Osy şılde aiynda memleket qairatkerı Keşırım Boztaevtyŋ tuǧanyna 90 jyl tolyp otyr. Körnektı tūlǧa Semei oblystyq partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy qyzmetın atqarǧanda, jarty ǧasyrǧa juyq uaqyt uyn tögıp, halqymyzǧa qasıret äkelgen Semei iadrolyq synaq poligonynyŋ jabyluyna tıkelei bastamaşy boldy. Sondai elıne janaşyr azamattyŋ esımı keiıngı jyldary eleusız qalyp barady. Biylǧy mereitoiy da atausyz qalǧan siiaqty.
1989 jyldyŋ 20 aqpanynda KSRO basşysy Mihail Gorbachevke iadrolyq synaqtardy toqtatu turaly jedelhat joldaǧan ol ekı jyl boiy üzdıksız küres jürgızdı. Nätijesınde 1991 jyldyŋ 29 tamyzynda poligon jabyldy.
Semei poligonynda alǧaşqy jarylys 1949 jyly bolǧany belgılı. «Qazır arada qyryq jyl ötkende būl poligonnyŋ ainalasyndaǧy jaǧdai mülde özgerdı. Iаǧni, poligon qalyŋ el ornalasqan aimaqtyŋ qaq ortasynda qaldy. Al būl jaǧdai synaqtar jasau barysynda eş eskerılmeude. Būl maŋda jylyna 14-18 iadrolyq jarylystar jasalady. Olar osy jerdegı ǧimarattar men injenerlık jelılerdı ısten şyǧaryp, jüzdegen, myŋdaǧan adam, jan-januar auyryp, su ışetın qūdyqtar būzyluda… Poligon aimaǧyndaǧy topyraq qabaty qatty özgerıske ūşyrauda. Ärbır üşınşı jarylys saiyn jer betıne radii belsendılıgı joǧary gaz taraidy, ony toqtatu ıs jüzınde mülde mümkın emes. Iаdrolyq synaqtar turaly jūrtşylyq arasynda ärtürlı pıkırler taratylyp, tūrǧyndar arasynda moraldyq-psihologiialyq küizelıs baiqaluda jäne olardyŋ osynyŋ bärın synaq tudyrǧan kesel, derttermen bailanysty deuı de negızsız emes. Osyndai auyrtpalyq jaǧdaiǧa alaŋdap otyrǧan oblystyq partiia komitetı būl jarylystardy toqtatudy nemese onyŋ quatyn kemıtıp, jarylys aralyqtaryn sireksıtudı, odan ärı jarylystardy basqa bır qolaily jaqtarda ötkızudı tiıstı ministrlıkter men mekemelerge tapsyruyn ötınedı» dep jazǧan Keşırım Boztaev KSRO basşysyna joldaǧan jedelhatynda.
Qart qalamger Ǧabbas Qabyşūlynyŋ deregınşe, jedelhat SOKP Ortalyq partiia komitetı saiasi biuro müşelerıne tanystyrylǧanda KSRO Qorǧanys ministrı Dmitrii Iаzov iadrolyq jarylys zardaptaryn moiyndamai: «Boztaev jaǧdaidy şielenıstırıp otyr. Poligon taza, alaŋdauǧa negız joq» degen. Kurchatov qalasynyŋ basşylyǧy da ony qostaǧan. 28 aqpanda Kurchatovqa Ükımet komissiiasy kelgen. Sol künı körnektı aqyn, qoǧam qairatkerı Oljas Süleimenov bastaǧan «Nevada-Semei» qozǧalysy qūryldy.
Būl ūiym Keşırım Boztaevtyŋ jedelhatynan keiın bır apta ötkende jūmysyn bastady. Boztaev pen Süleimenov ekı jaqtap jürıp, aqyry poligondy japtyrtty. Keiınnen Boztaevtyŋ «Semei poligony. Qainar qasıretı» atty kıtaby jaryq kördı.
Poligon jabylǧanmen, odan keiıngı ısterden de Keşırım Boztaev tys qalǧan joq. Ol – 1992 jylǧy 18 jeltoqsanda qabyldanǧan «Semei iadrolyq synaq poligonyndaǧy iadrolyq synaqtar saldarynan zardap şekken azamattardy äleumettık qorǧau turaly» zaŋynyŋ, Iаdrolyq synaqtar saldarynan zardap şekken tūrǧyndardy medisinalyq oŋaltu baǧdarlamasynyŋ avtory. 1996 jyly belgılı qoǧam qairatkerlerımen bırge «Poligon – 29 tamyz» halyqaralyq qaiyrymdylyq qoryn qūrdy.
Elorda köşelerıne Amanjol Bölekbaev, Bäiken Äşımov, Maqtai Saǧdiev, Salyq Zimanov, Ūzaqbai Qaramanov syndy eldıŋ örkendeuıne eleulı üles qosqan memleket qairatkerlerınıŋ aty berıldı. Būl qatarǧa atom oqpanyn japqan Keşırım Boztaevty da qoiuǧa bolady dep esepteimız. Bas qalanyŋ bır köşesı qairatker atyna äbden laiyq. Bas qaladan Boztaevqa köşe būiyra ma?
