Egemendı elımız TMD aumaǧynda alǧaşqylardyŋ bırı bolyp memlekettık qyzmet turaly zaŋnama qabyldap, qyzmettık mansap jüiesın endırdı, äkımşılık jäne saiasi memlekettık qyzmetşılerdıŋ kadrlyq rezervın qūrdy. Qazaqstanda būrynǧy keŋestık keŋıstıkte alǧaş ret memlekettık qyzmetke konkurstyq ırıkteu engızıluı, memlekettık lauazymdardyŋ saiasi jäne äkımşılık bolyp bölınıp, memlekettık qyzmetşılerdı käsıbilendıru jönındegı şaralar ıske asyryldy. Osynyŋ arqasynda 2000 jyldardyŋ basynda Düniejüzılık bank Qazaqstandy TMD jäne Şyǧys Europa elderı arasynda memlekettık qyzmet salasyndaǧy reformalardyŋ köşbasşysy dep tanydy.
Qazaqstan täuelsızdık jyldary özınıŋ äleumettık-ekonomikalyq, mädeni jäne saiasi damuynda naqty jetıstıkterge qol jetkızdı. Qazaqstannyŋ 2030 jylǧa deiıngı damu strategiiasynda ūzaq merzımdık basymdylyqtarynyŋ bırı käsıbi memleket qūru dep belgılendı. Joǧary käsıbi memlekettık qyzmet jäne bızdıŋ memlekettıŋ aldynda tūrǧan basqarudyŋ tiımdı qūrylymyn qūru ısındegı mındetterdı ıske asyru köbınese memlekettık qyzmetşınıŋ käsıbilıgıne bailanysty. Memlekettık jüienı damytudaǧy basym baǧyttardyŋ bırı – Qazaqstan Respublikasy memlekettık qyzmetşınıŋ oŋ bedelın qalyptastyru jäne nyǧaitu bolyp tabylady.
Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı N.Nazarbaev eldı tiımdı basqaru üşın memlekettık qyzmetşınıŋ boiynda boluy tiıs negızgı qasietterdı atap körsettı.
Memlekettık qyzmetşı bilık pen öz ökılettıkterın qoldana bıluı jäne adal boluy kerek.
Memlekettık qyzmette öz qamy üşın emes, memleket igılıgıne jūmys ısteuı, memleket qarjysyn öz qaltasymen şatastyrmauy kerek.
Memlekettık qyzmetşı zaŋ talaptarymen tolyq säikestıkte ömır süruı kerek.
Kez kelgen orynda, kez kelgen lauazymda qandai jaǧdai bolsa da halyqtyŋ, öz elı azamattarynyŋ senımın joǧaltpai jūmys ısteuı kerek.
Qazaqstandyq memlekettık qyzmetşı ädıldıktıŋ, qarapaiymdylyqtyŋ ülgısı bolyp, adamdar arasynda özın ūstai bıluı kerek.
Memlekettık qyzmetşı ūjymǧa basşylyq jasamas būryn, baǧyna bıludı üirenuı, öz qyzmetkerlerınen talap etıp otyrǧanyn özı oryndai bıluı kerek.
Eger memleket müddesıne nūqsan kelıp jatqanyn nemese sybailas jemqorlyq äreketterın körse, dereu aralasyp, şaralar qoldanuy kerek.
Būl qasietterdıŋ tüpkı maǧynasy – joǧary moraldyq jauapkerşılık, käsıbi bılım, ony täjıribede qoldana bılu, ädıldık, adaldyq, belsendı ömırlık pozisiia. Memlekettık qyzmettegı ärbır adam öz jūmysynyŋ maŋyzdylyǧyn sezınuı jäne öz elınıŋ ūltjandy azamaty boluy kerek.
Memlekettık qyzmet üşın bedeldıŋ funksionaldyq jäne märtebelık maŋyzy bar. Ol halyqtyŋ jäne memleketpen jürgızıletın basqaruşylyq qyzmetınıŋ tiımdılıgın baǧalau kriteriilerınıŋ senımdılık deŋgeiınıŋ körsetkışterı bolyp tabylady.
Memlekettık qyzmetşınıŋ oŋ bedelın qalyptastyru ürdısı atqaruşy bilıktıŋ imidjdık saiasatymen tyǧyz bailanysty.
Memlekettık qyzmettıŋ oŋ imidjıne ūsynylatyn negızgı qaǧidalar Qazaqstan Respublikasy memlekettık qyzmetkerlerınıŋ Ar-namys Kodeksınde belgılengen. Onda: «Memlekettık qyzmet atqaru qoǧam men memleket tarapynan erekşe senım bıldıru bolyp tabylady jäne memlekettık qyzmetşılerdıŋ adamgerşılıgıne jäne moraldyq-etikalyq beinesıne joǧary talaptar qoiady»,– delıngen.
Memlekettık qyzmetşı bolu – zor qūrmet, sondyqtan da, käsıbilıkpen bırge joǧarǧy adamgerşılık qasietterge ie bolǧan abzal. Äsırese, qazırgı taŋda, jaŋa aqparattyq tehnologiialar men BAQ erkındıgı tuǧan şaqta mūndai qasiet bolu kerek. Memlekettık qyzmetşı boluǧa ümıtker adamdar halyq aldynda jauapkerşılıktı sezıne bıluı üşın memlekettık qyzmettıŋ bedelın köteru kerek.
Memlekettık qyzmetşınıŋ imidjın qalyptastyru ideologiialyq, saiasi jäne mädeni aspektılerdı közdeidı. Memlekettık qyzmetkerdıŋ oŋ imidjın qalyptastyru – qiyn jäne ūzaq ürdıs. Memlekettık qyzmetkerdıŋ jūmysy men özın-özı ūstauy barşaǧa anyq. Onyŋ bedelı – memleket bedelınıŋ bır bölıgı. Memlekettık qyzmetkerlerdıŋ jäne jalpy bilıktegı memlekettık organdardyŋ barlyq basşylarynyŋ jūmysyna qarap halyq bilıkke, onyŋ qarapaiym halyqqa degen közqarasyna baǧa beredı. Osydan memlekettık qyzmetkerlerdıŋ moinyna jüktelgen ülken jauapkerşılıktı baiqauǧa bolady.
Bügınde memlekettık qyzmettıŋ bıryŋǧai memlekettık bilıktıŋ zaŋ şyǧaratyn, ıske asyruşy jäne sottyq salalarǧa bölınuıne qaramastan barlyq ūiym türlerıne bırdei negız ben ūstanym qūrudyŋ qajettılıgı anyqtalǧan. Osy negızde Elbasymyzdyŋ «Qazaqstan-2030» atty Qazaqstanǧa Joldauynda «Jaŋa generasiia şeneunıgı – ol ūlttyŋ qyzmetşısı, patriotty ärı ädıl, öz ısıne adal käsıpşı», – dep atap öttı. Qoǧamnyŋ qazırgı memlekettık qyzmetten kütetını de osy.
Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettık qyzmetı qoǧamdyq ürdısterdı retteuge, memlekettıŋ bırtūtastyǧyn qamtamasyz etuge jäne Qazaqstan Respublikasy azamattarynyŋ müddelerın jüzege asyruǧa ikemdelgen.
Osy baǧyttaǧy jürgızılgen jūmystardyŋ nätijesınde memlekettık qyzmet jüiesınde aitarlyqtai özgerıster boldy.
2011 jyly 21 şılde künı Elbasy Jarlyǧymen Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık qyzmetı jaŋa modelınıŋ Tūjyrymdamasy qabyldandy. Būl Tūjyrymdama memlekettık qyzmettıŋ jaŋa modelın qalyptastyrudyŋ negızgı baǧyttaryn aiqyndap, ony räsımdeuge jäne ärı qarai damytuǧa baǧyttalǧan normativtık qūqyqtyq aktılerdı äzırleuge negız bolady.
Memlekettık qyzmetşılerdıŋ halyqqa qaltqysyz qyzmet etuın jan-jaqty jetıldıru baǧytynda qabyldanǧan būl Tūjyrymdama şet elderdıŋ memlekettık ısterı turaly eŋ ozyq ädısterın taŋdap, jaŋa qazaqstandyq model qūrastyrylǧan.
Jaŋa Tūjyrymdamanyŋ qabyldanuy memlekettık qyzmet jüiesındegı sapaly jaŋarularǧa degen qajettılıkten tuyp otyr jäne bırınşı kezekte «memlekettık qyzmet» ūǧymyn jaŋǧyrtudy közdeidı. Memlekettık qyzmet «ūltqa (qoǧamǧa) qyzmet etu» ūǧymynyŋ sinonimı boluǧa jäne memlekettık qyzmetterdı tūtynuşy bolyp tabylatyn halyqqa baǧyttaluǧa tiıs.
Elbasymyz qabyldaǧan Tūjyrymdamanyŋ maŋyzy öte zor. Tūjyrymdama Qazaqstan Respublikasy memlekettık qyzmetınıŋ jaŋa modelın räsımdeuge jäne ony ärı qarai käsıbilendıruge baǧyttalǧan zaŋnamalyq jäne özge de normativtık-qūqyqtyq aktılerdı äzırleu üşın negız bolady. QR memlekettık qyzmetı jüiesın damytu memlekettıŋ Täuelsızdık jyldardaǧy rölınıŋ özgeruı, saiasi jüienıŋ, ekonomikanyŋ, qoǧamdyq qatynastardyŋ qalyptasuy, memlekettık basqaru jüiesın oŋtailandyru ürdısterımen tyǧyz bailanysty. «Qazaqstan-2030» strategiiasynda aiqyndalǧan memlekettık qyzmettı damytudyŋ basymdyqtary osy Tūjyrymdamamen Qazaqstan Respublikasy memlekettık qyzmetınıŋ jaŋa modelın qalyptastyru üşın negızge alynǧan. Būl, ärine, memlekettık qyzmetşınıŋ jauapkerşılıgın arttyryp, olarǧa qoiylatyn talap küşeitıledı degen söz. Tūjyrymdamany ıske asyru 2011 jyldan bastap 2015 jylǧa deiıngı aralyqqa eseptelgen jäne mynandai ekı kezeŋnen tūrady. Bırınşı kezeŋde /2011-2012 jyldar/ memlekettık qyzmetke ornalasu jäne memlekettık qyzmettıŋ kadr rezervın qalyptastyru räsımderın jaqsartu; memlekettık qyzmetşılerdıŋ jūmysyn baǧalau jüiesın engızu jäne taǧy basqa talaptardan tūrsa, ekınşı kezeŋde /2013-2015 jyldar/ mansaptyq josparlau jüiesın engızu, käsıbi damu men oqytudyŋ dara josparlaryn engızu, memlekettık qyzmettıŋ avtomattandyrylǧan aqparattyq jüiesın qūru: memlekettık qyzmettı käsıbilendıru jönındegı ūzaq merzımdı şaralar jüzege asyrylatyn bolady. Ärine, söz joq, Tūjyrymdamany ıske asyru memlekettıŋ funksiialaryn tiımdı oryndauǧa jäne halyqqa sapaly memlekettık qyzmetter körsetuge qabılettı memlekettık apparatty käsıbilendırudı qamtamasyz etedı.
Jaŋa modelde memlekettık qyzmetke ornalasu tärtıbı ekı kezeŋnen tūratyn konkurstyq ırıkteudı engızu jolymen tübegeilı jetıldıretın bolady.
QR memlekettık qyzmetınıŋ Tūjyrymdamasynyŋ jaŋa modelın qalyptastyru 2012 jylǧa qarai üş korpusqa negızdelgen memlekettık lauazymdardyŋ jaŋa tızılımın bekıtudı közdeidı. Jūmys ıstep jatqan memlekettık äkımşılık qyzmetşılerdı basqaruşylyq korpusqa jäne atqaruşylyq korpusqa bölu lauazymdyq kriterii boiynşa jüzege asyrylatyn bolady. Memlekettık qyzmetke ornalasu konkurstyq negızde jüzege asyrylady. Onda memlekettık qyzmetkerdıŋ meritokratiia qaǧidaty, iaǧni, jeke sıŋırgen eŋbekterı men jetıstıkterın moiyndau negızgı qaǧidat bolyp tabylady. Jaŋa modelde memlekettık qyzmetke ornalasu tärtıbı ekı kezeŋnen tūratyn konkurstyq ırıkteudı engızu jolymen tübegeilı jetıldırıletın bolady. Iаǧni, qyzmetke alynǧan memlekettık qyzmetkerlerdıŋ käsıbi deŋgeiı qazırgı qoiylyp otyrǧan talaptarǧa sai keluı, kelmeuı tekserıledı. Memlekettık qyzmetkerlerdıŋ atqaryp otyrǧan jūmys sapasyn baǧalau jüiesı engızıletın bolǧandyqtan, belgılı lauazym iesı qyzmet barysynda salǧyrttyqqa jol bergen jaǧdaida tiıstı pıkır qalyptasyp, şara qoldanylady.
Onyŋ üstıne, bırınşı deŋgeide memlekettık qyzmetşılerdıŋ jalpy mınez-qūlyq standarttaryn aiqyndaityn normativtık-qūqyqtyq akt daiyndalady. Ekınşı deŋgeide ärbır memlekettık organnyŋ memlekettık qyzmetşılerı üşın meilınşe naqtylanǧan mınez-qūlyq qaǧidalary men normalary äzırlenedı. Osynyŋ barlyǧy, tüptep kelgende, memlekettık qyzmetkerlerdıŋ halyq arasynda bedelın köteru qajettılıgınen tuǧan talaptar. Bılıktı, bılımdı, ädeptı, sabyrly, şynşyl, otansüigış, ūltjandy qasietterı mol azamattardyŋ memlekettık qyzmetterdı atqaryp, halyqqa qyzmet etuıne qol jetkızu üşın tiıstı ıs-şaralar jürgızıle bermekşı.
Bızdıŋ basty mındetımız – memlekettık qyzmetı Tūjyrymdamasynyŋ jaŋa modelı aiasynda qyzmet etu. Būl bırınşı kezekte memlekettık qyzmet jönındegı zaŋdardyŋ saqtaluyn qamtamasyz etuge, memlekettık qūrylym qyzmetkerlerınıŋ käsıbilıgın arttyruǧa jäne eŋ bastysy, memlekettık qyzmetşılerdıŋ müddelerın qorǧauǧa baǧyttalady.
Astanada bügıngı künı 64 memlekettık organ bar. Onyŋ ışınde jergılıktı atqaruşy memlekettık mekemeler sany – 28, ortalyq memlekettık organdardyŋ aumaqtyq qūrylymdarynyŋ sany – 36.
Qaladaǧy memlekettık organdar ūsynǧan mälımetterge sai, 2012 jyldyŋ 1 säuırındegı jaǧdai boiynşa Astana qalasynyŋ jergılıktı atqaruşy organdarynda memlekettık qyzmetşılerdıŋ ştattyq sany 808 bırlıktı qūraidy, naqty sany 770 adam, olardyŋ 15-ı saiasi memlekettık qyzmetşıler, 755-ı äkımşılık memlekettık qyzmetşıler, onyŋ ışınde «D» sanaty boiynşa – 95, «DO» sanaty boiynşa – 545, «E» –115.
Jergılıktı atqaruşy organdardaǧy memlekettık qyzmetşılerdıŋ 403-ı (51%) äielder, onyŋ ışınde 3 äiel saiasi memlekettık qyzmetşı.
Astana qalasy boiynşa äkımşılık memlekettık qyzmetşılerdıŋ ortaşa jasy – 36, memlekettık qyzmetşılerdıŋ ortaşa eŋbek ötılı – 8,5 jyldy qūraidy. Memlekettık qyzmetşılerdıŋ 97% joǧary bılımdı, onyŋ ışınde 3 ǧylym doktory, 13 ǧylym kandidattary ǧylymi därejesı bar. 1 memlekettık qyzmetşı «Bolaşaq» stipendiiasynyŋ tülegı.
2012 jyldyŋ I toqsany boiynşa jergılıktı atqaruşy organdarǧa qaita taǧaiyndalǧan memlekettık qyzmetşılerdıŋ sany – 49, memlekettık qyzmetten bosatylǧan qyzmetşıler sany – 32 adamdy qūrady. Jergılıktı atqaruşy organdarda 2 mümkındıgı şekteulı memlekettık qyzmetşı eŋbek etedı.
Jergılıktı atqaruşy organdarda 7-den astam ūlt ökılderı qoian-qoltyq qyzmet atqaryp jatyr. Onyŋ ışınde: qazaqtar – 686 (91%), orystar – 36 (4,5%), ukraindar – 12 (1,5%), tatarlar – 7(1%), nemıster – 4 (0,5%), kärıster – 2 (0,3%), belorustar – 2 (0,3%), özge ūlt ökılderı – (0,7%) qūraidy. Üstımızdegı jyldyŋ I toqsany boiynşa Basqarmaǧa bos memlekettık äkımşılık lauazymdarǧa taǧaiyndauǧa kelısım beru üşın 284 qūjat kelıp tüstı. Onyŋ ışınde: 108 joǧary lauazymdarǧa kelısım: «S-O» sanaty boiynşa – 65, «S-R» sanaty boiynşa – 18, «D» sanaty boiynşa – 3, «D-O» sanaty boiynşa – 15, «E» sanaty boiynşa – 7. 89 teŋ lauazymdarǧa: «S-O» sanaty boiynşa – 46, «S-R» sanaty boiynşa – 24, «E» sanaty boiynşa – 4, «D» sanaty boiynşa – 5, «D-O» sanaty boiynşa – 10 jäne 41 tömengı lauazymdarǧa kelısım: «S-O» sanaty boiynşa – 14, «S-R» sanaty boiynşa – 17, «D-O» sanaty boiynşa – 7, «E» sanaty boiynşa – 3.
10 äkımşılık memlekettık lauazymdarǧa auysu tärtıbınde taǧaiyndauǧa kelısım beruden bas tartyldy.
2012 jyldyŋ I toqsany boiynşa Astana qalasynyŋ jergılıktı atqaruşy organdarynda 31 bos äkımşılık memlekettık lauazymdarǧa ornalasu üşın 12 konkurs ötkızıldı.
Konkursqa qatysuşylar sany – 81, olardyŋ 33-ı äielder (41%). Qatysqan barlyq ümıtkerlerdıŋ bılımderı joǧary. Konkurs qorytyndysy boiynşa 28 ümıtker memlekettık qyzmetke qabyldandy, 3 äkımşılık memlekettık lauazymdar bos küiınde qaldy.
Qazırgı uaqytta Astana qalasy boiynşa äkımşılık memlekettık qyzmettıŋ kadr rezervınde 135 adam tırkelgen, onyŋ ışınde: «S-O» sanaty boiynşa – 67, «S-R» sanaty boiynşa – 14, «D» sanaty boiynşa – 17, «D-O» sanaty boiynşa – 31, «E» sanaty boiynşa – 6 adam.
Äkımşılık memlekettık qyzmetke ornalasuyna bailanysty 25 adam, merzımınıŋ ötuıne bailanysty 22 adam kadr rezervınen şyǧaryldy.
Şeneunıktıŋ basty qaǧidasy – halyqqa qyzmet etu. Ony eşuaqytta ūmytpauy kerek. Iаǧni, memlekettık qyzmetke kelgenderdıŋ barlyǧy qarapaiym halyqqa qyzmet etulerı tiıs. Halyqtyŋ igılıgıne jūmys ıstep, elge qolaily jaǧdai tuǧyzuy kerek. Memlekettık organǧa şaǧymdanǧan, jügıngen kez-kelgen adam, memleket körsetuge tiıstı qyzmettıŋ barlyǧyn eş sergeldeŋsız, der kezınde jäne sapaly türde aluy tiıs.
Mūny memleket basşysy N.Nazarbaev ta «Memlekettık qyzmetke bız jūmys ısteu üşın şaqyramyz. Sebebı, halqymyz bızdı özıne jūmys ısteu üşın jaldaidy. Sondyqtan, bız özımızdıŋ halyqtyŋ qyzmetşısı ekenımızdı ūmytpaiyq. Mansapqorlyq körsetpei, halyqqa jaqyn, är ıste ädıl bolyp, ärbır adamnyŋ mūŋ-mūqtajyn qoldan kelgenşe tüsınıp, ony däl sol kezde oryndai almasaŋ da tüsındırıp, dūrys jauap berıp, şyǧaryp salu – bızdıŋ paryzymyz. Sonda äkımşılık te, memlekettık qyzmetkerler de halyqqa jaqyn bolady»,-dep bırneşe märte qadap-qadap aitty. Elbasynyŋ aitqan būl sözderı ärbır memlekettık qyzmetşı üşın basty qaǧidaǧa ainaluy tiıs. Memlekettık qyzmetşı ärdaiym halyqqa jaqyn boluy kerek.
«Ūlyq bolsaŋ, kışık bol» demeuşı me edı halyq.
Erlan ÄBEN,
QR Memlekettik qyzmet isteri Agenttiginiŋ
Astana qalasy boiynşa Basqarma basşysy –
Tärtiptik keŋes töraǧasy
