Elordadaǧy Ūlttyq muzeide bahadür babamyzdyŋ tuǧanyna 325 jyl toluyna orai «Qolbasşy Qarakerei Qabanbai – qazaq halqynyŋ azattyq jolyndaǧy ūlt küreskerı» atty ädebi-sazdy keş öttı.
İä, «daraboz» degen söz ekınıŋ bırıne aitylmaidy. Tıptı, myŋ adamǧa… Tek milliondardyŋ ışınde topjarǧandarǧa būiyrady. Köregen qolbasşy, daŋqty batyr Qarakerei Qabanbaidy halqymyz «daraboz» dep ataǧan. Ol jasynan erjürek bolyp ösıp, öz zamanyndaǧy tarihi oqiǧalardyŋ bel ortasynda jürdı. Äsırese, babamyzdyŋ erlıgı Türkıstan, Būlanty, Aŋyraqai-Alaköl, Şyŋǧystau jäne Ertıs boiyndaǧy şaiqastarda airyqşa körınıp, Abylai hannyŋ bas batyryna ainaldy. Qabyrǧaly jazuşy Qabdeş Jūmadılov «Daraboz» degen tarihi roman jazdy.
Ädebi keşte aldymen alyp tūlǧanyŋ ömırı men erlık joldaryn baiandaǧan beinebaian körsetıldı. Belgılı ǧalym Ömırzaq Ozǧanbai körnektı tūlǧa turaly oi sabaqtady. Qarymdy qalamger, professor Tūrsyn Jūrtbai alyp tūlǧanyŋ eren erlıgı men ömırınen söz qozǧai kelıp, onyŋ jerlengen jerı jaiynda äŋgımeledı. «Özımnıŋ pıkırımşe, batyrdy Arqada jerlengen dep oilaimyn. Öitkenı köp derekter soǧan säikes keledı. Arqada Baijıgıt, Janjıgıt atty ekı özen qatar aǧyp, Terısaqqanǧa qūiady, Terısaqqan Esılge qūiady. Bızdıŋ Baijıgıt jūrty 1916 jylǧa deiın «Ülken üige sälem beremız. Bata alamyz» dep Aqmoladaǧy Qabanbai batyr molasyna jyl saiyn arnaiy kelıp, qūran oqyp tūrǧan. Bügınde Baijıgıt babamyzdyŋ da beiıtı tabyldy.
Sondai-aq, osy öŋırde arǧyndarǧa sıŋgen naiman rulary kezdesedı. Sol rudyŋ keibır azamattary maǧan kelıp jolyqty. Jalpy, batyrdyŋ ziraty turaly derek köp. Keibır mälımet boiynşa tört jerdı körsetedı. Sol törteuıne de jūrtymyz bata jasap, qūran oqytady» dep oi tolǧady. Osy pıkırdı batyr kesenesınıŋ şyraqşysy Kamal Äbdırahman odan ärı örbıtıp, tarihşylar men şejıre ūstaǧan qariialardyŋ jazbalarynan mysaldar keltırdı. Daraboz jaiynda jazylǧan dastandarda aitylatyn Arqadaǧy Esıl-Nūranyŋ boiynan söz qozǧady. Batyrdyŋ süiegı osynda qoiylǧandyǧy turaly arǧy-bergı mälımetterdı jaiyp saldy. «Babamyzdyŋ tıkelei ūrpaǧy, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory Bolatjan Abylqasymov sonau 1979 jyly «Qarakerei Qabanbai batyr Arqada, Sarybelde jerlengen» dep jazǧan-dy. Öz basym naq osy jyldardan bastap Han Batyr turaly derekterge nazar audara bastadym. Bolatjanmen universitette qatar oqyǧanmyn, ızdep baryp «Ūrpaǧy myna jaqta. Babamyz ol jaqta ne etıp jatyr? Senbeimın» dep daulaspaq ta bolǧanmyn. Marqūm «älı-aq közıŋ jetedı» dep edı. Mıne, menıŋ soǧan közım jettı» dep sözın tüiındedı. Ǧalym Baqyt Ejenhanūly ūlt küreskerınıŋ qairatkerlık qyryna toqtaldy.
Sondai-aq, şara barysynda batyrdyŋ ūrpaqtary sanalatyn äigılı taekvondo şeberı Mūstafa Öztürık, Sidnei Olimpiadasynyŋ qola jüldegerı Aidyn Smaǧūlov, ataqty baluan Şalqar Jolamanov, Beijıŋ Olimpiadasynyŋ qola jüldegerı Qanat İslam turaly da aitylyp, tekpen daryǧan ūrpaq jalǧastyǧy üzılmegendıgı därıpteldı. Ädebi keşke belgılı önerpazdar qatysyp, daŋqty babamyzǧa arnalǧan änder men küilerdı oryndady.
Azamat QŪSAIYN
