Älemde şūǧyl kontinenttı klimatty jazyq dalada keŋ masştabty orman alqabyn qūru oqiǧasy būǧan deiın bolǧan emes. Elbasy bastamasymen elordanyŋ tabiǧatyn jaqsartu maqsatynda ülken joba düniege keldı. Ol – Astanada sanitarlyq-qorǧau aimaǧyn qūru. Klimaty qatal öŋırge orman jaiqaltu – zor täuekelge bel buu bolatyn. 1997 jyly bastau alǧan joba bügınde ülken qūlşynyspen jüzege asyp jatqanyna kuä boludamyz…
Terıskeidegı Resei patşasy I Petr öz zamanynda «Resei orman alqabyna ainalsyn!» degen jarlyq şyǧaryp, aǧaş önımıne asa ülken män bergenı sonşalyq, ony zaŋsyz keskenderge, zalal keltırgenderge qataŋ jaza qoldanǧan eken. Sondai-aq, qazaq tarihynda da ormanǧa, baqqa ülken män bergen handar, aqyndar az bolmapty. Aitalyq, Qorqyt atanyŋ batasy: «Qara taularyŋ qūlamasyn, saialy aǧaşyŋ synbasyn, qanattaryŋ qyrqylmasyn». Qaşaǧan aqynnyŋ ösietı:
Janyŋ saia tabatyn,
Orman bolǧan būl aǧaş.
Qoryqqanda jalǧyzǧa,
Qorǧan bolǧan būl aǧaş.
Näsıp bolǧan būl aǧaş,
Besık bolǧan būl aǧaş…
Prezident N.Nazarbaevtyŋ Astana öŋırın jasyl jelektendıru bastamasynan keiın şara aiasynda türlı jūmystar jürgızıle bastaǧanyn bılemız. Mäselen, «2002-2010 jyldarǧa arnalǧan Astana qalasynyŋ jasyl aimaǧyn qūrudyŋ salalyq baǧdarlamasy», «2004-2006 jyldarǧa arnalǧan Qazaqstan ormandary», «Jasyl el» baǧdarlamalary qabyldanyp, barlyǧy da elımızdıŋ orman alqaptarynyŋ kölemın arttyru baǧytynda jūmys ıstedı.
…Esıldıŋ boiyn en toǧai etıp, elordanyŋ ainalasyn jasyl jelekke orau jūmysymen aldymen «Jasyl aimaq» respublikalyq memlekettık käsıporyny ainalysty. 1998 jyly ırgesın qalaǧan mekeme jūmysşylary künı keşege deiın Astana aumaǧyna tiesılı 66151 gektar jerdıŋ 55000 gektaryna tal şybyqtaryn qadap ülgergen. Onyŋ 5 myŋ gektary biyl egıldı. Nauqandy şarada elordalyq tılşıler ormanşylardyŋ eŋbegıne kuä bolyp, alqap basyn aralap qaitty. Arqanyŋ keŋ tösıne oryn tepken köşetter köz quantady, jan jadyratady. Künı erteŋ äsem Astananyŋ ajaryna är qosamyz degendei, ärqaisysy bır-bırımen boi talastyryp, qaz-qatar tızılgen.
Osydan bırneşe jyl būryn Prezident Astana qalasynyŋ ainalasyna jyl saiyn 5 myŋ gektarǧa orman alqaptary otyrǧyzylatynyn, bas şahardyŋ basqa oblys ortalyqtary men Qazaqstan qalalary üşın ülgı ekenın aitqan edı. Mıne, 5 myŋ gektar biyl da egıldı. «16 säuırde bastalǧan nauqan 25 säuırde aiaqtaldy. Aua raiy biyl jailylyq tanytuda. Būl da ormanşylardyŋ eŋbegıne zor septıgın tigızdı. Nauqanda 150-den asa tehnikamyzben qatar, 1200-dei jūmysşy ıske jūmyldy. 13 türlı taldan 10 million üş jüz myŋdai köşet qadaldy. Köşetterdıŋ barlyǧy derlık özımızdıŋ orman tūqymy baǧynda ösırılgen. Endı küzge deiın qyzmetkerlerımız orman qorǧau jūmystarymen ainalysatyn bolady», – deidı käsıporynnyŋ bas direktory Jūmatai Süiındıkov.
Jas şybyqtardy otyrǧyzu qalanyŋ oŋtüstık jäne oŋtüstık-şyǧys baǧyttaryn ala, Qabanbai batyr jäne Babatai eldımekenı, sondai-aq, Qoiandy auyly maŋynda jürgızılgen. Köktemgı dala jūmystarynyŋ tez arada aiaqtaluyn mekeme basşylar eŋ aldymen eŋbektı dūrys ūiymdastyru jäne aua raiynyŋ jailylyǧymen bailanystyrady. Alqapqa otyrǧyzylǧan köşetterdıŋ denı jyldam tamyr jaiyp, boi köteretın, jergılıktı klimatqa meilınşe, beiımdelgen jas öskın tūqymdary sanalady. Olar negızınen, üieŋkı, qaiyŋ, terek jäne qylqan japyraqty aǧaş tūqymdarynyŋ türlerınen qūralǧan.
«Jasyl aimaq» käsıporny bas direktorynyŋ orynbasary Medeu Rajanovtyŋ aituynşa, nauqan kezınde eŋbekkerler künıne orta eseppen 100 myŋ danadan astam şybyq qadapty. El arasynda «Prezident ormany» atalyp ketken alqap osylaişa jyl sanap kögere bermek, körkeie bermek. Al, öz ısterıne myǧym, maqtauly qyzmetkerler, ūjymdar aldaǧy uaqytta marapattalady dep közdelude.
«Bır tal kesseŋ, on tal ek» degen de baba amanaty. Endeşe, amanat üdesınen şyǧyp, ainalamyzdy jasyl jelekke ainaldyra bersek, keleşektıŋ de bızge aitar alǧysy şeksız bolar edı. Bır aita ketetın jait, elordany körkeituge ärbırımız boryştymyz. Osyny ūǧynǧanda ǧana bas şaharymyzdy kökpen kömkerıp, gülmen destelei alamyz.
Aitqandai, «jasyl aimaqtyqtar» aldaǧy uaqytta eŋbekterın Elbasynyŋ özı kelıp, köredı dep kütude…
Ashat RAIQŪL
