Bız qandai jetıstıkterge qol jetkızdık?

Sonau elımızdıŋ taǧdyry şeşılgen 90-jyl qazaqstandyqtardyŋ jadynan öşpeidı. Öitkenı eldıŋ bolaşaqtaǧy taǧdyry şeşıletın sätte asa maŋyzdy şeşım qabyldandy. Ol şeşımdı Tūŋǧyş Prezidentımız – Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev qabyldady. Täuelsız Qazaqstannyŋ bolaşaqqa sekırıs jasau üşın qol jetkızgen jetıstıkterı öte köp. Bız, qazaqstandyqtar, qandai jetıstıkterge qol jetkızdık? Soǧan keleiık.

Tūŋǧyş bolu – ­ülken mındet

Bırınşıden, jaŋa memleket qūryldy. Qazaqstannyŋ memlekettılıgı keşegı qiraǧan KSRO imperiiasynyŋ ornynda tūrǧyzyldy. Eŋ aldymen, naryq ekonomikasynyŋ tetıkterı qalyptasty. Tūraqty ekonomikalyq ösım qamtamasyz etıldı. Şekaramyzdy şegendedık.
Qazaqstan Ortalyq Aziiadaǧy öŋırlık köşbasşy, syrtqy saia­sattaǧy üderısterdıŋ bedeldı jäne tolyqqandy müşesı retınde moiyndaldy. Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev qabyldaǧan «Qazaqstan-2030» Strategiiasy merzımınen būryn oryndaldy. Būl Strategiia elımızdıŋ älemdegı bäsekege qabılettı 50 eldıŋ qataryna kırudı qamtamasyz ettı. Elımız ekı jahandyq ekonomikalyq daǧdarystan aman ötıp, özınıŋ baquattylyǧyn däleldedı.
Täuelsızdıktıŋ taŋy atqan künnen bastap beiberekettıkke, qaiyrşylyqqa, qoǧamnyŋ jıkke bölınuıne, azamattyq soǧysqa, etnosaralyq jäne dınaralyq qaqtyǧystarǧa, qylmystyŋ jaiyluyna, «bandittık» jäne «oligarhiialyq» kapitalizmge, eldı halyqaralyq janjaldarǧa tartuǧa, «türlı tüstı» töŋkerıs­ter ssenariiı boiynşa qoǧamdyq-saiasi sılkınısterge, memlekettı şeteldık nesie beruşılerge täueldılıkke, ekonomikalyq qūldyrauǧa, ūzaqqa sozylǧan jahandyq daǧdarystardyŋ äserınen bolatyn toqyrau men qūldyrau­ǧa jol berılgen joq.
Saryarqanyŋ törınen qazaq halqynyŋ jaŋa elordasy boi köterdı. Astana elımızdıŋ barlyq öŋırlerın damytatyn iakorǧa ainaldy. Güldengen Astana özge öŋırlerdı örkendetuge jol aşty. Jaŋa elordamen qatar bırtūtas ūlt – Qazaqstan halqyn qalyptas­tyru jüzege asyryldy. Astana küllı qazaqstandyqtardy bırlıkke, yntymaqqa, damuǧa bastaityn ūlttyq ideiaǧa ūlas­ty. Osylaişa jaŋa elorda men egemen eldıŋ keleşegı eşqaşan bölınbeitın bırtūtas ūǧymǧa ainaldy.
Eldıŋ ekonomikalyq tabys­tary jäne halyqtardyŋ teŋ qūqyqtary qaǧidattarymen bekıtılgen ūlttyq bırlık qamtamasyz etıldı. Sonymen qatar, el azamattarynyŋ äl-auqatyn arttyru üderısı jyldam jürgızıldı. Orta tap pen ūlttyq käsıpkerlık qalyptasty. Eŋ bastysy, äleumettık tūraqtylyq, etnosaralyq jäne konfessiiaaralyq kelısım saltanat qūrdy. Būl – barşa qazaqstandyqtardyŋ eŋ ülken baqyty.
Ekınşıden, täuelsızdık jyldarynda qazaqstandyq damudyŋ özgege ūqsamaityn modelı qūraldy. Strategiialyq josparlardyŋ negızınde (memlekettı qūru jäne damytu Strategiiasy (1992), «Qazaqstan-2030» Strategiiasy (1997), «Qazaqstan-2050» (2012) elımızdıŋ ornaqty damuy men ösımı qamtamasyz etıldı. Tarih üşın qas-qaǧym sät bolyp sanalatyn merzımde Qazaqstan älemdegı bäsekege qabılettı 50 memlekettıŋ qataryna qosyldy.
Täuelsızdıktı alǧan künderden bastap Elbasynyŋ janyna ılesıp, ärtürlı qyzmetter atqarǧan memleket jäne qoǧam qairatkerı Myrzatai Joldasbekov: «Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynda Elbasynyŋ janynda jürdım. Jan-düniesın sezdım, syrtqa bılınbeitın ışkı tebırenısterınıŋ bärıne kuä boldym. Täuelsızdıgımızdı alǧan künnen bastap-aq Nūrsūltan Nazarbaev azat memlekettı tübegeilı ornyqtyru jolyna köştı. Ol üşın bızge qajettı närse tynyştyq edı. Bärımız bıletındei, täuelsızdıktıŋ altyn tūǧyry etıp elımızdı mekendegen halyqtardyŋ yntymaq, bırlıgın aldy. Būl turaly qazaqta maqal-mätel jetıp jatyr. Menıŋ oiymşa, bızde yntymaq, bırlık bolmasa, baq-bereke de bolmas edı. Bügıngıdei jaǧdaiǧa jete almas edık. Täuelsızdık ornaǧaly berı Elbasymyzdyŋ jasaǧanyna, aitqanynyŋ şyndyqqa ainalǧanyna būrynǧy halqymyz şyǧarǧan taŋǧajaiyp ertegıler jete almai qaldy! Adam aitsa nanǧysyz!» dep eske alady.
Myrzatai Joldasbekov Elbasynyŋ täuelsızdıktıŋ taŋy atqannan-aq Qazaqstannyŋ öz damu jolyn ızdegenın aitady. «Tynym tappai, şarq ūryp älemdı aralady. Şyntuaityna kelsek, «Elım üşın!» dep bū kısınıŋ jarty ömırı aspanda ötıp keledı. Özı barǧan memlekettıŋ būrynǧysyn da, bügıngısın de tügel zertteidı. Dünie jüzındegı damyǧan elderdıŋ bärınde boldy. Aziia elderıne köbırek bardy. Sonyŋ ışınde Qytai men Malaiziiaǧa jiı at basyn būrdy. Kezınde artta qalǧan malailardyŋ qalaişa aldyŋǧy qatarly memleketke ainalǧanyn zerttedı. Malai elınıŋ basşysymen öte jaqsy qarym-qatynas jasap, malailardyŋ damu jolyn tereŋırek bıluge ūmtyldy. Bıraq basqa bır ūlttyŋ ötken joly bızge kelmeuı mümkın ǧoi. Mentalitet, tarih, dästür, jol basqa degen siiaqty. Bıraq Nūrekeŋ: «Qaitsek te öz damu jolymyzdy tabamyz» degen al­dyna maqsat qoidy. Köp ūzamai «Qazaqstan jolyn» tapty. Şyntuaityna kelsek, eşkım mın taǧa almaityn, kümändanbaityn, būralaŋy joq, qiyndyǧy köp, keleşegı zor osy daŋǧyl joldy taŋdadyq. «Nazarbaev modelınıŋ» dūrystyǧyn, daralyǧyn, ömırşeŋdıgın qazır bükıl älem moiyndap otyr» deidı ol.

Endı ne ısteuımız ­kerek?

Mūndai saual ärbır qazaqstandyqty oilandyratyny sözsız. Eŋ bastysy, Nūrsūltan Nazarbaev el basqarǧan osynau 30 jylda Qazaqstannyŋ qol jetkızgen tabystaryn bükıl älem moiyndady. Elbasy bilıktı senıp tapsyrǧannan keiın taŋdap alynǧan damu baǧdarynan ainymauymyz qajet. Ol üşın jahandyq syn-qaterlerge der kezınde ün qatamyz desek, «Qazaqstan-2050» Strategiiasyn jüzege asyryp, memleket bilıgınıŋ instituttaryn nyǧaita beruge tiıspız.
Būl oraida, Qazaqstandy je­tıldırıp, elımızdı älemdegı quatty, zamanaui elge ainaldyru eŋ basty maqsat bolyp qalady. Elbasy eldı qalai damytudyŋ barlyq baǧdarlaryn anyqtap berdı. Mäselen, «Barşaǧa arnalǧan qazırgı zamanǧy memleket» bes institusionaldy reformasy men «100 naqty qadam» Ūlt josparyn alaiyq. Būl josparlar elımızdı odan ärı memleket retınde damytuǧa, sondai-aq Qazaqstannyŋ Üşınşı modernizasiiasy baǧytynan taimauǧa ündeidı.
Ekınşıden, memlekettıŋ damuyna jaŋa qarqyn beretın kez keldı. Iаǧni tek qana tabiǧi resurstardyŋ esebınen emes, tehnologiialyq sekırıs esebınen damuǧa ūmtyluymyz kerek. Quat­ty ūlttyq ekonomikany örkendetu eŋ basty mındet bol­maq. Qazaqstannyŋ ūlttyq müd­desın älemdık transformasiia jäne jahandyq sılkınıster (EAEQ, DSŪ, EYDŪ, «Jaŋa Jıbek joly» jobasy) kezeŋınde qorǧau asa maŋyzdy. Sonymen qatar, «Qazaqstan-2050» Strategiiasyn mültıksız jüzege asyrudy qamtamasyz etu arqyly Ekonomikalyq yntymaqtastyq jäne damu ūiymy standarttaryna säikes, älemdegı damyǧan 30 memlekettıŋ qataryna senımdılıkpen kıremız. Ol üşın ekonomikalyq damu baǧdarymyz mūnai jäne şikızattyq daǧdarystardan, ǧalamdyq naryqtardyŋ tūraqsyzdyǧynan, toqyraudan jäne jahandyq ekonomikalyq ortalyqtardyŋ ösımınıŋ älsıreuınen tysqary, bölek baǧytta qamtamasyz etu mındetı qoiylady.
Eŋ bastysy, elımızdıŋ täuelsızdık jyldarynda qol jetkızgen jetıstıkterın «tonauǧa» jäne eldı artqa süireitın saiasatqa jol bermeuımız kerek. Ekınşıden, Ortalyq Aziiadaǧy bızge yqpaly bar äleumettık sılkınıster men ūltty bölşekteu siiaqty saiasattan aulaq bolǧanymyz jön. Saiyp kelgende, barşa qazaqstandyqtardyŋ ömır süru deŋgeiı men onyŋ sapasyn tömendetuge, sondai-aq adam kapitalyn älsıretuge bas­taityn barlyq qauıp-qaterlerden saq boluǧa tiıspız.
Elbasynyŋ qazaqstandyq mem­lekettılıktıŋ saiasi, eko­no­mi­kalyq jäne äleumettık negızın qalau­daǧy sübelı ülesın jas ūrpaq älı tolyq zerttep, zerdelep, sanasyna sıŋıretın kün alda. Ūlt köşbasşysynyŋ saiasi arenadaǧy eŋ basty erekşelıgı – ünemı alǧa jürıp, eldı damudyŋ jaŋa kezeŋıne jetkızu. Iаǧni bügıngı Qazaqstannyŋ basty baǧdary osy bolyp qala beredı.