Ekınşı düniejüzılık soǧys aiaqtalǧannan berı seksen jyldai uaqyt ötse de, sol qandy qyrǧynnyŋ jürekterge salǧan jarasy älı jazylar emes. Qanşama arystar maidanda erlıkpen qaza tapty, «habarsyz kettı» degen habarlama ǧana alǧan qanşama jauyngerdıŋ tuysqandary älı künge deiın bauyrlarynyŋ mäŋgılık mekenderı qaida ekenderın de bılmei jür…
olardyŋ bırı – soǧysqa özı tılenıp attanyp, qandy şaiqasta erlıkpen qaza bolǧan Äbdıkärım Särsenbaev edı. Äbdıkärım 1930-jyldardyŋ aiaq kezınde arnaiy oqu ornyn bıtırıp, mūǧalım mamandyǧyn alǧan bolatyn. Jastaiynan jiyn-toidyŋ körkı bolǧan talantty jıgıt körkem söz dodasy – aitystarǧa da jiı şyǧyp, baǧyn synap baiqapty. El basyna kün tuǧan şaqta Äbdıkärım de alǧaşqylardyŋ bırı bolyp öz erkımen maidanǧa attanady. Şymyr ärı sauatty jas jıgıt Keŋes armiiasynyŋ taŋdauly äskeri qūramalarynyŋ bırı sanalatyn «36-gvardiialyq atqyştar diviziiasynyŋ»
qataryna alynady. Būl äskeri qūramanyŋ beiresmi atauy – «Stalinnıŋ jeke gvardiiasy» eken. Onyŋ qūramyna tek äskeri daiyndyǧy jaqsy jauyngerler ǧana taŋdap alynǧan. Būǧan Resei äskeri mūraǧatynda saqtalǧan: «36-ia gvardeiskaia diviziia ukomplektovana komsomolsami-dobrovolsami Urala, Sibiri, Dalnego Vostoka i respublik Srednei Azii, v tom chisle okolo 700 kursantov iz razlichnyh voennyh uchiliş Moskovskogo voennogo okruga» degen tarihi derek naqty dälel bolǧandai. Saidyŋ tasyndai ırıktep alynǧan jauyngerlerden jasaqtalǧan būl äskeri bölımge asa jauapty mındettı oryndau jükteluı de – zaŋdy. Osy kezde bükıl älem halqy közın tıkken Stalingrad şaiqasyna Keŋes armiiasynyŋ taŋdauly äskeri bölımşelerımen qatar 36-gvardiialyq atqyştar diviziiasy da attanypty. Ekı jüz kün men tünge sozylǧan Stalingrad şaiqasynda jau bır jarym million soldat pen ofiserınen aiyrylǧany belgılı. Ärine, būl jeŋıs oŋaiǧa tüspedı, resmi derekter boiynşa, Qyzyl Armiianyŋ da bır million 130 myŋ jauyngerı osy şaiqasta şeiıt bolypty. Solardyŋ bırı – Oŋtüstık-Şyǧys maidanyndaǧy 64-Armiianyŋ 36-gvardiialyq atqyştar diviziiasynyŋ qatardaǧy jauyngerı Äbdıkärım Särsenbaev edı.
Äbdıkärımnıŋ tuystary: «Sarsenbaev Abdukarim – 1915-goda rojdeniia. Mesto rojdeniia: Kostanaiskaia oblast, Turgaiskii raion. selo Torgai. Ubit smertiu hrabryh pri nastuplenii vysotu 111, 11 ianvaria 1943 g» degen qazanama arqyly maidangerdıŋ qaşan qaza bolǧanyn bılgenımen, onyŋ qaida jerlengenı olarǧa belgısız bolatyn.
Şeiıt bolǧan jauyngerdıŋ nemeresı Ermek Särsenbaev atasy Äbdıkärımnıŋ mäŋgılık mekenı Volgograd qalasyndaǧy «Mamai qorǧany» bauyrlastar ziratynda ekenın anyqtap, marqūmnyŋ jerlengen jerıne ziiarat jasap qaitty. «Mamai qorǧany» bauyrlastar ziratynda qazaqstandyq jauyngerlerge ornatylǧan eskertkış-belgı bar.
Jalpy, Qazaqstanda jasaqtalǧan bes atqyştar diviziiasy, bır – atty äsker diviziiasy, Stalingradty qorǧau men jaudan azat etuge qatynasqan eken. Osy qandy qyrǧyndaǧy eren erlıgı üşın qazaqstandyq üş atqyştar diviziiasy «gvardiialyq äskeri qūrama» jauyngerlık qūrmettı ataqqa ie bolypty…
«Soǧystyŋ soŋǧy nüktesı maidanda qaza bolǧan eŋ soŋǧy jauynger jerlengende ǧana qoiylady» degen eken Napoleon Bonapart.
Demek, ölım men ömır beldesken qandy qasapta şeiıt bolǧan qazaqtyŋ bır arysy jaily tarihtyŋ «aqtaŋdaq betı» joiyldy dep sanauǧa bolatyn siiaqty…
Qabylahat SEIDAHMET,
Qazaqstan Jurnalister odaǧynyŋ müşesı
