Bulling – basqany qorqytuǧa jäne sol arqyly ony özıne baǧyndyruǧa baǧyttalǧan jüielı qudalau, qorqytu, fizikalyq nemese psihologiialyq terror. Būl – sanaly qatygez qarym-qatynastyŋ ūzaq prosesı.
Ökınışke qarai, bullingtıŋ janǧa jara salatyn saldary adam sanasynan ız-tüzsız joiylmaidy jäne depressiia men suisidtık oilarǧa deiın äkelıp, balalardyŋ psihikalyq densaulyǧyna jaǧymsyz äser etuı mümkın. Qoǧamdyq densaulyq saqtau ūlttyq ortalyǧy jürgızgen oquşylardyŋ öz densaulyǧy men äl-auqatyna qatysty mınez-qūlqyn baǧalau jäne monitoringıleu jūmysy boiynşa 2022 jyly Qazaqstanda balalardyŋ 17,5 paiyzy kemınde 1 ret, balalardyŋ 6,8 paiyzy aiyna 2-3 ret jäne odan da jiı bullingke ūşyraǧan. 11-15 jas aralyǧyndaǧy balalardyŋ 14,1 paiyzy basqa balalarǧa bır ret bolsa da bulling jasaǧan.
Ūldar arasyndaǧy bulling qyzdarǧa qaraǧanda joǧary. Bulling qūrbandarynyŋ eŋ joǧary ülesı 11 jastaǧy balalar arasynda jäne 15 jasqa qarai eseigen saiyn tömendeidı. 2022 jyly 11 jastaǧy ūldar men qyzdar arasynda bulling qūrbandarynyŋ ülesı 17,7 paiyz, al 2018 jyly 14 paiyz bolǧan. Būl körsetkışter 3,7 paiyzǧa ösken.
Bullingtıŋ aldyn alu üşın ony asqyndyrmai tūryp erte aralasu öte maŋyzdy, bala zorlyq-zombylyq körgenın eşkımge aitpai, jalǧyz jürıp qalmauy kerek. Mūnda mūǧalımderdıŋ zeiını men ūstanymy jäne ata-ana men bala arasyndaǧy senımdı qarym-qatynas öte maŋyzdy. Balanyŋ bullingke ūşyraǧanynyŋ belgılerı – nazar audaru problemalary, jabyǧu, tūnjyrap jüru, aşulanşaqtyq, senımsızdıktıŋ boluy, sezımtaldyqtyŋ joǧarylauy, asqazannyŋ auyruy, şarşau, täbettıŋ bolmauy, äleumettık bailanystardyŋ azdyǧy, qorqynyş belgılerı, mysaly, keude aimaǧyndaǧy qysym, terleu, arqanyŋ, şüidenıŋ, būlşyq etterdıŋ auyruy, ūiqynyŋ būzyluy boluy mümkın. Eger sız balaŋyzda osy belgılerdı baiqasaŋyz, şūǧyl şaralar qabyldau kerek jäne eŋ aldymen mūǧalımderge habarlap, psihologtardy jäne qajet bolǧan jaǧdaida iuvenaldy inspeksiia qyzmetkerlerın tarta otyryp, būl mäselenı bırlesıp şeşu qajet.
Bügıngı taŋda jasöspırımder men jastardy qoldau üşın, onyŋ ışınde bulling mäselelerı boiynşa joǧary bılıktı tegın medisinalyq-psihoäleumettık jäne medisinalyq-äleumettık kömek körsetetın 157 jastar densaulyǧy ortalyǧy jūmys ısteidı. Ortalyq qyzmetınde densaulyqty saqtauǧa, jasöspırımder arasyndaǧy qauıptı mınez-qūlyqty tömendetuge, äleumettık qoldauǧa jäne olardyŋ qūqyǧyn meiırımdılık, qoljetımdılık, erıktılık jäne senım qaǧidattary negızınde qorǧauǧa baǧyttalǧan tiımdı tehnologiialar paidalanylady.
