Elorda aqparat» mediaresursy men «Astana» radiosynyŋ bırlesken jobasy «Elorda tynysy» radiohabarynyŋ kezektı qonaǧy bolǧan
Tabiǧat resurstary jäne tabiǧat paidalanudy retteu basqarmasynyŋ basşysy Mūsa Tanabaev tıkelei efir barysynda atmosferalyq auanyŋ lastanuyna nenıŋ äser etıp jatqany turaly, ony azaitudyŋ qandai joldary bar ekenı jaily aityp, atalmyş salaǧa qatysty basqa da sūraqtarǧa jauap berdı.
QATTY OTYN MEN JANAR-JAǦARMAI SAPASY BAQYLANADY
Mūsa Tanabaev «Qazgidromet» RMK jürgızgen monitoring boiynşa auadaǧy şaŋ-tozaŋ, kök tütın negızınen jekemenşık sektorlardaǧy qatty otyn, iaǧni kömırdı jaqqannan paida bolatynyn körsetkenın aitady. «Qazgidromet» RMK-nyŋ körsetkışıne säikes, jalpy, kömırdı paidalanǧan kezde atmosferalyq auaǧa ziiandy zattar köp bölınse, onyŋ janyp bolǧan soŋ kül-qoqysy da az bolmaidy eken. Mūsa Tanabaevtyŋ aituynşa, qoǧamdyq ūiymdardy tarta otyryp, Astana qalalyq äkımdıgı elordanyŋ atmosferalyq auasynyŋ lastanuyna monitoringtı özderı jasaidy.
– «Qazgidromet» RMK-nyŋ monitoringı boiynşa atmosferalyq auanyŋ lastanuyna TES-1 men TES-2-nıŋ mūrjasynan şyǧatyn tütınnıŋ äserı 25 paiyzdy qūrasa, kömır otynyn paidalanatyn jekemenşık käsıporyndarynyŋ avtonomdyq qazandyqtary 17 paiyzdy, jekemenşık sektorlardaǧy üiler 6 paiyzdy, al janar-jaǧarmai otynyn qoldanatyn avtokölıkter 53 paiyzdy körsetıp otyr. Bıraq bız mūnymen tolyqtai kelıspeimız. Qala basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa aldaǧy uaqytta qoǧamdyq ūiymdarmen bırge auanyŋ lastanuyna nenıŋ köbırek äser etetın şynaiy türde anyqtaityn bolamyz. Būl jūmystar keler jyldyŋ basynda aiaqtaluy tiıs, – deidı ol. – Sonymen qatar atmosferalyq auanyŋ lastanuyna qaladaǧy avtokölıkter de öz ülesın qosady. Aita ketu kerek, qazırgı taŋda Astanadaǧy kölıkter sany şamamen 400 myŋdy qūraidy. Sondyqtan būdan bylai tehnikalyq tekseru kezınde kölıkterdıŋ gazdy qanşalyqty böletının baqylau josparlanyp otyr. Mūnymen qosa, memlekettık organdarǧa qatty otyn men janar-jaǧarmai sapasyn baqylauǧa alatyndai ūsynys äzırlenu üstınde. Negızınen, jer üidı mekendeitın tūrǧyndar Şūbarköl men Qarajyra kömırın paidalanady. Bıraq tūrǧyndardyŋ aituynşa, kömırdıŋ sapasy soŋǧy uaqytta kürt tömendep ketken.
Basqarma basşysynyŋ aituynşa, būl tūrǧyda Astana äkımı Äset İsekeşev mäselenı retke keltıru jönınde tapsyrma berıp, arnaiy jūmys toptary qūrylǧan.
– Bügıngı taŋda qala basşysy tiıstı tapsyrma berıp, oǧan tolyqtyrular engızudı jüktedı. Keşendı jospardy jüzege asyru üşın atmosferalyq auanyŋ sapasyn arttyru, kölıktıŋ kerı äserın azaitu, jeke tūrǧyn üilerde jylytu mausymynda qauıptı qaldyqtardy örteu jaǧdaiynyŋ aldyn alu, aǧaş otyrǧyzu, su resurstaryna bailanysty mäselelerdı baqylau jūmystarymen ainalycatyn 5 jūmys toby qūryldy. Būl toptarǧa äkımdık jäne qūzyrly organdardyŋ qyzmetkerlerı men Qazaqstan ekologtary qauymdastyǧynyŋ ökılderı endı.
Atalmyş toptardyŋ jūmystary jaqyn arada aiaqtaluy tiıs, – deidı M.Tanabaev. – Jūmys toby jürgızgen şarualarǧa säikes, jergılıktı atqaruşy bilık ökılderı bırqatar ūsynystar äzırledı. Ol qandai ūsynystar? Aldymen qala äkımdıgı bas qalanyŋ aumaǧynda jaŋa nysandardyŋ qūrylysyn jürgızgen kezde qatty otyndardy jaǧuǧa arnalǧan avtonomdyq qazandyqtardy paidalanudy 2018 jyldan bastap şekteudı ūsynady. Jalpy, elordada kömırdı qoldanatyn 400-ge juyq käsıporyn bar bolsa, osyǧan bailanysty, 2019 jyly qatty otyndy būl käsıporyndarda qoldanuǧa
tyiym salu josparlanuda. Olarǧa nysandaryn qaita jöndeuge 1 jyl uaqyt berılmek. Iаǧni, aldaǧy jyldary käsıporyndardyŋ bärın tabiǧi gazǧa köşıru közdelude.
578 MYŊ ENERGOÜNEMDEUŞI ŞAM KÄDEGE JARATYLDY
Tıkelei efir barysynda äuetolqynyndaǧy tyŋdarmandardyŋ da saualdaryna jauap bergen Mūsa Tūrmanūly biylǧy 9 ai ışınde Astanada 500 myŋnan asa synapty jäne energoünemdeuşı şam jinaqtalyp, kädege jaratylǧanyn da aityp öttı.
– Qala äkımdıgı 2013 jyldan berı qūramynda synaby bar elektroünemdeuşı şamdardy kädege jaratudy jüzege asyryp keledı. Qazırgı taŋda būl jūmyspen ainalysatyn kompaniianyŋ arnaiy sehy bar. Aldaǧy uaqytta būl kompaniia elordada arnaiy zauyt ta salmaq. Olar bügıngı künde nöldık siklden öttı. Jalpy, būl jobanyŋ jüzege asa bastaǧanynan berı Astanada osyndai şamdardy jinauǧa arnalǧan 670 arnaiy konteiner ornatylyp,
9 ai ışınde osy konteinerlerge 578 myŋ şam jinalyp, kädege jaratyldy, – deidı basqarma basşysy.
Resmi derekterge süiensek, Astanadan täulıgıne myŋ tonna qaldyq şyǧarylady eken. Jalpy, qalalyq äkımdıktıŋ bastamasymen soŋǧy kezde qaldyqtardy jekelei jinau jūmystary da jürgızılıp jatqan körınedı. Mäselen, plastik qaldyqtaryn jekelei jinauǧa 686 konteiner, paidalanylǧan lampalardy jinauǧa 670 konteiner, al jekemenşık sektorlardaǧy kül-qoqysty jinauǧa 300 konteiner ornatylǧan. Sonymen qatar elektrondy tūrmystyq önımder satylatyn sauda ortalyqtarynyŋ aldynda da qaldyqtardy jekelei jinau qarastyrylypty. Al Astana aumaǧynan şyǧarylatyn barlyq qaldyqtar «İmabe İberika» dep atalatyn ispan tehnologiiasy boiynşa 2012 jyly salynǧan qoqys öŋdeuşı keşenge tasymaldansa, keşendegı qaldyqtardyŋ 8 paiyzy sūryptalyp, qalǧan 92 paiyzy brikettelıp, poligonǧa kömuge jöneltıledı eken.
2018 jyly Astanada qaldyqtardy qaita öŋdeu prosesın ekıge bölu josparlanyp otyrǧan körınedı. Onyŋ bırı – dymqyl qaldyqtar (taǧamdardyŋ qaldyǧy) bolsa, ekınşısıne – qaǧaz, plastik, äinek, metall siiaqty qūrǧaq qaldyqtar jatady.
– Kädege jaratu josparyna säikes, 2019 jyly qaldyqty qaita öŋdeudı 75 paiyzǧa jetkızuımız qajet. Mūnymen jeke investorlar ainalysatyn bolady. Būl tūrǧyda poligondy basqaru jönınde arnaiy konkurs ötkızıledı. Qazırgı uaqytta tūrmystyq qaldyqtarǧa qaladaǧy №1 poligonnyŋ 97 paiyzy tolyp qalǧan. Bırneşe aidan soŋ ol tolyqtai toltyrylady. Odan keiın oǧan topyraq qūnarlyǧyn qalpyna keltıru jūmystary jürgızıletın bolady. Alaida onyŋ janynda qatty qaldyqtardy qabyldauǧa qauqarly poligonnyŋ ekınşı tory bar. Topyraq qūnarlyǧyn qalpyna keltıru jūmystary qalai jürgızıletının aitar bolsaq, aldymen qoqystyŋ bes metrı, odan keiın jerdıŋ qatty qabatynyŋ bır metrı kömıledı. Ary qarai solai kete beredı. Odan keiın gaz jinaqtalmas üşın kömeiı jasalady, – dep sözın tüiındedı Mūsa Tanabaev.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
