Astana qalasynda 105 mektep pen 336 mektepke deiıngı mekeme jūmys ısteidı. Käsıptık kolledjder men qosymşa oqytu oryndary taǧy bar. Oquşylardyŋ tälımı men tärbiesıne jauapty on bes myŋnan asa ūstaz tynymsyz ter tögıp keledı. Jyldaǧy dästür boiynşa ūstazdar qauymy bas qosqan alqaly jiynda ötken oqu jylyndaǧy jetıstıkter saralandy. Keleşekke aiqyn baǧdar jasaǧan biylǧy tamyz keŋesı «Törtınşı önerkäsıptık revoliusiia jaǧdaiyndaǧy adami kapital: bılım beruge arnalǧan şeşımder» taqyrybyna arnaldy.
Jalpy, biylǧy tamyz keŋesınıŋ erekşelıgı – elordanyŋ eŋ belsendı oquşylary bılım salasyndaǧy jetıstıkterdıŋ jarqyn mysaly retınde özderın tanystyrdy. Qazırgı taŋda ärbır balanyŋ jan-jaqty damuyna qolaily jaǧdai jasalǧan. Astana qalasynyŋ äkımı Äset İsekeşevtıŋ aituynşa, bügıngı bılım jüiesı balanyŋ jeke qabıletın şyŋdauǧa mümkındık beredı. Elordanyŋ bılım salasyndaǧy negızgı mındetterdıŋ bırı – dünietanymy joǧary, bılımdı, bäsekege qabılettı jeke tūlǧa tärbielep ösıru. Endeşe, astanalyq bılım beru mekemelerı būl üdeden qalai şyǧuda?
«Bügınde Astana qalasy tūrǧyndarǧa qolaily orta qalyptastyru, bizneske barynşa jaǧdai jasau, jaŋa tehnologiialar men şeşımderdıŋ ordasy retınde aldyŋǧy orynda keledı. Ärine, būl üşın bılım jüiesınıŋ maŋyzy zor. Bılım jüiesın damytu jaǧynan Astana Ortalyq Aziianyŋ habyna ainaluy tiıs. Osy maqsattardy jüzege asyru üşın belgılengen üş mındetke basymdyq berılıp otyr» dedı Äset İsekeşev. Ol özınıŋ baiandamasynda elordamyzdyŋ bügıngı damu qarqynyna sai infraqūrylymdy jetıldıru, daryndy mūǧalımderdı tartu jäne olardyŋ äleuetın arttyru üşın jaǧdai jasau, sapaly bılım beru mındetterıne arnaiy toqtaldy.
5 jylda 24 mektep salynady
Astananyŋ 20 jyldyǧy qarsaŋynda qalanyŋ infraqūrylymy edäuır jaqsarǧany belgılı. Soŋǧy üş jyldyŋ özınde 100 myŋnan asa päter berıldı. Qala tūrǧyndarynyŋ sany qarqyndy türde köbeiıp keledı. Mūnyŋ bärı ainalyp kelgende, bılım salasyna qatysty mäselelerdı şeşudı talap etıp otyr. Mäselen, Qazaqstannyŋ Almaty jäne Şymkent sekıldı megapolisterınde bır mektepte şamamen 800-1200 oquşy oqidy. Al Astanada 1500 balaǧa jetıp otyr. Sondyqtan qala basşysy Äset İsekeşev aldaǧy bes jyl ışınde qosymşa 120 myŋ balany qabyldauǧa daiyn bolu kerektıgın eskerttı. Ol mektepke deiıngı bılım beru mäselesın aitqanda, qala boiynşa 3-6 jas aralyǧyndaǧy balalardyŋ 81 paiyzy mektepke deiıngı daiyndyqpen qamtamasyz etılgenın mälımdedı.
«Astanada memlekettık-jekemenşık-ärıptestık şeŋberınde 1200 orynǧa arnalǧan 4 balabaqşa salynuda. Olar kelesı jyldyŋ soŋynda paidalanuǧa berıledı. Biyl mektepke deiıngı bılım beru mekemelerı jan basyna qarjylandyrudyŋ jaŋa ädısıne köşıp otyr. Sonyŋ aiasynda memlekettık tapsyrys 23 myŋ teŋgeden 27 myŋ teŋgege artty. Öz kezegınde qarjylandyru somasy bılım beru üderısın jaqsartyp, qajettı jabdyqtaudy qamtamasyz etuge jūmsalatyn bolady» deidı ol.
Al mektepterge kelsek, 80 mektep te osy ädıske köşpek. Biudjettı tiımdı bölu arqyly ärbır mektep özın üstemelık qoryn ūlǧaita alady. Osy qarjylandyru jüiesı arqyly mūǧalımderdıŋ lauazymdyq jalaqysy köterılmek. Astanada 8 mektep osy jüiege köşude. Taldauǧa säikes, qarjyny tiımdı taratudyŋ nätijesınde ärbır mektep biudjettıŋ 20 paiyzyn ünemdep, soǧan säikes mūǧalımderdıŋ jalaqysyn kötere alady. Mysaly, byltyr mūǧalımderdıŋ ortaşa jalaqysy 100-110 myŋ teŋge bolsa, biyl jaŋartylǧan bılım mazmūny üşın berıletın üstemaqy men jan basyna qarai qarjylandyru jüiesımen bırge ortaşa jalaqy 150 000 teŋgeden asuy äbden mümkın ekenın aitty äkım.
Jalpy, jaŋa oqu jylynda astanalyq mektepterde 155 myŋǧa juyq bala oqityn boldy. Onyŋ 18 myŋy – bırınşı synyp oquşylary. «Aldaǧy bes jylda Astanada 24 mektep pen 10 qosymşa janama qūrylys josparlanuda. Sondai-aq 50 myŋ balany qamtityn jekemenşık mektepterdıŋ aşyluy közdelıp otyr. Būl bala sanynyŋ köptıgıne bailanysty tuyndaityn barlyq mäselelerdı şeşetın bolady» deidı qala äkımı Äset İsekeşev.
Kadryŋ – qadırıŋ
Soŋǧy jiyrma jyl ışınde elordalyq mūǧalımderdıŋ sany 5 esege, iaǧni 3 myŋnan 15 myŋǧa deiın artty. Aldaǧy bes jylda aşylatyn jaŋa mektepter men balabaqşalardyŋ aşyluyn eskersek, mamandardyŋ qajettılıgı taǧy 5 myŋ adamdy qūramaq. Atalmyş mūǧalımderdıŋ jalaqysyn qalai jaqsartamyz? Kadrlardy daiarlauda nege män bergen jön? Ūstazdardy baspanamen qamtu qalai jüzege asady? Äset İsekeşev jiynda atalmyş mäselelerge ret-retımen toqtaldy.
Sonymen, soŋǧy ekı jylda 9 myŋ mūǧalım bılıktılıgın arttyrǧan eken. Olardyŋ 5 myŋy jaŋartylǧan bılım beru mazmūny boiynşa, 787 adam aǧylşyn tılı kursyn bıtırgen. Al 211 mekeme basşysy tiımdı menedjment kurstaryn tämamdaǧan. Şahar basşysynyŋ aituynşa, jaŋa oqu jylynda 10 myŋnan asa mūǧalımdı oqytu josparda bar.
Tamyz keŋesınde mūǧalımderdı baspanamen qamtamasyz etu mäselesıne airyqşa nazar audaryldy. Soŋǧy on jyldyŋ ışınde memlekettık baǧdarlama aiasynda astanalyq mūǧalımderge 2500-den asa päter berılgen eken. Bızge barlyq salalar boiynşa myqty mamandardyŋ korpusyn qalyptastyru qajettıgın aitqan Äset İsekeşev aldaǧy uaqytta mūǧalımder, poliseiler, därıgerler, ört söndıruşıler jäne basqa da mamandardy baspanamen qamtudyŋ tetıkterı äzırlenetının aityp, quantty. «Bız Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankımen bırlesıp, biudjettık salanyŋ 10 myŋ qyzmetkerın pätermen qamtamasyz etemız. Sonyŋ ışınde 3 myŋdai päter mūǧalımderge berıledı» dedı ol.
Äkım granty kımderge bölındı?
Biyl elordanyŋ damuyna qajettı mamandyqtar boiynşa respublikanyŋ 13 joǧary oqu ornyna äkımdık tarapynan 1000 grant bölındı. Onyŋ ışınde bılım beru, medisina, turizm, IT, dizain, käsıpkerlık, ırı derekterdı taldau, qūrylys, kölık salasy sekıldı sūranystaǧy mamandyqtar bar.
Sondai-aq Astana Polytechnic – Astana politexnikalyq kolledjınıŋ qūrylǧanyn atap ötken jön. Elordadaǧy üş kolledjdıŋ bırıktırıluı nätijesınde qūrylǧan bılım beru oşaǧynda endı politexnikalyq, gumanitarlyq-qūrylys, energetika men bailanys salalary oqytylady. «Mūnyŋ barlyǧy būǧan deiın üş kolledjde oqytyldy. Endı joǧary märtebe berılgen bır kolledj daiyndaidy. Onyŋ janynan oqu ortalyqtary da aşylady. Robototexnika men mexatronika ortalyqtarynda maman daiarlau men bılıktılıktı köteru kurstary ūiymdastyrylady» dep tüsındırdı Äset İsekeşev.
Jaŋa oqu jylynyŋ jaŋalyǧy
Jiynda söz alǧan Astana qalasy Bılım basqarmasynyŋ basşysy Änuar Janǧozin ata-analardyŋ ūsynysy boiynşa «jaŋaşyl synyptardy» aşu jobasy qolǧa alynǧanyn aitty. Atalmyş joba qazaq tılın damytuǧa baǧyttalǧan. Negızgı maqsaty – orys tılınde bılım alatyn synyptardy kezeŋ-kezeŋ boiynşa memlekettık tıldegı synyptarǧa ainaldyru.
«Bırınşı synypqa keletın balalar alǧaşqyda sabaqtyŋ 70 paiyzyn orys tılınde, 30 paiyzyn qazaq tılınde oqidy. Al besınşı synypqa köşkende oqytu tolyǧymen memlekettık tılge köşırıletın bolady» deidı Änuar Janǧozin. Onyŋ aituynşa, jaŋa oqu jylynda osyndai synyptar №60 mektep-liseiınde aşylmaq. Däl osyndai ädıs qyzdarǧa arnalǧan bılım-innovasiia liseiınde biyl aşylatyn 5-synyptarǧa da engızıletın bolady.
Jalpy, elordanyŋ mektepterı eŋ bırınşı bolyp qanatqaqty jobalarǧa qatysady. Sondyqtan ūstazdar ärbır özgerıster men jaŋaşyldyqty jyldam üirenuge ünemı daiyn tūrady desek qatelespeimız. Mūny Bılım basqarmasynyŋ basşysy da moiyndap otyr. Biyl da elordalyq ūstazdar elektrondyq oqulyqtardy paidalanu boiynşa jäne latyn älıpbiıne köşudıŋ pilottyq jobasyna qatysady.
Mereiı asqan mūǧalımder
Tamyz keŋesı soŋynda Astana äkımı Äset İsekeşev bılım salasynda eleulı jetıstıkke jetken mekemeler men ūstazdardy marapattady. Atap aitqanda, №54 balabaqşaǧa, №70 mektep pen politexnikalyq kolledjge 10 mln teŋgenıŋ grantyn tapsyrdy. Al №4 mektep-gimnaziiasynyŋ qolöner jetekşısı Läzzat Atybai, №7«Aqqu» balabaqşasynyŋ tärbieşısı Jaqsylyq Şaixina, №1 pedagogikalyq korreksiianyŋ psixologiia kabinetınıŋ defektology Ǧaişagül Jūrqabaeva, №17-mektep-gimnaziiasy direktorynyŋ ǧylymi-ädıstemelık jūmys jönındegı orynbasary Gülxan Mazova, №16 orta mekteptıŋ bastauyş synyp mūǧalımı Evgeniia Klimova, №85 «Meiırjan» balabaqşasynyŋ meŋgeruşısı Albina Nartaeva, №30 mekteptıŋ qazaq tılı jäne ädebiet pänınıŋ mūǧalımı Ainūr Būlaqbaeva, №32 «Baldäuren» balabaqşasynyŋ meŋgeruşısı Meiramgül Maxambetova, №40 mekteptıŋ bastauyş synyp mūǧalımı Aigül Künen jäne bılım basqarmasynyŋ bölım basşysy Gülım Jüsıpovaǧa päter kıltterı berıldı. Būdan bölek, bırqatar mūǧalımder «QR Bılım beru ısınıŋ qūrmettı qyzmetkerı» jäne «Y.Altynsarin» tösbelgısımen marapattaldy.
Maral QAZİEVA,
№70 mektep direktory,
elorda äkımı grantynyŋ iegerı:
– Eŋ bırınşı aita keterım, būl – men basşylyq etetın bılım ordasynyŋ jetıstıgı. Ötken 2017-2018 oqu jylynda pändık olimpiadalarda baǧyn synap, üzdıkterdıŋ qatarynan körıngen oquşylarymyz köp boldy. Būǧan qosa, ǧylymi jobalarǧa qatysyp, jaŋalyq aşqan talanttarymyz da bar. Onyŋ syrtynda halyqaralyq deŋgeidegı baiqaularǧa barǧandary da joq emes. Mıne, osy jetıstıkterımızdıŋ qorytyndysy boiynşa 110 ūpai jinap, elorda mektepterı arasyndaǧy reitingte köş bastadyq. Būl – oquşylarǧa bılgenın jalyqpai üiretken ūstazdarymyzdyŋ ülken jemısı. Äset Örentaiūlynyŋ qolynan alǧan grantymyzǧa ülken zerthana kabinetın aşudy josparlap otyrmyz.
Läzzat ATYBAI,
№4 mekteptıŋ körkem
eŋbek pänınıŋ mūǧalımı,
päter kıltınıŋ iegerı:
– Būl qazaqtyŋ ūlttyq qolönerın damytuǧa tigızgen kışkene ǧana ülesımnıŋ arqasy bolar. Bastapqy kezde özım qyzmet etetın bılım oşaǧynda oquşylardyŋ şeberlıkke jaqyndyǧyn baiqadym. Sodan basşymyz Bazarkül Saǧyndyqqyzynyŋ jetekşılıgımen şaǧyn üiırme aştyq. Alǧaş uaqytta oquşylar sany az bolǧanmen, bertın kele qatary köbeie bastady. Köp ūzamai Türkiiada ötken seminarlardyŋ bırıne qatysyp, yntymaqtastyq jäne üilestıru agenttıgınıŋ mamandarymen bailanystym. Bastamamyz turaly baiandap edım, qarjylai qoldau körsettı. Sonyŋ arqasynda qajettı qūral-jabdyqtarymyz jetkızıldı. Al üiırmemızge qatysqan jetkınşekterdıŋ aldy dizainerlık salada oquǧa tüsıp jatyr. Būl eŋbegımızdıŋ jetıstıgı dep bılemın. Odan bölek, köpbalaly ana retınde üi kezegıne tūryp edım. Şamasy osynyŋ bärıne nazar audarylǧan bolar. Jūmysymyzdy eskerıp, päter kıltın tapsyrǧany üşın Astana äkımıne alǧys aitamyn.
Janar MOLDABAEVA,
«Spektrum» halyqaralyq balabaqşasynyŋ meŋgeruşısı,
«Qazaqstan Respublikasy Bılım beru ısınıŋ qūrmettı qyzmetkerı» tösbelgısınıŋ iegerı:
– Būl balabaqşada jūmys ıstep jürgenıme bıraz uaqyt bolyp qaldy. Büldırşınderge laiyqty deŋgeide bılım beruge tyrysyp, jaŋa ideialar qosqanymyz üşın osy tösbelgıge ie boldyq. Robototehnika, logika sekıldı zaman talabyna sai sabaqtardy engızdık. Balabaqşamyzdyŋ artyqşylyǧy halyqaralyq deŋgeide qyzmet etedı. Mūnda büldırşın qazaq tılınen bölek aǧylşyndy da meŋgerıp şyǧady. Ärine, kışkentai bala üşın mūnyŋ bärı auyr bolyp körınuı mümkın. Bıraq şeteldık täjıribelerdı ıske asyra otyryp, bärın oryn-ornymen üiretemız. Balapandarymyz mektepke 100 paiyz daiyn küide barady. Būǧan qosa balalarymyz barǧan mektepterdıŋ basşylarymen ünemı bailanysta bolamyz.
Marina KOVAL,
Ekonomika, tehnologiia jäne taǧam öndırısın standarttau kolledjı
direktorynyŋ oqu-öndırıstık jūmysy jönındegı orynbasary, «Qazaqstan
Respublikasy Bılım beru ısınıŋ qūrmettı qyzmetkerı» tösbelgısınıŋ iegerı:
– Jalpy, bılım salasynda qyzmet etıp jürgenıme 30 jyl uaqyt bolypty. Al qazırgı kolledjde jūmys ıstegenıme 20 jyldan asty. Şynymdy aitaiyn, būl jetıstıkke bılımdı studentterımnıŋ arqasynda jetıp otyrmyn. Osyǧan deiın türlı ıs-şaralar ūiymdastyryp, jastarymyz belsendı körındı. Oqu bıtırmei-aq türlı meiramhanalarda, qonaq üilerde bas aspazşy nemese äkımşı sekıldı qyzmetterge tūryp jatady. Odan qala berdı jas ta bolsa özderınen keiıngılerge şeberlık sabaqtaryn üiretedı. Osyǧan qarap-aq oqu ornymyzdyŋ bılım deŋgeiı joǧary ekenın bıluge bolady.
