«Jyl saiyn Jeŋıs künı qart soldattar bır jasap qalady-au dep tūram oilap» degen aqyn jyrynyŋ joldary bügın däl eske tüsetın kün. Öitkenı tarihta qandy qasap bolǧan Ekınşı düniejüzılık soǧystyŋ aiaqtalǧanyna da jetpıs toǧyz jyl tolyp otyr. Qazır sol keleşek ūrpaqtyŋ jarqyn bolaşaǧy üşın jaumen jan aiamai aiqasyp, jalyndaǧan jastyq şaqtaryn qan maidanda ölım men ömır arasynda ötkızgen jauyngerlerdıŋ Astana qalasynda tek jeteuı qalypty. Solardyŋ bırı – soǧys ardagerı Jaqan Seisebaev.
Köptı körgen köneköz qariia biyl nauryz aiynda 99 jasqa toldy. Aitary mol aqsaqal älı tyŋ körınedı. Taiauda Almaty jaqqa baryp, aǧaiyn-tuystaryn aralap, boi sergıtıp qaitypty.
On jetı jasynda maidanǧa kırgen qariianyŋ qazırgı tūrpatyn körıp, «syrly aǧaştyŋ syry ketse de syny ketpeidı» degen maqal oiyŋyzǧa erıksız oralady.
«1942 jyly Keŋes Armiiasy qataryna şaqyryldyq. Mäskeu tübındegı bır stansada tört ai alǧaşqy daiyndyqtan ötkennen keiın bızdı 1943 jyly soǧysqa aparyp saldy. Jau äskerımen alǧaşqy betpe-bet kelgen jerımız Belarussiiany azat etu üşın keskılesken şeptegı maidan boldy. Men qūpiia bölımnıŋ barlauşysy edım. Ūmytpasam, nauryz aiynyŋ ışı-au deimın, tünde taǧy da ız kesuge şyqtyq. Üş adambyz. Alda komandir orys jıgıtı soŋynda bız ekı jauynger ūzaq jürıp, jau bekınısıne taiau maŋǧa kelıp aialdadyq. On segız jastaǧy balaŋ jıgıtpın. Üirengen täsılım boiynşa jer baǧdaryn kartaǧa tüsıre bastap edım. Qarsy jaq baiqap qalyp, snariadtan oq jaudyrdy. Janyma kelıp tüsken bır jarqynşaq basyma kelıp qadalyp, esımnen tanyp qaldym. Közımdı aşsam, Mäskeu qalasynyŋ äskeri gospitalınde jatyrmyn. Oŋ jaq jelke tūsymnan tigen oq synyǧynan bıraz emdeluge tura keldı» dep esıne alady maidanger sol otty künder elesın.
Jaqan aǧa elge oralǧasyn özınıŋ tuǧan jerı Almaty oblysynyŋ Kerbūlaq audanynda eŋbek ettı. 1969 jyly Almaty qalasyndaǧy politehnikalyq tehnikumnyŋ buhgalterlık esep fakultetın bıtırıp, Köksu audanynyŋ Alǧabas auylynda bıraz jyl mamandyǧy boiynşa da jūmys ıstedı. Keiın mal şaruaşylyǧynda ferma meŋgeruşısı bolyp, 1985 jyly zeinet demalysyna şyqty.
– Talai sūmdyqtar bastan öttı ǧoi dep kürsındı maidanger. Qaisybırın aitaiyn. Tek bır oqiǧa jadymda mäŋgılık jattalyp qaldy. Bır ǧasyrǧa jaqyn ǧūmyr keşsem de sol bır qiyn-qystau sättegı ömır üşın jantalasqan qūştarlyǧymdy ūmyta almaimyn.
Komandirımız: «Daiyndalyŋdar, jaudyŋ alpysqa tarta tankısı kele jatyr. Olardy osy şepten ötkızuge bolmaidy. Būiryq solai» dedı. Bırneşe auyr atqyş qūral men granatany okopqa äkelıp qoidyq. Köp keşıkpei nemıs soldattary şabuyldy bastap jıberdı. Tankılerdı «Katiuşamen» atqylap jatyrmyz. Tört-bes saǧat atystan keiın olar şabuylyn doǧarǧan siiaqty boldy. Bızdıŋ de qatarymyz sirep qalypty. Bır kezde bır tank bızdıŋ tranşeiaǧa bet tüzep, salyp keledı. Ornymnan ūşyp tūryp qos granatany laqtyryp ülgerdım. Odan keiın aspan ainalyp ketkendei boldy. Esımdı taǧy gospitalde jidym. Söitıp, bız alty saǧatta jaudyŋ alpys tankısın joiyp jıberıppız» dep aiaqtady äŋgımesın qart maidanger.
Ol Jeŋıs künın Kenigsbergte (Şyǧys Prussiia) qarsy alypty. «Taŋǧy saǧat segızde radiodan «Soǧys bıttı!» degen sözdı estıgende jylamaǧan adam bolǧan joq. Bır-bırımızdı qūşaqtap, quanyştan bilep sekıre berıppız» deidı. Bıraq ol üşın soǧys älı aiaqtalmaǧan eken. Japon soǧysyna jıberılıp, 1947 jyldyŋ qazan aiynda Vladivostoktan bır-aq şyǧady. Üşınşı ret jaralanyp, elge 1948 jyly oralypty.
«Beibıt künge eşteŋe jetpeidı. Soǧysta jürıp nebır adam aituǧa auzy barmaityn jantürşıgerlık sūmdyqtardy bastan ötkerdık. Qanşa qiyndyq bolsa da aspanymyz aşyq bolyp, säbilerdıŋ alaŋsyz balalyǧy men halqymyzdyŋ yntymaq-bırlıgınen asqan baqyt joq» deidı toǧyz nemere, jiyrma şebere süiıp otyrǧan ardager ata.
