DINARALYQ KELISIM DIŊGEGI

Täuelsızdık alǧan alǧaşqy jyldarda Qa­­zaq­standa adamnyŋ taŋdau erkın özıne qaldyru maqsatynda elımızde barlyq dınge bırdei esık aşyldy. Keiınnen Qazaqstan dıni jäne saiasi tūrǧyda özınıŋ köptarmaqty ūstanymyn aşyq ärı jariialy türde mälımdegen soŋ, dıni aǧymdar tıpten köbeie bastady. Dın atyn jamylǧan missionerler, neşe türlı baǧytty ūstanǧan dıni top ökılderı lek-legımen kelıp, elımızge qonys tebe bastady. Söitıp, uaqyt öte kele olar Qazaqstan qoǧamynyŋ ajyramas bölıgıne ainaldy. Ärine, türlı aǧymdar men būryn halyq arasynda beleŋ alyp körmegen dınderdıŋ aǧylyp keluı – bır jaǧynan eldıŋ tūtastyǧy men qauıpsızdıgıne selkeu tüsıretın qauıptı qūbylys. Ekınşı jaǧynan, kım qandai dınge bet būram dese de, ol – är adamnyŋ öz qūqyǧy. Öz jastarymyzdy türlı dıni aǧymdar men beimälım dınderge bet būruynan saqtandyra otyryp, eldıŋ ışkı tūraqtylyǧy üşın, barşa azamattardyŋ dıni senım bostandyǧyna kepıldık beretın Ata zaŋymyzdyŋ tiıstı baptaryn būljytpai oryndau üşın olardyŋ barlyǧyna teŋ qarauǧa tiıspız. Basqany bylai qoiǧanda, sonau toq­sanynşy jyldardan bastap, oŋtüstıgı­mızdegı körşı memleketterde türlı dıni ekstremistık ūiymdardyŋ nasihatyn örıstetuı, sonyŋ saldarynan äsıre dıni ūiymdardyŋ ol el­der­degı tūraqtylyqqa qauıp töndıruı eldı eleŋ etkızgen. Būl qauıpten, ärine, sabaq almasa bolmaidy. Alaida, osy jolda saqtanu kei jerlerde azamattardyŋ dıni senımıne şekteu qoiu dep tanyldy. Al, negızınde qauıpten saqtanu – dıni senımge şekteu qoiu emes, jas ūrpaqty qauıptı dıni aǧymdardan saqtandyra otyryp, özge dın ökılderıne senımmen, tüsınıstıkpen qarau qajettılıgın sezındıru. Sol sebeptı de, 1990 jyldardyŋ basynan bastap memleket qūqyq qorǧauşylardyŋ jūmystary arqyly dınaralyq qaqtyǧystardyŋ aldyn aluǧa ǧana emes, osynau asa kürdelı saladaǧy qatynastardyŋ ündestıgın ornatuǧa barynşa kırısıp, osy maqsatta küş jūmsauǧa tiıs edı. Ärine, Qazaqstan – zaiyrly memleket. Ol boiynşa dın men memlekettıŋ ara­­sy ajyratylǧan. Degenmen, dın sol memle­ket­tıŋ ışınde ömır sürıp otyrǧan qoǧamǧa meilın­şe yqpalǧa ie bolǧandyqtan, ony müldem qaperden şyǧaruǧa taǧy bolmaidy. 2000 jyly ükımettıŋ qaulysymen dıni bırlestıktermen bailanys jönındegı arnaiy keŋes qūrylyp, Qazaqstandaǧy dıni ūiymdar men memlekettıŋ özara qatynasyna jaŋa serpın berıldı. Osynau aqyldastyq organyna eldegı ışkı tūraqtylyqty qamta­masyz etu, dınaralyq qatynastarǧa özara ündestık pen baisaldylyqty negız etu, dın salasyndaǧy ahualdy zertteu, memlekettık organdarǧa azamattardyŋ ar-ūjdan jäne dın erkındıgın qamtamasyz etuge bailanysty naqty ūsynystar äzırleu sekıldı maŋyzdy mındetter jükteldı. Qazaqstan aumaǧynda dıni betperde ja­myl­ǧan, şyn mänınde ruhani dünie men adam­dardyŋ nanym-senımderıne eşbır qa­­­ty­­sy joq türlı laŋkestık ūiymdardyŋ qyz­­metterın örıstetuıne tosqauyl qoiu maq­­satyn­da köptegen şaralar atqaryldy. Qazaq­­stannyŋ dınaralyq qatynas salasyn­daǧy saiasatynyŋ tūjyrymdamasy TMD aumaǧyndaǧy basqa da memleketterdıŋ osy taqylettes jūmystaryna ülgı retınde alynuy būl baǧyttaǧy şaralardyŋ meilınşe tiımdı bolǧanyn özgelerdıŋ de moiyndaǧany dep tüsındırıldı. Būl rette Qazaqstannyŋ dınaralyq tatu­lyq salasyndaǧy täjıribesı tek eldıŋ ışkı tūraq­ty­lyǧyn saqtau üşın emes, halyq­aralyq qauymdastyqqa, älem elderıne de ba­ryn­şa paidaly bolyp şyqty. Sondyqtan da, Qazaqstan Prezidentı Nūr­sūltan Nazarbaev­tyŋ bastamasymen Astana­da bırneşe märte ötken älemdık jäne dästürlı dınder qūryltaiy älemnıŋ är tükpırınen kelgen dınbasylardyŋ qoldauyna ie boldy. Dınder sezı jyl ötken saiyn özıne tılektesterdıŋ, oǧan qatysyp, pıkır alysuǧa yqylasty dın jetekşılerınıŋ sanyn köbeitıp kele jatyr. Älemdık jäne dästürlı dınder köşbasşylarynyŋ qūryltailary osynau igı ürdıske BŪŪ, müddelı halyqaralyq jäne aimaqtyq ūiymdar, türlı elderdıŋ ükımetterı men qoǧamdyq ūiymdarynyŋ tarapynan da qoldauǧa ie bolǧany atap körsetılgen maŋyzdy qūjattar qabyldandy. Onda türlı dınderdıŋ ökılderı beibıtşılıktıŋ besıgı atanǧan Qazaqstan jerınde oi toǧystyryp, aqyl qosa otyryp, barşa adam­zat balasy jaŋa myŋjyldyqta beibıt ömır süruı üşın örkenietter arasyndaǧy sūhbat­tastyqqa ün qosuy, ruhani jäne mäde­ni qūndylyqtardy damytu jönındegı yntymaqtastyqty nyǧaituǧa küş saluy qajettıgı naqtylanǧany aityldy. Basqany bylai qoiǧanda, osynau­ dünie­jüzılık deŋgeidegı auqymdy forum­nyŋ Qazaq­stan jerınde ötuınıŋ özı bız­dıŋ­ elımızdıŋ älemdık dınderdıŋ özara yntymaq­tas­ty­ǧyn arttyru jäne dıni baisaldylyǧy jönınen küllı älem aldynda ülken bedelge ie bolǧanyn, sonymen qatar, jalpy haly­q­­­­ara­lyq sahnada özındık orny bar elge ainal­ǧanyn körsettı. Osy aituly jiyndarda söilegen sözde­rın­­­de Qazaqstan basşysy Nūrsūltan Nazarbaev qazaq elı qai zamanda da memlekettık saiasatta baisaldylyq, kelısım, tüsınıstık sekıldı qūndy qaǧida­lar­dy basym baǧyt retınde tu etıp ūstap kele jatqanyn, bolaşaqta da osy ūsta­nym­­nan ainymaitynyn mälımdedı. Būl jūmysty qazır bertınde qūrylǧan Dın ısterı jönındegı agenttık jalǧastyryp kele jatyr. Jalpy alǧanda Qazaqstannyŋ ūltaralyq jäne dınaralyq tatulyqty tu etken täjı­ribesı qazırdıŋ özınde köptegen memleketterge ülgı atanyp, beldı ǧalymdar men sarapşylardyŋ zertteu nysandaryna ainalyp keledı. Täuelsız memlekettı aiaqtan tūrǧyzu üşın talmai eŋbek etıp kele jatqan Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev dınaralyq jäne ūltaralyq tatulyq salasynda orasan zor jetıstıkterge jettı. Bügınde Qazaqstan — dınaralyq ahualy tūraqty, türlı ūlttar men ūlystar, türlı dın ūstanuşylar arasynda özara tüsınıstık ornaǧan beibıt el. Mūnyŋ bärı, ärine, Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ arqasy. Näzira SAILAUQYZY