Jarytyp ıstelgen jūmystan jarty jyldyq esep şyǧady. Syiymdylyǧy sanada saqtalmaityn sandardy söiletu de oŋai emes. Bıraq, bız elordalyq bıraz mekemenıŋ eselei eŋsergen şarualaryn şamamyz şapqan jerge deiın türlendıre jariialaudamyz. Bügıngı kezekte – Astana qalasynyŋ Bılım basqarmasy.
Būl mekeme de soŋǧy alty aida äjeptäuır körsetkışter tüzıp ülgergen. Ilkı ıste ılgerıleuşılık bar. Qorytyndy kestesınde balabaqşadan universitetke deiıngı aralyq sala-sala boiynşa syqiyp tūr. Al, bız gazet betınıŋ mümkınşılıgın eskerıp, onyŋ ışınen naqty kerek derektı «kertıp alyp» otyrmyz.
Kadrdyŋ qadyry qaşpaidy
Mysaly, qazır Astana qalasynyŋ bılım jüiesınde 278 mekeme jūmys atqarady. Olardaǧy pedagogikalyq ūjymnyŋ jalpy qūramy 11 myŋ 142 qyzmetkerden tūrsa, arasynda 5 myŋ 609 jalpy orta bılım mektebınıŋ mūǧalımderı bar. Onyŋ ışınde 1 myŋ 612 ūstazdyŋ kategoriiasy joǧary.
Qazır jas mamandardyŋ sany L. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetımen jäne Gumanitarlyq kolledjben tyǧyz qarym-qatynastyŋ arqasynda da artuda. Mūǧalımnıŋ köptıgı jaqsy. Bärı bırdei örenı ösırıp, örıstı keŋeituge tyryssa, kösegemız de kögeredı, köjiegımız de nūrlanady emes pe?!.
Osynşa kadrdyŋ ışınde 1 myŋ 121 adam türlı memlekettık marapattarǧa, joǧary lauazymǧa, laiyqty tösbelgıge, qūrmet gramotasyna ie bolǧan. Eŋbegı eresen pedagogtardyŋ esımderı jyl saiyn qalalyq Bılım basqarmasynyŋ «Bılım berudıŋ altyn qory» Qūrmet kıtabyna da engızılıp tūrady.
Äzırge elordalyq bastauyş synyptarǧa 49 mūǧalım jetıspei jatyr demeseŋ, būl jaqta kadrdyŋ qadırı qaşa qoimaidy.
Balanyŋ baǧy – balabaqşa baby
Astanada 138 balabaqşa bar. Memleket ielıgındegılerı – 77 de, jeke menşıktegılerı – 60. Qalǧan bıreuı vedomstvolyq eken. Älı de qūrylysy aiaqtaluǧa taqaularyn qospaǧanda, ärine.
Negızınde, qazır mektepke deiıngı bılım beru mekemesıne 33 myŋ 575 bala baryp jür. «Balapan» baǧdarlamasymen 3-6 jas aralyǧyndaǧy 61,9 paiyz böbekter qamtylǧan. Al, mektepke deiıngı daiarlyq jasyndaǧy 88,6 paiyz balaǧa 22 şaǧyn ortalyqtyŋ aşyluy sep boldy.
Endıgı esep: 2013 jyldyŋ basynda 800 oryndy üş balabaqşa, al aqpan aiynda 720 oryndy üş balabaqşa paidalanyluǧa berıldı; şıldede 520 oryndy ekı balabaqşa aşyldy; qazır 480 oryndy 2 balabaqşanyŋ qūrylysy aiaqtalyp qaldy; 920 oryndy tört balabaqşa qūrylysy älı jalǧasuda; 1680 oryndy jetı balabaqşanyŋ qūrylysy bastaldy. Būlar bırınen bırı ötıp jatqanmen, qazırgı kezde oryn jetıspeuşılıgı 34 myŋ 200 degen sandy körsetse, odan keiıngı kezegı ekınşı jarty jyldyqta keletın 71 myŋ 655 bala da äzırge üiınde oinauda…
Osy jyldyŋ aqpanynda balabaqşa qyzmetkerlerıne memlekettık qūrylys qorynan mansard türındegı 63 päter berılgenın aityp, qarapaiym nükte qoiaiyq!..
Mektep mereiı
Qazır qalamyzda mekteptıŋ jalpy sany 86 myŋ 663 oquşydan tūratyn 82 nysandy qūraidy. Onyŋ jetpısı – memlekettık, on ekısı – jeke menşık ielıgınde. Sonda da 15 myŋ 728 oquşyǧa oryn jetpei tūrǧan jaiy bar. Osy jaǧyn elep-eskergendık pe, äiteuır, №8, 13, 28, 31, 37, 57 mektepterde üş auysymdy bılım beru jüiesı saqtalǧan. Şydai tūru kerek. Öitkenı, biyl bıtuı josparlanyp otyrǧan 3500 oryndy üş mekteptıŋ qūrylysy jalǧasuda. Odan bölek, taǧy 6 myŋ orynǧa şaqtalǧan bes mekteptıŋ qūrylysy bastaldy. Jalpy, oquşylarǧa oryn jetıspeuşılıktıŋ sebepterı bastauyş synyptaǧy balalardyŋ jyl saiyn köbeiıp, elordaǧa jan-jaqtan köşıp kelıp jatqan oquşylardyŋ köptıgımen tüsındırıledı.
Biyl qalanyŋ 20 jalpy bılım beru mektepterıne beinebaqylau kameralaryn ornatyp tastady. Sondai-aq, būndaǧy barlyq mektepter jan-jaqty mamandandyrylyp, zamanaui tehnologiialarmen jabdyqtalǧan medisinalyq kabinettermen qamtyldy. Ystyq tamaq jaǧy 70 jalpy bılım beru mektepterınde jaqsy jolǧa qoiylǧan. Onymen 60 359 oquşy qamtamasyz etılse, bufettık jeŋıl-jelpı tamaqtandyrumen 23 071-ı qamtylǧan. Al, 41 myŋ 151 bala 1 milliard 441 million 271 myŋ teŋgenıŋ ystyq tamaǧyn tegın ışedı! Onyŋ ışınde äleumettık jaǧdaiy naşar, tūrmysy tömen otbasylardan şyqqan 2789 balaǧa 155 million 271 myŋ teŋgenıŋ tamaǧy pısırıldı. Bastauyş synypta oqityn 38 362 oquşynyŋ özı 1 milliard 286 million teŋgenıŋ tamaǧyn jeidı eken.
Balalardy jaqyn jerdegı mektepke aparu mäselesı tolyq şeşımın tapqan. Mektepterdıŋ materialdyq jäne tehnikalyq jaǧdailary şeşılgen. Barlyǧy zamanaui ülgıdegı kabinettermen qamtylǧan. Multimediialyq jäne lingofondyq kabinetterde qazaq, orys, aǧylşyn tılderın oqytu baǧdarlamalary ornatylǧan. Ǧalamtor paidalanudyŋ tolyq mümkındıgı bar. Biylǧy jarty jyldyq jūmys qorytyndysynda Astana qalasynyŋ Bılım basqarmasy bızdı osyndai söz-lepespen quantyp qoidy.
Synyptan tys sabaq
Astanada on üş qosymşa bılım beru ūiymy bar. Ol degenıŋ jalpy bılım berudıŋ 29 paiyzyn qamtyp, qazır 23 948 oquşynyŋ igılıgıne jarap tūr. Sabaqtan tys bılım beretın 27 aula klubtaryna tört myŋ bala baryp tūrady. Ärtürlı üiırmelerge qatysatyn oquşylardyŋ da sany biyl 29 618-ge jetıptı. Onyŋ ışınde ekı oquşylar saraiy, üş muzykalyq mektep, ekı öner mektebı, bır tehnikalyq şyǧarmaşylyq ortalyǧy, bır körkemsuret mektebı jäne «Şyǧys» jasöspırımder ortalyǧy, bır jas turister stansasy men «Arman» sporttyq-sauyqtyru lagerı bar. Qala oquşylaryna qosymşa bılım berudı odan ärı jetıldıru maqsatynda öner mektebınıŋ on filialy, muzykalyq mekteptıŋ otyz tört filialy, tehnikalyq şyǧarmaşylyq ortalyqtyŋ segız filialy, körkemsuret mektebınıŋ ekı filialy, jas turister stansasynyŋ ekı filialy jūmys jasauda.
Sonymen qatar, barlyq täjıribelık synyp oquşylarynyŋ oqulyqpen tolyqtai qamtylǧandyǧyn aitpasqa bolmas. Sebebı, täjıribelık mektepterdıŋ jürgızgen synaǧy onynşy synypqa arnalǧan oqu qūraldarynyŋ zamanaui baǧdarlamalarǧa säikes keletındıgın däleldedı. Biyl osy täjıribenı jasauǧa 147 mūǧalım qatysqan. «Täjıribelık synyp degen ne?» deseŋız, onda mūǧalımder är oquşynyŋ belgılı bır mamandyqqa degen qyzyǧuşylyǧyn anyqtau maqsatynda ärtürlı taqyryptaǧy tärbie saǧattaryn ötkızıp tūrady. Osy maqsatta qazır Astanada seksen üş täjıribelık alaŋ jūmys ısteidı. Būndaǧy jalpy täjıribe mekteptegı bılımdı damytuǧa, oqu-tärbielık üderıstı jetıldırıp, innovasiialyq igılıktı igeruge baǧyttalǧan. Sol üşın segız alaŋ – 12 jyldyq bılım beru jüiesıne, jiyrma jetı alaŋ – aǧylşyn tılın, tört alaŋ – nemıs tılın, ekeuı fransuz tılın erte üiretuge negızdelgen. Qosymşa bılım berudıŋ bar tüiını – osy! Paiyzben paiymdap, auyzben aituǧa yŋǧaily.
Tüiın
Bılım olimpiadalary, sporttyq-sauyqtyru, döŋgelek üstel syndy jiı ūiymdastyrylatyn mausymdyq şaralardy ädeiı jazbai otyrmyz. Olardyŋ tyrnaqşaǧa alynǧan, alynbaǧan ataularynyŋ özı köp. Bas qalanyŋ bılım salasynan bırdeŋe bılgısı kelgen adamǧa būdan artyq ne kerek?!. Astanany «aqyldy qalaǧa» teŋep jürgen altyn bastarǧa endı «bılımdı şahar – būl qala» dep söileu de jarasady, osydan keiın!
Erkeǧali BEISENOV
