Läilı QŪNDAQBAEVA,
aqyn, filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty:
BALA TUǦAN SAIYN BASPANANY KEŊEITU QAJET BOLADY
«Astana aqşamy» gazetınıŋ 11 tamyz küngı nömırınde jaryq körgen «Qazaq demografiiasy qazaq äielderınıŋ jankeştılıgı arqasynda ǧana ösıp otyr» («Astana aqşamy» №95, 11.08.2018. Näzira Baiyrbek) atty maqala köbımızdı eleŋ etkızenı ras. Onda avtor köpbalaly otbasylarǧa memleket tarapynan jasalyp otyrǧan qamqorlyqtyŋ azdyǧyn, järdemaqynyŋ tömendıgın naqty mysaldarmen keltırıptı. Aitylǧan oidy qoldai otyryp, zamandastarymdy köbırek bala süiuge yntalandyru üşın nätije beretın naqty jeŋıldıkter engızıluı kerek degen öz ūsynysymdy bıldırudı jön kördım.
Elbasymyzdyŋ tapsyrmasymen ıske qosylǧan «7-20-25» baǧdarlamasy respublikamyzdyŋ resmi kırısı bar ärbır jūmys ısteitın azamatyna 20 paiyzdan aspaityn mölşerde bastapqy jarnamen 25 jylǧa deiıngı merzımge, 7 paiyz üstememen ipoteka räsımdeuge mümkındık ūsynyp otyr. Älbette, būl baspanasyz jürgen köptegen jas otbasylar üşın, äsırese, ırı qalalarda qanşama jyldar boiy päter jaldap jürgen baspanasyz azamattar üşın – ülken mümkındık. Är banktıŋ baǧdarlamamen üi aluǧa ümıtker jandardyŋ jalaqy somasyn otbasyndaǧy ärbır jan basyna esepteitını jäne alynǧan ipotekalyq qaryzdy qanşa jylǧa alatynyna orai paiyzdyq üstemesın de eseptep beretını beseneden belgılı. Degenmen, qūjattary bank komissiiasynan ötıp, üilı bolǧan otbasylardyŋ ūzaq merzımge (25 jylǧa deiın) qaryz alǧandyǧynan, otbasyndaǧy bala sanyn arttyruǧa degen ynta-nietınıŋ de şort «qysqaryp» qalary aidan anyq. Osy oraida, baǧdarlamany jüzege asyruşy bankter öz qaǧida-erejelerın tüzude halyqqa yŋǧaily bolatyn, sonyŋ ışınde, halyq sanynyŋ ösımıne kedergı keltırmeitındei şarttardy engızse degen tılegımız de joq emes. Mysaly, 25 jylǧa berılgen nesienıŋ paiyzdyq mölşerlemesın sol nesienı alǧan otbasynda bala düniege kelgen jaǧdaida belgılı bır mölşerde qysqartyp otyrsa qūba-qūp. Sondai-aq, osy nesie töleu uaqytynyŋ aralyǧynda bır ǧana bala emes, bırneşe bala düniege keletın otbasylar da bolady, sondai jaǧdailarda är bala düniege kelgen saiyn, sol otbasynyŋ nesielık şarty qaita qaralyp, paiyzdyq üsteme mölşerı de qysqaryp otyrsa, qanekei! Mūny aityp otyrǧan sebebımız, osy baǧdarlamaǧa deiın de qanşama memlekettık bolsyn, bankterdıŋ özderı ūsynatyn ipotekalyq baǧdarlamalar bolsyn, nesie aluşylarǧa eşqaşan jasalǧan emes. Qanşa bala süise de, jyldar boiy alynǧan nesiesınıŋ paiyzdyq mölşerı özgerıssız, ädepkı körsetılgen somamen (eş jeŋıldıkter ūsynbastan) «tapjylmastan», «qatyp» tūrady. Sonyŋ saldarynan, qazır memlekettık baǧadarlamamen alǧan bır bölmelı üide tört-bes balamen qysylyp tūryp jatqan otbasylar bar. Al bank aldyndaǧy qaryzyn on bes jyldan berı tölep keledı.
Sözdıŋ tüiını, otbasynda bala tuǧan saiyn baspanany keŋeitu qajet bolady. Al bız bala tuudy yntalandyrǧymyz kelse, tūrǧyn üi baǧdarlamalaryna halqymyzdyŋ demografiialyq körsetkışınıŋ tömendep ketpeuıne yqpal etetındei, halyq sanyn köbeituge äiel-analardyŋ ynta-yqylasyn arttyratyndai punktter engızıluı qajet dep oilaimyz. Būl jankeştı tırlıkpen jürıp qazaq demografiiasyn ösırıp jatqan qazaq äielderı üşın ülken mümkındık bolar edı.
