Basty aqparat

Balalar ne jattap jür?

Bırde qyzyma balabaqşadaǧy tärbieşı apaiy üiden jattap keluge tört şumaq öleŋ berıptı. Şynymdy aitsam, älgı öleŋnıŋ ne maǧynasy, ne ūiqasy joq, şaldyr-şatpaq bırdeŋe. Abai atamyzdyŋ «Syldyrlap öŋkei kelısımı» bolmaǧannan keiın ony jattau tügıl, oqu da qiyn eken. Amalsyzdan ony özım bala ūǧymyna laiyqtap qaita jazyp edım, qyzym lezde jattap aldy. Sodan balabaqşaǧa barǧanda tärbieşıge osy jaǧdaidy aityp berdım. Ol bolsa: «Aǧa, bız keide balalarǧa jattauǧa beretın laiyqty öleŋ, taqpaq taba almaimyz. Sosyn joqtan bar jasaimyz» dedı. Būl menı oiǧa qaldyrdy. Erteŋıne qaladaǧy «Abai» kıtap dükenıne baryp, balalar äde­bietıne arnalǧan sörenı şolyp tūrǧanda, közıme būryşta eleusız tūrǧan «Eŋ küştı adam» degen kıtap tüstı. Avtory – Ermek Ötetıleuov. Jinaq körnektı synşy Zeinolla Serıkqaliev negızın qalaǧan «Balalar ädebietınıŋ altyn qory» seriiasymen «Raritet» baspasynan jaryq körıptı. Oǧan avtordyŋ balǧyndarǧa arnaǧan öleŋderı, oiyndary, sanamaqtary, jūmbaqtary, ertegılerı men aŋyzdary engen. Osy kıtapty alyp, tärbieşıge aparyp berıp edım, ol kısı quanyp kettı. Keiın apaiymyz üige Ermek aǧanyŋ şuaqqa toly öleŋderın jattauǧa beretın boldy.

Byltyr tamaşa balalar aqyny Ermek Ötetıleuovtıŋ tuǧanyna seksen jyl toldy. Būl kısı osy Aqmolada ömırge kelgen. Almatydaǧy qazırgı Abai atyndaǧy Qazaq ūlttyq pedagogikalyq universitetın tämamdaǧan soŋ tuǧan jerıne kelıp, Qorǧaljyn audandyq gazetınde qyzmet ısteidı. Bıraq köp ūzamai qaita Alataudyŋ etegındegı äsem şaharǧa oralyp, sondaǧy respublikalyq «Baldyrǧan» jurnalynda, ke­iın «Jazuşy», «Jalyn», «Ba­lau­sa» baspalarynda eŋbek etedı. 2006 jyly dünieden ozǧan.
Qalamger şyǧarmaşylyǧy bıryŋǧai balalarǧa arnalǧan. Aqyn öleŋderınde Otanymyzdyŋ ūlylyǧyn, tuǧan jerdıŋ tabiǧaty men bailyǧyn, baldyrǧandardyŋ şat ömırın, oquy men köŋıldı demalysyn qarapaiym tılmen körkem jyrlaidy. Onda artyq boiau, äsıreleu joq, saqaǧa qūiǧan qorǧasyndai jūp-jūmyr bolyp keledı. Bala ūǧymyna da bırden qona ketedı.
Auyldaǧy atam maǧan,
Atap berdı bır qūlyn,
Tüsındırıp jatyr aǧam,
Ataulardyŋ tür-türın.

Quana özıŋ qabyl alǧan,
Erkek qūlyn jaŋaǧy.
Küzde tügın qalyŋdaǧan,
Atalady – jabaǧy.

Al jasynda bırden asqan,
Aita alady kez kelgen:
Tai boldy dep küren qasqaŋ,
Jal-qūiryǧy küizelgen, – dei kelıp, jylqy atauyn tügendep beredı. Būl, bır jaǧynan, qalada jylqy körmei ösıp jatqan qazaq balalaryna oi salsa, ekınşıden, ūlttyq dästürımızdı, ädet-ǧūrpymyzdy bıluge därıpteidı.
Qalamgerdıŋ balalar ädebietınıŋ janryn tolyq meŋgergendıgın onyŋ kez kelgen düniesınen baiqaisyz. Aqynnyŋ balǧyndarǧa arnalǧan sanamaqtary, jaŋyltpaştary, aŋyz-ertegılerı de oimaqtai, jinaqy jazylǧan. Oqyǧanda esıŋızde bırden qalyp qoiady. Aitalyq, myna sanamaqty oqiyqşy:
Bız üide neşeumız?
Kel sanaiyq ekeumız:

Bas barmaǧym – papam,
Balaŋ üirek – apam,
Ortan terek – aǧam,
Şyldyr şümek – men,
Tittei böbek – sen.

Bır üide bız neşeumız?
Bır üide bız beseumız.
Kezınde onyŋ şyǧarma­şylyǧy turaly Mūzafar Älımbaev: «Ermek Ötetıleuov osy zamanǧy käsıbi balalar poeziiasynyŋ ozyq nūsqalaryn zerttep, şeberlıgın üirenıp qana qoimai, ony halyq folklorymen ūştastyryp, poetikalyq balqyma qorytady» dep aitypty. Sondai-aq, aqyn älemdık balalar ädebietı jüirıkterınıŋ bıraz şyǧarmalaryn tamaşa tärjımalaǧan.
Bügınde balalar ädebietınıŋ jaǧdaiy da kelısıp tūrǧan joq. Jetkınşekterge arnap jazyp jürgen qalamgerler de sirek. Osy janrdyŋ körıgın qyzdyryp, joǧary käsıbi deŋgeige jetkızgen būrynǧy aqyn-jazuşylardyŋ şyǧarmalary da keŋırek nasihattalmaidy. Qazır Ermek Ötetı­leuovtıŋ esımı de ūmytylyp barady. Ötken jyly tuǧan qalasynda seksen jyldyq mereitoiy da atap ötılgen joq. Būl kısıge elordadan bır köşe berse de artyq emes.
Bügın – Halyqaralyq balalardy qorǧau künı. Däl osy künı baldyrǧandarǧa qūndy mūra qaldyryp ketken bala jürek aqyn turaly oiladym. Aitpaqşy, qazır qyzym Ermek aǧanyŋ köp öleŋderın jatqa aitady.

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button