Astana – qarjy investisiialyq ortalyq

Biyl Prezident Qasym-Jomart Toqaev Qytai, AQŞ, Germaniia jäne taǧy basqa elderge memlekettık saparmen barǧany belgılı. Sapar aiasynda ozyq elderdıŋ alpauyt korporasiia basşylarymen kezdesıp, elge investisiia qūiuǧa şaqyryp, biznesın damytudy yntalandyryp keledı. Sebebı şeteldıŋ ırı-ırı kompaniialarymen bırge zamanaui tehnologiia keledı. Bärınen būryn, qarjy kelıp, tūraqty jūmys oryndary aşylady. Bız Astananyŋ inves­tisiialyq äleuetı turaly söz etpekpız.

KÖŞ BASYNDA QAI QALA?

Älemnıŋ ozyq elderınıŋ ekonomikalyq ösımınıŋ bır qyry – ­investisiia tartu deŋgeiınen körınedı. Mäselen, Halyqaralyq valiuta qorynyŋ (HVQ) ädıstemesı negızınde jürgızılgen reitingte Qytai men AQŞ tıkelei şetel investisiiasyn tartu reitingısınde bırınşı-ekınşı orynǧa talasyp keledı. 2000 jyldardyŋ basynan būl üderıs qalyptasty. 2023 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda Qytai şetel kompaniialarynan 111,8 milliard dollar investisiia tartsa, AQŞ-tyŋ körsetkışı – 74,6 milliard dollar. Qyruar qarjy biznes salasyna serpın berıp, servistık qyzmet sapasyn arttyryp, jaŋa jūmys oryndaryn qūruda septıgı köp. Mıne, resmi Pekin men Vaşington investorǧa qolaily biznes klimat jasauǧa erekşe män beruınıŋ sebebı – osy.

Älem elderınen bölek, megapolister de investor tartuǧa müddelık tanytyp, älemnıŋ qarjy ortalyǧyna ainaludy közdeidı. Jahandyq qarjy ortalyqtarynyŋ indeksıne (GFCI) AQŞ pen Qytaidyŋ üş qalasy kırdı. Köş basynda Niu-Iork qalasy tūr. Odan keiıngı satyǧa London, Singapur, Gonkong, San-Fransisko, Şanhai, Los-Andjeles, Pekin, Şenchjen jäne Parij qalasy jaiǧasty. Būl reitingtıŋ alǧaşqy qataryna Berlin, Dubai, Madrid, Mäskeu, Stambūl, Rim syndy qalalar enbegendıkten, bızdıŋ Astana men Almatyny ızdeudıŋ özı artyq. Degenmen, Orta Aziiada investorlarǧa eŋ tartymdy qalanyŋ bırı – Astana.

1  trillion 462 mlrd2022 jyly  Astanaǧa rekordtyq kölemınde

tartylǧan investisiia kölemı (teŋge)

– Şynynda, Astanany inves­torlar üşın «magnit qala» dep ataidy. Elorda eldıŋ investisiia­lyq qaqpasy retınde tanylyp ülgerdı. Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qoldauymen Astana qalasynyŋ äkımdıgı kapital aǧynyna qolaily investisiia­lyq ahual qalyptastyrdy. 2022 jyly 1 trillion 462 milliard teŋge kölemınde rekordtyq investisiia tartty. Būl körsetkış elordany negızgı kapitalǧa salynǧan investisiialar kölemı boiynşa tau-ken öndırmeitın öŋırler arasynda köşbasşyǧa ainaldyrdy. Odan bölek, tūrǧyn üi qūrylysy boiynşa 1-oryn, şikızattyq emes sektor boiynşa jäne negızgı kapitalǧa salynǧan investisiianyŋ jalpy kölemıne boiynşa 2-orynda tūr, – dedı İnvestisiialar jäne käsıpkerlıktı damytu basqarmasynyŋ basşysy Halel Äkımjanov.

2023 jyldyŋ 8 aiynda negızgı kapitalǧa salynǧan investisiia kölemı 784,6 milliard teŋgenı qūrady. Basty körsetkıştıŋ bırı – şeteldık investisiia kölemı 2023 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda 793,7 million dollarǧa jettı. Astanaǧa Niderlandy, Belgiia, AQŞ, Şveisariia, Resei, Oŋtüstık Koreia jäne basqa elderdıŋ kompaniialary investisiia saldy.

ELORDA – BİZNESKE TARTYMDY QALA

Astana – investisiialau üşın yŋǧaily qala. Bırınşıden, geo­grafiialyq tūrǧyda qolaily ornalasqan. Ekınşıden, ırı kölıktık-logistikalyq torap sanalady. Üşınşıden, ülken tūtynu naryǧy bar. Törtınşıden, infraqūrylymy qoljetımdı. Besınşıden, investorlar üşın memlekettık qoldaudyŋ tiımdı şaralary bar. Mäselen, otandyq jäne şetel investorlary «bır tereze» qaǧidaty boiynşa jūmys ısteitın jäne jobany süiemeldeudı  jürgızetın  «Astanany damytu» ortalyǧy men «Astana Invest» front-ofisıne jügıne alady.

– İnvestisiialyq kelısımşart mehanizmı jer uchaskesın beru, kedendık baj jäne salyqtan bosatu, şeteldık jūmys küşın tartu mümkındıgı qarastyrady. Qoldau­dyŋ taǧy bır tetıgı – «Arnaiy ekonomikalyq jäne industriialyq aimaqtar turaly» zaŋnamaǧa säikes berıletın jeŋıldıkter. Būl basymdyq «Astana – jaŋa qala», «Astana – Tehnopolis» arnaiy ekonomikalyq aimaǧynyŋ qatysuşylaryna ūsynylady. Öz kezegınde şetel investoryna jer uchaskelerın, keibır salyqtar men kedendık bajdardan bosatudy jäne syrttan jūmys küşın tartu jeŋıldıgın beredı, – dep basqarma basşysy elordanyŋ investorǧa tartymdy boluynyŋ syryn aitty.

784,6 mlrd 2023 jyldyŋ 8 aiynda negızgı kapitalǧa salyn­ǧan investisiia kölemı (teŋge)

Astanany şaǧyn jäne orta biznes salasyna qolaily etude industriialyq parkter oŋ äser etedı. №1 İndustrialdy park aumaǧy türlı salada qyzmet etetın biznes subektılerı şoǧyrlandy. Aldaǧy uaqytta 409 gektar bolatyn 150 jobaǧa arnalǧan ekınşı park qūrylady. Jobanyŋ merzımı – 2024-2025 jyl. Basqarma basşysynan ekınşı park turaly sūradyq.

– Onda maşina jasau, himiia, metallurgiia, tamaq jäne jeŋıl önerkäsıp, qūrylys industriia­sy, aǧaş öŋdeu, farmasevtika, agroönerkäsıp keşenı jäne taǧy basqa biznestıŋ baǧyttary boiynşa jūmys ısteidı. Ekınşı park rezidentterı üşın kedendık bajdar men salyqtardan bosatu, jer uchaskesın öteusız qosalqy jaldau jäne ŞJK-ny kvotadan tys tartu mümkındıgı qarastyrylady. Jeŋıldıktıŋ būl türı şeteldıŋ investorlaryn qyzyqtyratyny anyq, – dedı ol.

Elordaǧa investorlar 1,1 trillion teŋge qarjy qūiyp, oǧan 163 jobany qamtityn 15,9 myŋ jaŋa jūmys orny qūrdy. Söitıp, bas qala investisiialyq jobalardyŋ bıryŋǧai pulyna ainaldy.

– 2022 jyly 39,7 milliard teŋge somasyna 10 joba paidalanuǧa berıldı, 1,1 myŋ jaŋa jūmys orny qūryldy. 2023 jyly 1,7 myŋ jūmys ornyn qūra otyryp, jalpy somasy 84 milliard teŋgege 25 investisiialyq jobany ıske qosu josparlandy. Jyl basynan berı 700 jaŋa jūmys ornyn qūrumen 53,55 milliard teŋge somasyna 6 joba ıske qosyldy. Atap ait­saq, «Rainbow Logistic» JŞS logistikalyq parkı, «AlauMedServis» JŞS-nıŋ medisinalyq ortalyǧy, «Astana-Avto-Stroi» JŞS-nıŋ asfalt-beton zauyty, «QTKSS» JŞS beton öndıru zauyty, «ENKO» JŞS qoima keşenı, «AstanaPlastStroi» JŞS terezeler men balkon jūptaryn daiyndau jäne montajdau jäne «Täp-tättı» JŞS konditerlık, ūn jäne nan-toqaş önımderın daiyndau boiynşa öndırıstık keşenı ıske qosyldy. Jyl aiaǧyna deiın 1 myŋ jūmys ornyn qūrumen jalpy somasy 30,3 milliard teŋgege taǧy 17 investisiialyq joba ıske qosylady, – dedı basqarma basşysy Halel Äkımjanov.

P.S: London, Singapur, Şanhai, Los-Andjeles syndy qalalarǧa investorlar özderı qarjy qūiuǧa niettı. Öitkenı käsıptı tırkeu jäne jürgızu, keden jäne salyq boiynşa jeŋıldıkter qarastyrylǧan. Bärınen būryn sūranys pen ūsynystyŋ tepe-teŋdıgı joǧary. Astana qalasynda da osyndai üderıs qalyptasyp keledı.