Mıne, jadyraǧan jaz mezgılı de keldı. Qazır ata-analardyŋ denı balalarymyzdy jazda qaida demaltamyz dep äbıgerge tüsıp jürgenı jasyryn emes. Sondai ata-ananyŋ bırı – özımmın. Jyl boiy mektep baǧdarlamasyna köp män bergen ūl-qyzymnyŋ endı jaz aiynda olardyŋ tūlǧalyq damuyn da qalaimyn. Mūndai oi är ata-ananyŋ oiynda bar dep esepteimın.
JAZ AILARYNDA OQUŞYLARDY OQYTUDY ŪMYTPAIYQ
Mektep baǧdarlamasynan bölek balalardyŋ köşbasşylyq qabıletterın damytatyn, boilaryndaǧy önerlerın şyŋdaityn kez – ol jaz ailary. Şyny kerek, bızde 10 jasqa deiın balalardyŋ damuyna baǧyttalǧan ärtürlı üiırmeler barşylyq. Bıraq endı boi tüzep kele jatqan 13 pen 18 jas aralyǧyndaǧy balalarǧa Oquşylar saraiynda, jastar ortalyqtarynda jaz mezgılınde damuǧa jaǧdailar qarastyrylmaǧan. Būl – öte ökınıştı jaǧdai. Qazırgı naryqtyq zamanda balasyn jaz aiynda damuy üşın şetelge, tıptı basqa qalaǧa jıberuge barlyq ata-anada mümkındık joq. Al balanyŋ jeke damuy, onyŋ oi-örısın jan-jaqty damytu kerek.
Sondyqtan osy mäselege beijai qaramai, oqu ortalyqtarynyŋ basşylary tiıstı şeşım şyǧaruy qajet dep esepteimın. Qazırgı 13 pen 18 jastaǧy balalar oŋ men solyn ajyrata alatyn deŋgeide. Olardy qyzyqtyra bılu, olarǧa jaŋa bılım üiretu oŋai şarua emes. Iаǧni kreativtı dünielerdı qabyldaityn būl balalarǧa erekşe formattaǧy master-klass, treningter, oiyndar, baiqaular ūiymdastyra bılu kerek. Ol üşın eŋ aldymen sondai jan-jaqty oilaityn, zamannyŋ aǧymymen qatar jüretın bılıktı mamandar da qajet. Osynyŋ barlyǧyn ūiymdastyru oŋai bolmaǧanymen, mūndai ıs-şaralar balalarǧa da, mamandarǧa da asa qajet. Bız ūrpaq tärbiesınde bazalyq bılım berudı ǧana emes, kerısınşe, erteŋgı künı bılgır adam bolyp qalyptastyratyn jandardy tärbieleuge tyrysuymyz kerek.
Sondyqtan Oquşylar saraiynyŋ basşylyǧyna, jastar ortalyǧynyŋ mamandary men basşylyǧyna jaz ailarynda oquşylardy oqytu, damytu ısın jan-jaqty qadaǧalau qajettıgı jaily osy ündeuımdı joldaimyn. Öitkenı mūndai ortalyqtar elımızde bar bolǧanymen balalardy damytu ısınde, äsırese jaz aiynda şyǧarmaşylyq qabıletterdı damytu ısınde belsendılık tanytpai tūr.
Būl – oilanarlyq, oilantarlyq jaǧdai. Qazırgı jastar öte aqyldy jäne damuǧa, ösuge qoryqpaidy. Bız tek olarǧa osy damu jolynda qoldau körsetuımız kerek. «Balam deitın el bolsa, elım deitın bala da bolatynyn» bız ūmytpauymyz kerek. Är bala – talant iesı. Sondyqtan öz talanttarymyzdy barynşa qoldaiyq!
KÄSIPTIK-TEHNİKALYQ BILIM – ZAMAN TALABY
Menıŋ äkem özınıŋ bükıl sanaly ǧūmyryn qūrylys salasyna arnady. Älı esımde mekteptı tämamdap, endı ülken ömırge attanǧaly tūrǧanda äkem: «Ainalaiyn, Qaraqat, qandai mamandyq iesı bolsaŋ da adal eŋbek et. Aqşa tabudyŋ jolyn emes, qoǧamǧa paidaly boluyŋdy oila» degen edı. Mıne, osy bır äkemnıŋ baiyppen aitqan aqyly menıŋ qandai qyzmette jürsem de sanamnan ketken emes.
Äkemnıŋ osy aitqan sözınen menıŋ tüsıngenım, adam qandai mamandyq iesı bolsyn, sol ıstıŋ naǧyz mamany boluǧa talpynuy kerek. Meilı, ol kölık jürgızuşısı, qūrylysşy, ūstaz, deputat bolsyn. Bastysy, öz jūmysyn jaqsy oryndauda. Qazır ata-analardyŋ denı balasyna «sen ädemı kresloda otyratyn bastyq bolasyŋ» dep oŋ men solyn ajyratyp ülgermegen balalarǧa osylai aityp jatady. Bıraq nege sol balalardyŋ şyn mänınde ömırde nenı qalaitynyn bılmeske?
Jalpy, bız balalarymyzdy qara basyn küitteuge emes, kerısınşe, adal eŋbek etuge, özınıŋ maŋdai terımen nan tabuǧa, jaqsylyq jasauǧa baǧyttauymyz kerek. Jasyratyny joq, bügınde zaŋger, ekonomist, keden jäne salyq salasynyŋ mamandyqtary boiynşa oqyp, keiınnen jūmys taba almai jürgen talai jasty kördım.
Tiısınşe, elımız tas qalauşy, aǧaş şeberı, qūrylysşy, slesar, dänekerleuşı, qūbyr jöndeuşı sekıldı taǧy da basqa jūmysşy mamandyqtarǧa mūqtaj bolyp otyr. Äsırese, öŋırlerdegı zauyt, fabrika, mekemelerge osy salanyŋ mamandary auadai qajet. Bızde köp jaǧdaida jastar būl mamandyqtarǧa, ökınışke qarai, mensınbei qaraidy. Al elımız industriialandyru baǧytyna säikes, käsıptık-tehnikalyq mamandardy daiarlauǧa soŋǧy jyldary erekşe den qoiu üstınde.
Jaŋa aityp ötkenımdei, äkem ömır boiy qūrylysşy, al anam ūstaz boldy. Olar ädemı kresloda otyrudy emes, qalaida osy qoǧamdy ızgılendıremız, öz eŋbegımızben ainalamyzǧa paidaly bolamyz dep ǧūmyr keştı. Sondyqtan ıstelgen eŋbegın halyqqa paidasy tiıp jatsa, mıne, sol igılıktırek dep oilaimyn. Diplomyn arqalaǧan jastar bügınde öz mamandyqtary boiynşa jūmysqa ornalaspauy mamandyqtyŋ dūrys taŋdalmauynan. Al mamandyqty dūrys taŋdau, elge qajettı mamandyqty igeru – jarqyn bolaşaqtyŋ kepılı. Sol sebeptı jastardy käsıptık-tehnikalyq mamandyqtardy meŋgeruge şaqyramyn.
ÄKENIŊ TÄRBİELIK İNSTİTUTYN QALYPTASTYRǦAN ABZAL
Halqymyzda dünieden bır adam ötse «artynda qalǧan ūly bar ma edı?» dep sūraidy. Mıne, osydan-aq bızdıŋ halyq üşın ūl balanyŋ otbasyndaǧy alar orny erekşe ekenın baǧamdauǧa bolady. Tıptı är qazaqtyŋ otbasynda tūŋǧyş ūl – keiıngı ını-
qaryndastarynyŋ qamqorşysy, «Aǧasy bardyŋ – jaǧasy bar» keiıngı bauyrlary oǧan arqa süiegen. Al kenje ūl – şaŋyraq iesı.
Basqa balalar enşı alyp, bölek otau qūryp jatsa da, kenje ūl äke-şeşenıŋ qolynda qalady. Mıne, ūlǧa qoiylatyn talap ta, jükteler jük te auyr. Al ūldardyŋ joǧary talapqa laiyqty boluy üşın oǧan otbasynda taǧylymdy tärbie berıluı kerek. Äsırese, äke tärbiesın jaqsy sezınıp ösuı maŋyzdy. Qazırgı künı menıŋ baiqauym boiynşa ūldardyŋ arasynda da bolmysy näzık, mınezı jūmsaq er balalar bar. Būl, ärine, alaŋdatarlyq jaǧdai.
Jasyratyny joq, qazırgı bızdıŋ qoǧamda balalardyŋ bärı tolyqqandy otbasynda tärbielenıp jatqan joq. Köp jaǧdaida er balalarǧa äkenıŋ tärbiesı, äkenıŋ qaisar bolmysy, äkenıŋ salmaqty sözı jetıspeidı. Sol sebeptı äkenıŋ tärbielık institutyn qoǧamda qalyptastyrǧan abzal.
Mūnymen qosa, mektepterde «Batyrlyq» kurstary aşylsa deimın. Ūldarymyzǧa keşegı Qarakerei Qabanbai, Şapyraşty Nauryzbai, Raiymbek pen Qarasai, Mahambet pen İsatai sekıldı nar tūlǧaly batyrlarymyzdyŋ erlıkterın aityp otyru kerek. Osyndai batyrlardyŋ erlıgın bılıp ösken ūl bala el – erge amanat ekenın, naǧyz er azamat namysşyl, batyl keletının sezınıp ösedı. Demek, mektep baǧdarlamasynan bölek ūldarymyzǧa sanaly azamat bolu jolynda osyndai qosymşa därıster berılse, ūrpaq tärbiesınde ūtar tūstarymyz köp bolary anyq. Endeşe jüregı elım dep soǧatyn, ar men namysyn joǧary qoiatyn er-azamattarymyz köp bolsyn!
Qaraqat ABDEN,
Nūr-Sūltan qalasy
mäslihatynyŋ deputaty
