Bükıl älemnıŋ tynysyn taryltyp, ökpesın qabyndyrǧan biylǧy jyldyŋ da jal-qūiryǧy küzeletın kezge keldık. El de, elge tūtqa azamattar da ülken synaqtan öttı. Jahandy jürısınen jaŋyldyrǧan ındet kezınde memleket naqty qandai äreket jasady? Prezident qandai şeşımder qabyldady? Osyndai kürdelı, qiyn-qystau kezeŋde atqarylǧan jūmystardyŋ jai-japsary, auqymy jaiynda Prezidenttıŋ Baspasöz hatşysy Berık UÄLİMEN sūhbattasqan edık.
– Berık Uäliūly, biyl adamzat balasy eŋ qaterlı ındetpen küresken qauıptı jyl retınde tarihta qalaiyn dep tūr. Koronavirus jekelegen adamdardyŋ tūrmys-tırşılıgı tügılı, tūtas memleketterdıŋ damuyna kerı äser etıp, älemdı saiasi jäne ekonomikalyq daǧdarysqa äkep tıredı. Prezident pandemiiaǧa qarsy küreste qandai baǧyttarǧa basymdyq berdı?
– Rasynda, būl jyl tūtas adamzatty tyǧyryqqa tıregen, jer-jahandy bır tarynyŋ qauyzyna syidyryp jıbergendei äbıgerge tüsırgen öte bır auyr jyl boldy. Adamzat közge körınbeitın «jaumen» alysyp, maidan dalasynda onymen qalai küreserın bılmei, bıraz abdyrady. Sondyqtan 2020 jyl älemnıŋ bır bölşegı Qazaqstan üşın de oŋai bolǧan joq. Degenmen dertpen küreste bızdıŋ memleket te ūtymdy şeşım qabyldai aldy. Prezident Qasym-Jomart Kemelūly koronavirus ındetınıŋ örşıp, tez taraluyna bailanysty halyqqa Ündeu jariialap, elımızde 30 kündık tötenşe jaǧdai engızıp, alǧaşqy tolqynnyŋ aldyn alǧany sözımızge dälel bola alady. Memleket basşysy ındettıŋ saldary auyr bolatynyn, onymen qataŋ tärtıp arqyly kürespese bolmaitynyn alǧaşqylardyŋ bırı bolyp aityp, soǧan säikes tiıstı şaralar qabyldady. Solaişa, der kezınde qataŋ karantin jariialanyp, saqtyq şaralaryn saqtaudyŋ arqasynda epidemiianyŋ beleŋ aluyna jol berılmedı.
Memleket basşysy öz jūmysynda halyqtyŋ densaulyǧyn qorǧau, ekonomikanyŋ tūraqtylyǧy men damu qarqynyn saqtau, bılım beru salalaryn basty nazarda ūstady. Soǧan säikes maŋyzdy şeşımder jedel qabyldanyp, ony jüzege asyrudy Ükımet pen äkımderge jüktep, nätijesın jıtı qadaǧalap otyrdy. Eŋ aldymen, Nūr-Sūltan, Almaty, Şymkent qalalarynda şūǧyl türde jaŋa moduldık jūqpaly aurular auruhanalary, provizorlyq stasionarlar salyndy. 4,5 millionnan astam adamǧa 42500 teŋgeden qarjylai kömek körsetıldı. 1 millionnan astam azamatqa azyq-tülık pen tūrmystyq zattar ülestırıldı. Aimaq äkımderı azyq-tülık pen qyzmet türlerınıŋ baǧasyn baqylau jūmystaryn belsendı jürgızdı. Sonyŋ arqasynda elımızdıŋ azyq-tülık qory Qazaqstan halqynyŋ qajettılıgın tolyq qamtamasyz ete aldy.
Sonymen qatar halyq tūrmysyna tıkelei äser etetın kommunaldyq tölemderdıŋ tarifı tömendetıldı. Ony töleu üşın asa mūqtaj jandar qosymşa kömek aldy. 2 millionǧa juyq azamattyŋ nesie töleu merzımı keiınge şegerıldı.
700 myŋnan astam kompaniia men käsıpkerlerdıŋ salyq jüktemesı azaityldy. Sol arqyly olar 1 trillion teŋgege juyq qarjy ünemdeuge mümkındık aldy. Osy rette 2020 jyly 492,5 myŋ pedagogtyŋ jalaqysy 25 paiyzǧa öskenın atap ötkım keledı. 2021 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap eŋbekaqy taǧy da 25 paiyzǧa ūlǧaitylmaq. Al pedagogikalyq baǧytta bılım alyp jatqan studentterdıŋ stipendiiasy 26 myŋnan 42 myŋ teŋgege deiın köbeidı.
Densaulyq saqtau salasy boiynşa därıgerlerdıŋ eŋbekaqysyn köteru boiynşa jūmys jalǧasyp jatyr. Epidemiiaǧa qarsy ıs-şaralarǧa tartylǧan medisina qyzmetkerlerın yntalandyru jäne materialdyq qoldau maqsatynda koronavirus jūqtyru qaupınıŋ därejesıne qarai jalaqylaryna üstemaqy qosyldy. Osy maqsatta biyl 196,5 milliard teŋge bölındı. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ tıkelei tapsyrmasymen koronavirusqa qarsy QazCovid-in vaksinasy äzırlenıp jatyr.
Sonymen qatar daǧdarysqa qarsy «Jūmyspen qamtudyŋ jol kartasy» baǧdarlamasy ıske qosyldy. Ony jüzege asyru üşın 1 trillion teŋge bölındı. Pandemiianyŋ auyrtpalyǧyna qaramastan, öndırıs kölemı 1,5 ese, auyl şaruaşylyǧynyŋ önımdılıgı 2,5 ese, eksport 2 ese ūlǧaidy. Osy rette arnaiy toqtalyp ketetın bır mäsele retınde IT jäne turizm salalaryna tartylǧan ırı kölemdegı investisiiany aita ketu kerek. Sonyŋ nätijesınde 300 myŋ jaŋa jūmys orny aşylmaq. Jalpy Qazaqstan Prezidentınıŋ tapsyrmasymen Tötenşe jaǧdai jönındegı memlekettık komissiia 500-ge juyq maŋyzdy şeşımdı jüzege asyrdy.
Memleket basşysy biylǧy jyldy «Volonter jyly» dep jariialaǧanyn bılesızder. Pandemiia kezınde volonterler elımız üşın asa qajettı, paidaly jūmys atqardy. Osy ızgı ıske tartylǧan volonterlerdıŋ qatary 100 myŋ adamnan asty. Olar eşqandai qauıp-qaterge qaramai, därıgerlerge, äskeri qyzmetşılerge, qarapaiym azamattarǧa kömektestı. Prezident erıktılerdıŋ eŋbegın naǧyz erlık dep baǧalady.
Qasym-Jomart Kemelūly pandemiiadan qaitys bolǧan azamattardy eske alu üşın 13 şıldenı jalpyūlttyq aza tūtu künı dep jariialady. Osy künı Memleket basşysy Aqorda rezidensiiasynyŋ aldynda koronavirustan qaza bolǧan adamdardy eske aldy. Mūny ölıge qūrmet, tırıge önege bolǧan igı ıs dep sanaimyn.
Qasym-Jomart Kemelūly karantin talaptaryn qataŋ saqtaudy özınen bastap, özgelerge ülgı körsettı.
Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa biudjet qarajaty halyqty jūmyspen qamtuǧa, şaǧyn jäne orta biznestı qoldauǧa baǧyttau üşın qaita qaraldy. Atap aitqanda, josparlanǧan barlyq ıs-şaralar onlain formatqa köşırıldı. Elımız boiynşa qaşyqtan oqu, qaşyqtan jūmys ısteu täsılı engızıldı. Pandemiia kezındegı ünemdelgen qarajat ekonomikanyŋ tūraqty damuyn qamtamasyz etuge, daǧdarystan zardap şekken halyqtyŋ äl-auqatyn arttyruǧa jäne basqa igı ısterge jūmsaldy. Prezidenttıŋ tapsyrmasy boiynşa pandemiianyŋ saldary men ekonomikalyq daǧdarysty eŋseruge 5,9 trillion teŋge kölemınde qarjy bölındı. Bız būl arada Prezidenttıŋ pandemiia kezındegı jūmysynyŋ bır parasyn ǧana aityp öttık. Eŋ bastysy, Memleket basşysy osynau qiyn-qystau kezeŋde halyqpen bırge, jūrtpen qatar talmai-tynbai eŋbek ettı.
– Pandemiia halyqaralyq qatynastardy tejeuşı faktorǧa ainaldy: köptegen maŋyzdy ıs-şaralar keiınge qaldyryldy nemese onlain formatta ötkızıldı, ekıjaqty bailanystardyŋ belsendılıgı bırşama azaidy. Älemde halyqaralyq jäne öŋırlık ahual şielenıse tüstı. Memleket basşysy syrtqy saiasi arenada Qazaqstannyŋ ūlttyq müddelerın qalai qorǧady?
– Dūrys aitasyz, koronavirus pandemiiasy halyqaralyq qatynastardyŋ damu üderısıne salqynyn tigızdı. Esesıne onlain sammitter formatyn qoldanu, telefon arqyly äŋgımelesu täjıribesın arttyru jäne jazbaşa hattar joldau siiaqty diplomatiialyq jaŋa standart keŋınen qoldanyldy. Jalpy, Prezident jyl ışınde 9 halyqaralyq jiynǧa qatysyp, telefon arqyly 30-dan astam eldıŋ basşylarymen söilestı. Şeteldıŋ 15 elşısınen senım gramotalaryn qabyldady. Däl osyndai qiyn-qystau sätte synnan sürınbei ötu üşın Qazaqstan alys-jaqyn şet memlekettermen aradaǧy yntymaqtastyqtyŋ joǧary qarqynyn saqtauǧa, onyŋ ışınde, zamanaui qauıp-qaterlerdı bırlese şeşuge erekşe köŋıl audardy.
Ärine, Prezidenttıŋ şet memleketter men halyqaralyq ūiymdardyŋ basşylarymen jürgızgen barlyq kelıssözderınde pandemiianyŋ ärtürlı saldaryna qarsy tūru üşın küş jūmyldyruǧa nazar audarǧany barşaǧa aian. Pandemiia kezınde, eŋ aldymen, şet memleketterde qalǧan azamattarymyzdy elge aman-esen jetkızu jūmystary qolǧa alyndy. Şekaralardyŋ jabylyp, äue qatynastary toqtatylyp jatqanda būl alǧaşqy sättı qadamdardyŋ bırı boldy. Şeteldık ärıptestermen ornatylǧan tiımdı yqpaldastyqtyŋ arqasynda myŋdaǧan azamattarymyz otanymyzǧa aman-sau oraldy. Sonymen bırge Qazaqstanda qalǧan şeteldıkterge tiıstı kömek körsetıldı. Osyndai syn saǧatta şeteldık serıktes memlekettermen özara yqpaldastyqtyŋ arqasynda elımızge syrttan ülken kölemde gumanitarlyq kömek tartylyp, käsıbi därıgerler keldı. Olardyŋ ışınde Resei, Qytai, Türkiia, Qatar jäne t.b. dostas memleketter bar. Qazaqstan da halyqaralyq qoǧamdastyqtyŋ jauapty müşesı retınde Qyrǧyzstan, Täjıkstan, Auǧanstan, Qytai jäne İtaliia siiaqty jaqyn körşıles jäne serıktes memleketterge qol ūşyn sozdy. Elımızge koronavirusqa qarsy tiımdı jäne qoljetımdı vaksinalar alu, jasau jäne öndıru salasynda naqty jūmystar jürgızılude. Qazırgı taŋda osy baǧytta Reseimen tyǧyz yqpaldastyq ornatyldy.
Prezident özınıŋ syrtqy saiasatqa qatysty jūmysynda aşyqtyq, pragmatizm jäne ymyraǧa kelu sekıldı täsılderdı qoldanu arqyly Qazaqstannyŋ ūlttyq müddelerın senımdı qorǧaidy. Būl täsıldıŋ tiımdılıgı mamyr aiynda Özbekstandaǧy Sardoba su qoimasynyŋ būzyluyna bailanysty tötenşe jaǧdai kezınde anyq körındı. Ekı eldıŋ tüsınısıp jūmys ısteuınıŋ arqasynda su tasqynynyŋ saldaryn qysqa merzımde joiu mümkın boldy.
Taǧy bır mäselege nazar audarǧym keledı. Joǧary euraziialyq ekonomikalyq keŋestıŋ 19 mamyrda ötken otyrysy esterıŋızde bolar. Sol kezde «2025 jylǧa deiıngı Euraziialyq ekonomikalyq integrasiianyŋ strategiialyq damu baǧyttary turaly» qūjattyŋ jobasy ūsynyldy. Qasym-Jomart Kemelūly atalǧan qūjatqa ūlttyq müddemız tūrǧysynan qarap, onyŋ keibır bölımderın qaita pysyqtap, älı de şirata tüsu kerek ekenın aitty. Memleket basşysy qūjattyŋ Odaqqa müşe elder arasyndaǧy ekonomikalyq yntymaqtastyqty qamtuy kerek ekenın jetkızdı. Būl tūrǧyda Qazaqstannyŋ tübegeilı ūstanymy Odaqty «saiasattandyrmau» ekenın atap öttı.
Memleket basşysynyŋ biylǧy jūmys kestesındegı maŋyzdy şaralarǧa da toqtalyp keteiık. Mysaly, Teŋızge şyǧatyn joly joq damuşy elder tobynyŋ qazırgı töraǧasy retınde Qazaqstan Prezidentı mamyr aiynda BŪŪ-nyŋ «COVID-19 däuırınde jäne odan keiıngı kezeŋde damudy qarjylandyru» atty joǧary deŋgeidegı onlain ıs-şarasyna qatysty. Älemdık deŋgeidegı taǧy bır maŋyzdy şara retınde Memleket basşysynyŋ qyrküiek aiynda BŪŪ Bas Assambleiasynyŋ 75-şı mereitoilyq sessiiasynyŋ jūmysyna qatysuyn aituǧa bolady. Qasym-Jomart Toqaev BŪŪ Bas Assambleiasy 75-sessiiasynyŋ jalpy saiasi debattarynda söilegen sözınde COVID-19 ındetı saldarynan tuyndaǧan daǧdarysqa qarsy qabyldanuǧa tiıstı şaralardy atai kelıp, Aurular men biologiialyq qauıpsızdıktı baqylau jönındegı öŋırlık ortalyqtar jelısın qūru ideiasyn ūsyndy. Osy rette Qazaqstan mūndai ortalyqtyŋ bırın öz aumaǧynda aşuǧa daiyn ekenın jetkızdı. Sonymen qatar älemdı jaulaǧan jahandyq pandemiiaǧa bailanysty biologiialyq qarudy baqylau jüiesın äzırleu jäne ıske qosu mäselesınıŋ özektılıgıne toqtalyp, BŪŪ Qauıpsızdık Keŋesınıŋ aldynda esep beretın arnaiy köpjaqty organ – Biologiialyq qauıpsızdık jönındegı halyqaralyq agenttık qūru jönınde ūsynys jasady.
Şeteldık köşbasşylar Qazaqstanda jürgızılıp jatqan auqymdy saiasi jäne ekonomikalyq reformalarǧa oŋ baǧasyn berıp jatyr. Atap aitqanda, elımızdıŋ ölım jazasyn joiuǧa baǧyttalǧan Azamattyq jäne saiasi qūqyqtar turaly halyqaralyq paktınıŋ ekınşı fakultativtık hattamasyna qol qoiu turaly Memleket basşysynyŋ şeşımı joǧary baǧalandy.
Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ köşbasşylyǧymen ūlttyq diplomatiia eldıŋ täuelsızdıgın, egemendıgı men aumaqtyq tūtastyǧyn, syrtqy saiasi baǧytynyŋ derbestıgın saqtai otyryp, özgermelı qūbylystarǧa tez beiımdeldı. Nätijesınde, Qazaqstan Respublikasy özınıŋ bedelın Euraziia qūrlyǧynyŋ geosaiasi jäne geoekonomikalyq jüiesınde jäne Ortalyq Aziia öŋırındegı jetekşı memleket retınde nyǧaitty. Ärine, COVID-19 ındetınıŋ qatal synaqtary qazaqstandyq diplomatiianyŋ aldyna jaŋa mındetter qoiuda. Täuelsız Qazaqstannyŋ syrtqy saiasi qyzmetınıŋ negızın qalauşylardyŋ bırı retınde Memleket basşysy daǧdarystan keiıngı jaŋa älemdegı ūlttyq damu mındetterın eskere otyryp, elımızdıŋ halyqaralyq deŋgeidegı bedelın nyǧaitudy közdeidı.
– Öŋırlerdegı jaǧdai Memleket basşysynyŋ ünemı baqylauynda. Biyl Qasym-Jomart Kemelūly bırqatar oblysqa jūmys saparymen bardy. Osy saparlardyŋ mänı men maŋyzyna toqtala ketseŋız.
– Ärine, Memleket basşysy elımızdıŋ bükıl öŋırındegı ahualdy jıtı baqylap otyrady. Qasym-Jomart Kemelūly el men jerdıŋ taǧdyryna, halyqtyŋ tynys-tırşılıgıne ärdaiym basa män beretının özderıŋız de bılesızder. Är öŋırdıŋ äleumettık-ekonomikalyq damuyna bırdei köŋıl bölıp, halyqtyŋ äl-auqatyn jaqsartuǧa baǧyttalǧan şaralar qabyldaidy, tiıstı tapsyrmalar beredı. Biyl da auyr jaǧdaiǧa qaramastan 9 ret öŋırlerge jūmys saparymen bardy. Prezident oblystarǧa jūmys saparyn josparlaǧanda öŋırlerdegı qalyptasqan ahualdy öz közımen körıp, ındetke qarsy küresıp jatqan jūrtşylyqpen jüzbe-jüz kezdesudı jön kördı. Memleket basşysynyŋ öŋırge arnaiy jūmys saparymen keluı daǧdarys tauqymetın tartqan halyqqa senım berıp, eŋselerınıŋ tüspeuıne yqpal ettı dep oilaimyn. Mysaly, jyl basynda Jambyl oblysyna bardy. Onda aimaqtyŋ tynys-tırşılıgımen tanysyp qana qoimai, Qordai audanyndaǧy jalpyǧa belgılı oqiǧadan keiıngı atqarylǧan jūmystardyŋ barysyn kördı. Aqmola oblysyna jūmys sapary kezınde öŋırdegı köktemgı egın egu jūmystarymen, auyl şaruaşylyǧyn, onyŋ ışınde egın jäne mal şaruaşylyǧyn damytu josparymen tanysty. Türkıstan oblysyna jasaǧan saparynda Qasym-Jomart Toqaev Özbekstannyŋ Sardoba su qoimasynyŋ būzyluynan zardap şekken Maqtaaral audanynyŋ ahualymen, byltyrǧy Arystaǧy jarylystyŋ saldaryn qaita qalpyna keltıru jūmystarymen tanysyp, öz közımen kördı. Būǧan qosa, bügınde qarqyndy qūrylys alaŋyna ainalǧan Türkıstan qalasyndaǧy atqarylyp jatqan jūmystarǧa kuä boldy. Odan keiın Memleket basşysy jūmys saparymen, Qostanai, Soltüstık Qazaqstan oblystaryna bardy. Būl ekı öŋır elımızdı astyqpen qamtamasyz etetın negızgı oblystar ekenı mälım. Qazırgıdei daǧdarys jaǧdaiynda halyqty azyq-tülıkpen qamtamasyz etu – negızgı mäselelerdıŋ bırı. Sonymen qatar auyldaǧy jastarǧa jaǧdai jasap, olardy jūmyspen qamtu da – özektı mındet. Osyndai mäselelerdı ūdaiy nazarda ūstaǧan Memleket basşysy aimaqtarǧa arnaiy baryp, egıstık alqaptaryn aralap kördı. Al Almaty qalasyna jūmys saparymen barǧanda ındetpen küreste alǧy şepte jürgen därıgerlermen kezdestı. Qaladaǧy medisinalyq-demografiialyq ahual men COVID-19 ındetıne qarsy küresu üşın qabyldanǧan şaralardy kördı. Öndırıs oryndaryn aralap, jasalǧan jūmystarǧa oŋ baǧasyn berdı. Biyl Äbu Nasyr äl-Farabi, Abai Qūnanbaiūly syndy bırtuar tūlǧalarymyzdyŋ mereitoilary IýNESKO deŋgeiınde keŋınen atalyp öttı. Pandemiia saldarynan josparlanǧan ıs-şaralardyŋ denı onlain rejımde ötkızıldı. Degenmen Memleket basşysy hakım Abaidyŋ 175 jyldyq mereitoiyna arnalǧan Semeidegı jiynǧa arnaiy baryp, ūly aqynnyŋ ruhyna taǧzym ettı. Sonymen bırge Abai men onyŋ ūldaryna arnalǧan «Ūly aqyn Abai ūldarymen» atty eskertkıştıŋ aşylu räsımıne qatysyp, «Jidebai-Börılı» memorialdyq keşenınde boldy. Abaitanuşy ǧalymdarmen kezdesıp, kelelı keŋes qūrdy. Sondai-aq Abaidyŋ kındık qany tamǧan kielı mekendegı atqarylǧan igı jūmystarmen tanysty. Qaraşa aiynda Qaraǧandy oblysyna jūmys saparymen baryp, jaŋadan salynǧan 1200 oryndyq mektep-gimnaziiany jäne bırqatar sport nysandaryn aralap kördı. Memleket basşysynyŋ bırqatar oblysqa jūmys saparymen baruy öŋırdı äleumettık-ekonomikalyq tūrǧydan damytuǧa, pandemiia saldarymen küresuge jäne halyqtyŋ densaulyǧyn qorǧauǧa baǧyttalǧan jūmystardyŋ jüielı oryndaluyna zor yqpal ettı deuge bolady.
– Memleket basşysy aqparattyq keŋıstıktı ünemı baqylauda ūstaidy. Äleumettık jelılerdegı paraqşalaryna köŋıl böledı. Bız Prezidenttıŋ tvit arqyly ministrlerge, äkımderge tapsyrma beretının bılemız. Osy tapsyrmalar qanşalyqty oryndalady?
– Esterıŋızde bolsa, Qasym-Jomart Kemelūly sailaualdy baǧdarlamasynda da, 2019 jylǧy Joldauynda da «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasy turaly aitty. Jalpy, Memleket basşysynyŋ būl tūjyrymdamasyn qalyŋ jūrtşylyq jaqsy qabyldady. Osy rette Prezident äleumettık jelı arqyly elımızdıŋ bükıl öŋırınde bolyp jatqan türlı oqiǧalarǧa, tüitkılderge der kezınde ün qatyp, tiıstı tapsyrma beredı. Äsırese äleumettık jelıler arqyly eldıŋ tynys-tırşılıgınen habardar bolyp otyrady. Iаǧni būl – Prezidenttıŋ qoǧamdaǧy bolyp jatqan är problemany estıp, bılıp, körıp otyrǧanynyŋ belgısı. Mūndai jūmys stilı uaqyt ünemdeu tūrǧysynan öte tiımdı ekenın körsettı. Sebebı berılgen tapsyrmalar der kezınde nazarǧa alynyp, tiıstı şeşımın tabady. Osyǧan bailanysty Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev äleumettık jelı arqyly tapsyrma berudı qolaily sanaidy. Osy jyly Prezidenttıŋ tvitter paraqşasynda jalpy sany 630-dan astam tvitı, instagramda 30 jazbasy jariialandy. Aitalyq, Qasym-Jomart Kemelūly Aqmola oblysyndaǧy «Köbeitūz» kölıne keltırılgen ziiandy äreketterge alaŋdauşylyq bıldırıp, tiıstı ministrlıkterge tapsyrma berdı. Sonyŋ nätijesınde körıktı jerdegı keleŋsız äreket toqtatyldy. Bügınde ekologiialyq aǧartu jūmystary jürgızılude. Prezident bırqatar deputattar men patriot azamattardyŋ Memlekettık rämızderdı, äsırese Tudy kündelıktı ömırde keŋınen qoldanu turaly ūsynysyna nazar audaryp, Ükımetke qoldanystaǧy zaŋnamalarǧa özgerıs engızudı tapsyrdy. Sonyŋ nätijesınde, Tudy qoǧamdyq, köpşılık oryndarda, üilerdıŋ balkonyna ıluge rūqsat berılgen Ükımet qaulysy şyqty. Prezidenttıŋ tıkelei aralasuymen Maŋǧystau oblysyndaǧy Bozjyra qoryǧy aumaǧynda salynatyn qonaqüidıŋ qūrylysy qaita qaralady. Sonymen qatar Qasym-Jomart Kemelūly Almaty qalasy Töle bi köşesındegı aǧaştardyŋ otalǧanyna qatysty jaǧdaiǧa nazar audaryp, qala äkımıne qyzmettık tekseru jürgızıp, kınälılerdı jauapkerşılıkke tartudy tapsyrdy. Jyl ışındegı osyndai jūmystardy köptep keltıre beruge bolady. Degenmen mūnyŋ bärı eldıŋ köz aldynda ötıp jatqannan keiın barlyǧyn bırdei tızıp şyǧu mındet emes şyǧar dep oilaimyn.
Osy arada Prezidenttıŋ akorda.kz saityndaǧy virtualdy qabyldauyna da jūrtşylyqtan köptegen talap-tılekter, ärtürlı ötınış hattar keletının aita ketken jön. Bügınge deiın azamattardan 19 myŋ 500-ge juyq ötınış kelıp tüstı. Onyŋ eşqaisysy nazardan tys qalmaidy.
Qoryta aitqanda, jalpy osy kezeŋdegı oryndalǧan tapsyrmalardy saralai otyryp, Memleket basşysynyŋ «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasy öz deŋgeiınde jüzege asyrylyp jatyr dep aituǧa tolyq negızı bar.
– İä, Qasym-Jomart Toqaev «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdasyn jariialaǧaly memlekettık organdar aşyq boluǧa, eldıŋ aldyna köbırek şyǧuǧa tyrysyp jatyr deuge bolady. Olar azamattardyŋ ötınışterıne jyldam jauap berıp, BAQ pen äleumettık jelılerde tyǧyz bailanys ornatyp jatyr. Prezidenttıŋ baspasöz qyzmetı osy Tūjyrymdamany ıske asyruda qandai röl atqarady?
– Memleket basşysynyŋ atalǧan tūjyrymdamasynan keiın memlekettık organdardyŋ basşylary äleumettık jelılerde resmi akkaunttaryn aşyp, keibırı jeke bailanys telefondaryn jariialau arqyly halyqpen jedel kerı bailanys ornatuǧa köŋıl böle bastady. Mūny halyqqa qyzmet körsetudıŋ, jūrtşylyqpen bailanys ornatudyŋ ozyq ülgılerınıŋ bırı deuge bolady. Būl atqaruşy bilık ökılderınıŋ halyqpen qarym-qatynasy aitarlyqtai ılgerılegenın körsetedı. Prezidenttıŋ «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» qūru tūjyrymdamasy aiasynda bilık ökılderınıŋ halyqpen kezdesulerı artyp, azamattardy jeke mäselelerı boiynşa qabyldau oŋtailana tüstı. Osy rette, Qasym-Jomart Kemelūly qoǧam qairatkerlerımen jäne ǧalymdarmen 23 kezdesu ötkızdı. Memleket basşysynyŋ bastamasymen qūrylǧan Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesı atalǧan tūjyrymdamanyŋ ıske asyryluyna, qoǧammen dialog ornatuǧa zor üles qosyp keledı. Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınde bılım beru jäne densaulyq saqtau mäselelerı, sondai-aq saiasi jaŋǧyrudyŋ negızgı baǧyttary talqylandy. «Beibıt jiyndar turaly» jaŋa zaŋ qabyldanyp, «Saiasi partiialar turaly», «Sailau turaly» zaŋdarǧa özgertuler engızıldı. Ūlttyq keŋestıŋ bastamasymen toǧyz zaŋ qabyldandy. Taǧy jetı zaŋ jobasy qaralyp jatyr.
Sonymen qatar osy jyly Prezidenttıŋ 3 maqalasy, otandyq jäne şeteldık būqaralyq aqparat qūraldaryna bergen 7 sūhbaty jariialandy.
Prezidenttıŋ baspasöz qyzmetı barlyq memlekettık jäne jergılıktı atqaruşy organdardaǧy baspasöz qyzmetımen tyǧyz jūmys ısteidı.
Qasym-Jomart Kemelūly Qazaqstan Prezidentı qyzmetıne kırıskende halyqqa «Sabaqtastyq. Ädıldık. Örleu» degen basty üş ūstanymdy negızge alatynyn aitty. Osyǧan orai biylǧy nauryzda Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ baspasöz qyzmetı Memleket basşysynyŋ 1 jyldyq jūmysynyŋ qorytyndysy retınde «Sabaqtastyq. Ädıldık. Örleu» degen atpen 4 tomdyq jinaq şyǧardy. Būl Memleket basşysynyŋ bır jylda atqarǧan jūmysyn bır jerge jinaqtap, bolaşaqqa amanattau nietınen tuǧan igı ıs dep oilaimyn. Mūndai jūmystar aldaǧy uaqytta da jalǧasa beredı.
Söz oraiy kelgende aita keteiın, biyl akorda.kz saitynda Memleket basşysynyŋ qyzmetı boiynşa 442 aqparattyq habarlama, Prezidenttıŋ türlı jiyndarda söilegen sözderı men ündeulerınen 25 aqparat jäne Qazaqstan halqyna arnalǧan 1 Joldauy jariialandy. Osyndai aqparattyŋ alaŋyna, jaŋalyqtyŋ jarşysyna ainalǧan akorda.kz saity aldaǧy jyldan bastap jaŋaryp, zamanǧa laiyqtalyp, jaŋa dizainmen şyǧatynyn aitqan da abzal şyǧar.
– Jyldyŋ soŋynda Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn tolyq aqtau jönındegı memlekettık komissiianyŋ bırınşı otyrysy öttı. Būl köpten berı ǧalymdardyŋ da, jalpy ziialy qauymnyŋ da kütken saiasi şeşımı edı. Komissiiaǧa artylǧan jük belgılı, al nätijesı qandai boluy kerek?
– İä, būl qazaq halqy üşın köpten kütken aqjoltai jaŋalyq boldy. Sebebı elımızde näubet zardabyn tartpaǧan otbasy joq. Özıŋız aitqandai, ǧalymdar da, ziialy qauym ökılderı de atalǧan mäselenı köp uaqyttan berı köterıp keledı. Sondyqtan Prezidenttıŋ būl şeşımın bükıl halyq zor quanyşpen qabyl aldy dep oilaimyn.
HH ǧasyrdyŋ bırınşı jartysyndaǧy quǧyn-sürgın, aşarşylyq zobalaŋy el tarihynda qasırettı kezeŋ bolǧany barşaǧa belgılı. Ǧalymdarymyz qazaq dalasynda 300-den astam ūlt-azattyq köterılısınıŋ bolǧanyn aitady. Halqymyz bastan keşken būl tauqymettı jyldar aqtaŋdaqtar kezeŋı dep atalyp kettı. Sondyqtan tarihi ädıldıktı qalpyna keltırıp, saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn tolyq aqtau üşın Memleket basşysy biylǧy 30 mamyrda ündeu jariialady. Sonyŋ nätijesınde Prezident Jarlyǧymen arnaiy memlekettık komissiia qūrylyp, 3 jeltoqsanda onyŋ alǧaşqy otyrysy ötkızıldı.
Memlekettık komissiianyŋ basty mındetı – keŋestık kezeŋdegı saiasi quǧyn-sürgın qūrbandarynyŋ barlyq sanattaryna qatysty tarihi ädılettılıktı tolyq qalpyna keltıru. Keler jyly Qazaqstannyŋ Täuelsızdık alǧanyna 30 jyl tolady. Osy aituly mereke qarsaŋynda Memleket basşysynyŋ tıkelei bastamasymen Qazaqstannyŋ erkındıgı, täuelsızdıgı jäne aumaqtyq tūtastyǧy üşın küresken, sol üşın qūrban bolǧan, zardap şekken tūlǧalardy memlekettık deŋgeide aqtaudyŋ mänı zor dep oilaimyz. Komissiia quǧyn-sürgın kezeŋıne qatysty materialdardy jan-jaqty ärı keşendı zerttep, jazyqsyz qūrban bolǧan azamattardy zaŋdy jäne saiasi tūrǧydan tolyq aqtaidy dep senemız.
– Äŋgımeŋızge rahmet.
Äŋgımelesken
Joldybai BAZAR
