ūstaǧannan görı pasientterın jekemenşık ielerıne joldau äldeqaida jeŋılge tüsedı. Būl da jekemenşıktıŋ abyroiyn arttyratyn ädıs. Esesıne jeke klinikalar neirohirurgiia, kardiohirurgiia, onkologiia siiaqty elordada jaqsy damyǧan salaǧa jaqyndamaidy. Olarǧa jetudıŋ talaby auyr, ärine.
– Jalpy, elımızde halyq densaulyǧyna qatysty jaŋa bastamalar, batyl qadamdar jasalyp otyr. Älemdık täjıribege süiensek, qanşalyqty damyǧan memleket bolmasyn, jauapkerşılıgı auyr jüktı jalǧyz arqalamaidy. Pälenbai auruhana salamyz dep bas auyrtpai, biznestı tartady. Europalyq elderde şırkeulerdıŋ qamqorlyǧyndaǧy klinikalar bar, – deidı professor Serık İbraev.
Şyndap kelgende, adam densaulyǧynyŋ körsetkışterı tört faktorǧa negızdeledı. Ūstanǧan ömır salty. Mūnyŋ ışıne äleumettık-ekonomikalyq faktory. Iаǧni tūrmysy, jūmys ısteitın jaǧdaiy, jeitın tamaǧy men ışetın suy adam densaulyǧynyŋ 50-55 paiyzyn qūraidy.
Qorşaǧan ortanyŋ da äserı bar. Ekologiialyq klimattyŋ äserı, kün radiasiiasy, auanyŋ, jerdıŋ, sudyŋ lastanuynyŋ adam aǧzasyna äserı 20-25 paiyzdy toltyrady. Jasy, jynysy, tūqym qualaityn genetikalyq faktorlarynyŋ äserı 10-15 paiyzdy qūraidy. Al medisinanyŋ damuymen bolatyn osy qyzmettıŋ qoljetımdılıgı, jergılıktı densaulyq saqtau jüiesınıŋ tiımdılıgı 10-15 paiyzdy ǧana qūraidy eken. Osydan şyǧa kele, mamandar ärbır adamnyŋ öz densaulyǧyna dūrys qarauyn, iaǧni auyrmaityn jol ızdeudıŋ abzalyn alǧa tartady. Älem tarihynda medisina ärtürlı belesterden öttı. Ony ärı sapaly, ärı qoljetımdı, ärı ekonomikalyq jaǧynan tiımdı etudıŋ türlı joldarynan ızdedı. Alaida bärıne qoljetımdı, sapaly medisina ekonomikalyq jaǧynan memleketke tiımsız, al sapaly ärı tiımdı medisinalyq qyzmetke ekınıŋ bırınıŋ qoly jetpeitınıne bärımızdıŋ közımız jetude.
Elordamyzdaǧy jeke klinikalardyŋ damuynyŋ da ekı jaǧy bar. Būl tıptı özımız bıletın medisina qyzmetkerlerınıŋ beinesın müldem özgertıp, sözıne qarai sälemı emes, aqysyna qarai qyzmetı bolyp, aqyrynda qarajaty joqtar qinalar ma dep te oilaisyz.
