– Qūrmettı Berık Uäliūly, Memleket basşysynyŋ keiıngı şeşımderı men ündeulerı boiynşa blogosferada ärtürlı sipattaǧy tüsındırmeler jariialanyp jatyr. Bügın osy mäselege qatysty mälımdeme jasadyŋyz. Tarqatyp aityp berseŋız.
– İä, Prezidenttıŋ şeşımderı men ündeulerı boiynşa blogosferada ärtürlı sipattaǧy tüsındırmeler köbeiıp kettı. Osyǧan bailanysty bügın arnaiy mälımdeme jasau qajet dep sanadym. Sebebı Qasym-Jomart Toqaev – memleketımızdegı eŋ joǧary lauazymdy tūlǧa jäne Qauıpsızdık Keŋesınıŋ Töraǧasy. Sondyqtan Memleket basşysy derbes şeşım qabyldaidy. Konstitusiialyq qūrylymǧa nūqsan keltırudı közdegen sodyrlardyŋ Qazaqstanǧa şabuyl jasaǧan qaiǧyly künderı de solai bolǧan. Qasym-Jomart Kemelūly otandastarymyzǧa arnaǧan özınıŋ ündeulerın keŋesşılerdıŋ kömegınsız ädettegıdei özı jazdy. Osy sättı paidalan otyryp, taǧy da aitqym keledı: Memleket basşysynyŋ jūmysy turaly aqparatty taratyp, tüsındıruge Prezidenttıŋ Baspasöz hatşysynan basqa eşkımnıŋ haqysy joq. Iаǧni, men ǧana aqparat taratamyn.
– Bırneşe kün boiy elımızde bolǧan tötenşe oqiǧalar men terrorlyq äreketter jaǧdaiynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ ärbır şeşımın halyq, tıptı şeteldık aqparat qūraldary jıtı baqylap otyr. Mūndai qiyn kezde Joǧarǧy Bas qolbasşyǧa da oŋai emesı anyq. Prezidenttıŋ jūmysyn baspasöz qyzmetı taratyp jatqan aqparattardan oqyp, bılıp otyrmyz. Aqordadan künı-tünı aqparat tüsıp jatyr. Osy künderı Baspasöz qyzmetın negızgı niusmeiker bolǧanyn jasyra almaimyz. Memleket basşysy qandai jaǧdaida jūmys ıstep jatyr?
– Prezidentımız Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev Maŋǧystauda bastalyp, 4 qaŋtarda auqymy keŋeiıp, soŋy terrorlyq şabuylǧa ūlasqan sätten bastap Aqordada jūmys ısteude. Memleket basşysy künı-tünı non-stop rejimınde jūmys ıstep, eldegı jaǧdaidy tolyq baqylauynda ūstap otyr. Özderıŋız de körıp otyrsyzdar, jaǧdai şielenısken tūsta eldı tūraqtandyru üşın der kezınde batyl şeşımder qabyldap, halyqqa efir arqyly ündeulerın joldauda.
– Özıŋız aityp otyrǧan 4 qaŋtar künı keşke qarai jaǧdai kürdelenıp, eldı ürei biledı. Däl sol sätte Aqordada qandai oqiǧalar boldy?
– Tüngı saǧat 11-lerde Prezident elde qalyptasqan jaǧdaidy halyqqa baiandap, Ündeu arnaityny belgılı boldy. Jūmysqa 10 minutta şūǧyl jettım. Şynyn aitu kerek, Memleket basşysy sol jerde kompiuterde mätın terıp otyrǧan hatşysyna söileitın sözın auyzşa aityp tūrdy. Baspasöz qyzmetı kameralardy qoiyp, dybysyn rettep jyldam ūiymdastyryp, Qasym-Jomart Kemelūlynyŋ mälımdemesın taspaǧa tüsırdık. Prezidenttıŋ halyqqa arnaǧan sözın bırden respublikalyq telearnalarǧa joldadyq.
Sol bırınşı Ündeuınde Memleket basşysy: «Azamattyq jäne äskeri maqsattaǧy qyzmettık ǧimarattarǧa şabuyl jasauǧa ündeitın ūrandar müldem zaŋǧa qaişy keledı. Būl – öreskel qylmystyq äreket. Bilık qūlamaidy!» dep naqty şegelep aitty.
Sol sätten berı Prezidentten bastap bärımız älı jūmysta jürmız. 5 kün boldy. Aqordada tünep, jūmys ıstep, bır sözben aitqanda, sol jerde aqparat taratyp jatyrmyz. Basşylyq rezidensiiada eldegı jaǧdaidy baqylap, künı-tünı şūǧyl şeşımder qabyldauda. Memleket basşysy osyndai syn saǧatta halyqpen bırge bolamyn dedı, sözınde tūrdy.
– Jaŋa 2022 jyldyŋ alǧaşqy künderı tarihymyzdaǧy qiyn künder bop este qalatyny anyq. Prezidenttıŋ qiyn şaqta jyldam ärı batyl türde şeşım qabyldaǧanyn halyq jaqsy qabyldap, qoldau bıldırıp jatyr. Osy künderı bolǧan Memleket basşysy jūmysynyŋ hronologiiasyn tolyǧyraq aityp berseŋız.
İä, dūrys aitasyz. Būl künder – şynymen de esten ketpeitın tarihi sätter. Aityp ötkenımdei, Qasym-Jomart Kemelūly bırden jaǧdaidy tolyq baqylauyna aldy. 5 qaŋtar künı şamamen tüngı saǧat 2-de Maŋǧystau oblysy men Almaty qalasyna Tötenşe jaǧdai engızu turaly Jarlyqqa qol qoidy. Saǧat 5:30-da menı Prezident kabinetıne şaqyrdy da saǧat 7:00-de şūǧyl jiyn ötetının, Özı Premer-ministr Asqar Maminnıŋ otstavkasyn qabyldaǧanyn aitty. Memleket basşysy maǧan jiyn bastalǧan sätte Aqordanyŋ resmi saityna Ükımettıŋ otstavkasy turaly bırden aqparat şyǧaruym kerektıgın tapsyrdy. Odan keiın 15 minuttan keiın Memlekettık hatşy Erlan Qarindy taǧaiyndau, taǧy 15 minuttan keiın ŪQK bırınşı orynbasary Mūrat Nūrtıleudı taǧaiyndau turaly Jarlyqtar uaqytyly jariialanuy kerek degen tapsyrma berdı. Sosyn maǧan «Saǧat qazır 6 boldy. Bır saǧatyŋ bar press-relizderıŋdı äzırlei ber» dedı. Sol tapsyrmaǧa säikes bız saitymyz arqyly aqparattardy uaqtyly halyqqa tarattyq.
Prezident eldegı jaǧdai uşyǧyp bara jatqannan keiın sol künı tüs kezınde Nūr-Sūltan qalasy men Almaty oblysyna Tötenşe jaǧdai engızu turaly şeşım qabyldady.
Sol 5 qaŋtar künı tüs aua Qasym-Jomart Kemelūlynyŋ Qauıpsızdık Keŋesınıŋ töraǧasy bolǧany belgılı boldy. Efir arqyly halyq aldyna şyǧyp, ekınşı Ündeuın jariialaitynyn aitty. Sol Ündeuınde Prezident: «Būzaqy toptardyŋ äreketterı joǧary deŋgeide ūiymdastyrylǧanyn körıp otyrmyz. Būl qarjylandyrylǧan bülıkşılerdıŋ jan-jaqty oilastyrylǧan jospary ekenın däleldeidı. Būl – qasköilerdıŋ qitūrqy äreketı. Sondyqtan Memleket basşysy jäne bügınnen bastap Qauıpsızdık Keŋesınıŋ Töraǧasy retınde barynşa qataŋ äreket etemın. Būl – ömırın qorǧap qaluǧa ötınış bıldırgen köptegen azamatymyzdyŋ qauıpsızdıgıne qatysty mäsele. Būl – memleketımızdıŋ qauıpsızdıgıne tıkelei qatysty. Halyq menı qoldaitynyna senımdımın. Qandai jaǧdai bolsa da men elordada bolamyn. Halyqpen bırge bolu – menıŋ Konstitusiialyq mındetım» dep qadap aitty.
Būl Ündeu sol 5 qaŋtar künı keşkı 6 jarymda şyqty.
Osy mälımdemeden keiın Qazaqstan Prezidentı Respublikanyŋ barlyq aimaǧyna Tötenşe jaǧdai engızu turaly Jarlyqtarǧa qol qoidy. Keşke qarai Ūjymdyq qauıpsızdık şarty ūiymyna müşe memleketter basşylarymen telefon arqyly söilestı.
Al tüngı 11 jarymda Qasym-Jomart Toqaev Qauıpsızdık Keŋesınıŋ töaraǧasy retınde alǧaşqy otyrysyn ötkızdı. Jiynda Prezident: «Būl – qauıp qana emec, būl – memlekettıŋ tūtastyǧyna nūqsan keltıru, azamattarymyzǧa şabuyl jasau. Olar menen, Memleket basşysy retınde tez arada özderın qorǧaudy sūraidy. Azamattarymyzdyŋ igılıgın, qauıpsızdıgı men tynyştyǧyn oilau – menıŋ Konstitusiialyq mındetım. Sondyqtan ŪQŞŪ-daǧy ärıptesterıme bıldırılgen ötınış – uaqytyly ärı tolyǧymen dūrys qabyldanǧan şeşım» dep mälımdedı.
Qauıpsızdık Keŋesınıŋ otyrysynan keiın 1 saǧattan soŋ Prezident bırqatar asa maŋyzdy kadrlyq özgerıster jasady. Atap aitqanda, Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ töraǧasy bolǧan Kärım Mäsımovtıŋ ornyna Ermek Saǧymbaevty jäne Memlekettık küzet qyzmetınıŋ basşysy etıp Säken İsabekovtı taǧaiyndady. 6 qaŋtar künı Ükımetke 10 naqty ärı şūǧyl tapsyrma berdı. Sol jerde bärı qamtylǧan.
Strategiialyq josparlau jäne reformalar jönındegı Agenttık pen Memlekettık küzet qyzmetıne jaŋa kadrlar taǧaiyndau jönınde şeşım qabyldady. Sol künı tüsten keiın Türkiianyŋ Prezidentımen telefon arqyly söilestı.
7 qaŋtar künı taŋǧy saǧat 7:00-de Qasym-Jomart Kemelūly Laŋkestıkke qarsy ştabtyŋ otyrysyn ötkızdı. Sol künı tüskı saǧat 2 jarymda Qazaqstan halqyna kezektı Ündeuın jasady. Sol Ündeuınde Prezident: «Terrorister memlekettık jäne jeke azamattardyŋ dünie-mülkıne älı de zalalyn keltırıp, azamattarǧa qarsy qaru qoldanuda.
Qūqyq qorǧau organdary men armiiaǧa eskertusız oq atuǧa būiryq berdım. Küştık qūrylymdar būl mındettı moraldyq jäne tehnikalyq tūrǧydan oryndauǧa daiyn» dedı. Halyq osyndai batyl mälımdeme kütıp otyrsa kerek, bırden qoldap kettı. Köpşılık kütken şeşuşı mälımdeme boldy dep oilaimyn.
8 qaŋtarǧa qaraǧan tünı Memleket basşysy özınıŋ tvitterdegı paraqşasyna eldegı ahualdy älemdık qauymdastyqqa jan-jaqty tüsındıretın aǧylşyn tılındegı bırneşe tvit jariia ettı. Al taŋerteŋ saǧat 8 jarymda Laŋkestıkke qarsy ştabtyŋ kezektı otyrysyn ötkızdı. Kündız Tötenşe jaǧdailar ministrınıŋ mındetın atqaruşy Iýrii İlindı qabyldady. Tüskı üzılıs kezınde Qasym-Jomart Toqaev Resei jäne Belarus elderınıŋ prezidentterımen telefon arqyly söilestı. Sol künı «terroristık aktılerdıŋ saldarynan adamdardyŋ qaza boluyna bailanysty Qazaqstan Respublikasynda 2022 jylǧy 10 qaŋtarda jalpyūlttyq aza tūtu jariialansyn» degen Ökımge qol qoidy. Erteŋ qaraly kün. Tu tömen tüsırılıp, qaza bolǧan azamattardy eske alamyz. Al keşke qarai bırqatar kadrlyq taǧaiyndaular jasady.
Bügın taŋǧy 8-de Memleket basşysy Laŋkestıkke qarsy ştabtyŋ kezektı otyrysyn ötkızdı. Osy otyrysta tärtıpsızdıkterdıŋ saldarynan kelgen şyǧyndardy qalpyna keltıru üşın Ükımettık komissiia qūrudy tapsyrdy.
Būlardyŋ arasynda küştık qūrylymdardyŋ bırınşı basşylaryn qabyldap, olardyŋ aqparatyn, esebın tyŋdap jür.
Qazır eseptep qarasaq, Memleket basşysy 4 qaŋtardan berı 100-saǧattan astam demalyssyz, üzılıssız jūmys ıstep jatyr eken. Özderıŋız baiqap otyrǧandai, soŋǧy aptadaǧy Prezidenttıŋ jūmys hronologiiasyn qarasaŋyz, berılgen tapsyrmalar men qabyldanǧan şeşımderı, ötkızgen jinalystary kündızgı jūmys uaqytyna bailanbai, künde de, tünde de üzdıksız bolyp jatyr.
– Osyndai qarqynmen eŋbek etıp jatqan Prezident Qasym-Jomart Toqaev şyn mänınde künı-tünı eldegı jaǧdaidy özı baqylap otyr. Alda būdan köp qyruar şarua kütıp tūr. Memleket basşysy qaşan demalady?
– Eldegı ahualdy körıp otyrsyzdar. Eŋ auyr kezeŋı artta qalǧan siiaqty. Konstitusiialyq zaŋdylyqtar barlyq aimaqta qalpyna kelıp jatqanyn Memleket basşysy mälımdedı. Ärine, būl jaǧdai Prezidenttıŋ eldıŋ qauıpsızdıgın kırpık qaqpai qorǧaǧanynyŋ nätijesınde oŋalyp keledı. Özınıŋ Ündeuınde osy kezde qoldau bıldırgen barşa qazaqstandyqqa şynaiy alǧysyn bıldırgen bolatyn. Menıŋ bıluımşe, osy kürdelı künderı Qasym-Jomart Kemelūly täulıgıne 1 nemese 2 saǧat qana köz şyrymyn alyp qana eŋbektenıp jür. Tıptı bır-ekı kün būryn taŋǧy jinalystyŋ aldynda «bügın 2 saǧat demaldym, būnyŋ özı jaqsylyqtyŋ belgısı» degenı bar.
– Ūjymdyq qauıpsızdık şarty ūiymy turaly sūraǧym keledı. Bıtımgerlık küşterdıŋ missiiasy qandai bolmaq?
– Ūjymdyq qauıpsızdık şarty ūiymynyŋ bıtımgerlık küşterınıŋ negızgı missiiasy – strategiialyq nysandardy küzetu. Strategiialyq nysandardy ODKB äskerilerı qorǧaǧandyqtan, bızdıŋ qaruly küşterımızge terrorister köp şoǧyrlanǧan Almaty qalasy men Almaty oblysynda erkın qimyldap, olardyŋ közın joiuǧa mümkındık berdı. Jaǧdai tūraqtalǧan soŋ missiiasy aiaqtalady. Bırden öz elderıne qaitady. Osy sättı paidalanyp aita keteiın, erteŋ Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ ūsynysymen ODKB-nyŋ kezekten tys sesiiasy onlain formatta ötedı. Sol jiynda Prezident elımızdegı ahual boiynşa ärıptesterıne tolyqqandy mälımet beredı. Aqordanyŋ resmi saitynan aqparat kütıŋızder. Prezident aitpaqşy, jalǧan aqparattarǧa senbei, tek qana resmi mälımet közderıne senıŋızder degım keledı.
