Älemdık maŋyzy bar şaralardy üzbei ötkızıp kele jatqan Nūr-Sūltan qalasyna taǧy bır halyqaralyq jinalystyŋ tüselı tüstı. Atap aitqanda, elordada PATA Travel Mart 2019 Aziia-Tynyq mūhity elderınıŋ halyqaralyq turistık körmesı aşyldy. Atalǧan şara soŋǧy 68 jylda alǧaş ret Aziia-Tynyq mūhity aimaǧynan tys jerde ötkızılıp otyrǧanyn aitpaǧan künnıŋ özınde, Qazaqstan TMD elderınde būl körmenı ötkızu mümkındıgın alǧan alǧaşqy memleket retınde tarihta qaldy.
Bas qalada turizm qarqyndy damuda
Älemnıŋ 60 elınen turistık industriianyŋ 1000-nan astam ökılı qatysqan körmenı QR Mädeniet jäne sport ministrlıgı men «Kazakh Tourism» ŪK» AQ ūiymdastyrdy. Üş künge (18-20 qyrküiek) josparlanǧan aituly şaranyŋ aşylu saltanatynda Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımı Altai Kölgınov elordanyŋ turizm salasy öte qarqyndy damyp kele jatqanyn atap öttı. «Soŋǧy 10 jylda elordada turister men qonaq üiler sany eselep artty. Biyl Nūr-Sūltan Mastercard kompaniiasynyŋ üzdık 200 turistık baǧyty reitingıne alǧaş ret endı. Sondai-aq jaŋa äuejai terminalynyŋ aşyluy jolauşylar aǧynyn 3,5 esege köbeituge mümkındık berdı. Qazır bızdıŋ äuejai jylyna 8 million turistı qabyldai alady» dedı äkım.
Memleket Basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Ūlytau saparynda turizmge el ekonomikasynyŋ negızgı salasy retınde erekşe köŋıl böludı airyqşa ataǧanyna toqtalǧan Altai Kölgınov Prezidenttıŋ tapsyrmasymen biyl astanamyzda Halyqaralyq turizm jäne qonaqjailyq universitetı aşylatynyn jetkızdı, ärı elordanyŋ turizmın damytudyŋ üş negızgı baǧytyn baiandady. «Bırınşı baǧyt – oqiǧalyq, ıs-şaralar turizmın damytu, älem chempionattaryn köptep ūiymdastyru. Mysaly, qazır Nūr-Sūltanda küresten älem chempionaty ötıp jatyr. Mausym aiynda Ortalyq Aziianyŋ Comic Con festivalı öttı. Şılde aiynda dästürlı Ironman ötkızdık. Ekınşı baǧyt – medisinalyq turizm. Halyqaralyq sarapşylar Nūr-Sūltanda medisinalyq turizmnıŋ ülken äleuetın körıp otyr. JSI akkredittegen jetı ūiymnyŋ altauy bızdıŋ astanamyzda ornalasqan. Üşınşıden, Nūr-Sūltan Euraziiadaǧy üzdık körme ortalyǧy. Bız Halyqaralyq kongresster men konferensiialar qauymdastyǧynyŋ Euraziiadaǧy eŋ ırı müşesımız. Halyqaralyq deŋgeidegı şaralar şeteldık qonaqtardy köbeitıp qana qoimai, qala ekonomikasynyŋ damuyna yqpal etedı» dedı A.Kölgınov.
Körmeden küterımız köp
1951 jyly qūrylǧan Aziia-Tynyq mūhity elderınıŋ turistık assosiasiiasy (PATA) öŋırlık turizmdı damytudyŋ maŋyzdy qozǧauşy küşı sanalady. 800-den astam müşe ūiymdy qamtityn PATA-nyŋ jergılıktı jäne halyqaralyq turistık naryqqa arnalǧan kommunikasiialyq, ıskerlık jäne netvorking alaŋ ekenın eskersek, būl körme qazaqstannyŋ turizm şaruaşylyǧynyŋ damuyna tyŋ serpın berıp ǧana qomai, otandyq turizm önımderın nasihattauǧa baǧyttalǧan halyqaralyq bailanysty nyǧaitudyŋ tamaşa oraiy bolatyny dausyz.
Körmege 32 elden 250 turoperator keldı. Olar öz elınıŋ üzdık önımderı men erekşe taǧamdaryn tanystyrumen qatar, turistık qyzmet körsetetın salalaryn da jarnamalauǧa mümkındık tapty. Sondai-aq körme aiasynda Tax Free Qazaqstannyŋ turisterge salyqsyz jüiesı ıske qosyldy. Iskerlık kezdesulerge arnalǧan netvorking-platforma jäne ıskerlık forumdary da öttı. Körmege qatysqan Qazaqstan turistık kompaniialary da öte belsendı, elımızdegı tanymal saiahat oryndaryn, ūlttyq önımderdı tanystyryp, şeteldık ärıptesterımen bailanysty nyǧaitu üşın barlyq mümkındıkterın paidalanyp jatqany körınıp tūrdy.
Qazırgı taŋda düniejüzılık sipat alǧan turizm salasy tek tabiǧatpen ǧana şektelmei, tarih pen mädeniettıŋ tartymdylyǧymen, salt-dästürdıŋ daralyǧymen de erekşelenıp otyr. Būl tūrǧydan alǧanda, Qazaqstannyŋ Orta Aziianyŋ turistık şaŋyraǧyna ainaluyna eş qiyndyq joq ekenın körmege kelgen täjıribelı mamandar men qonaqtar da aitty. Solardyŋ bırı – PATA Travel Mart 2019 körmesınıŋ spikerı, «Air Astana» äuekompaniiasynyŋ bas direktory Piter Foster elımız turizmnıŋ bügını men bolaşaǧy turaly toqtala kelıp: Būl şara Qazaqstanda alǧaş ret ötıp otyr. Demek Qazaqstan jaŋa kökjiekterdı aşuǧa mümkındık aldy. Aziia qazır turisterge aşyq öŋır. Būl qūrlyqqa jiı saiahattaityn turister de köp. Qazaqstannyŋ turizm salasy endı ǧana aşyla bastady. 14 jyldyq täjıribem boiynşa aitqanda, Qazaqstan öte keremet el. Tarihy tälımdı, tabiǧaty äsem. Adamdary qonaqjai. Älemdık damudyŋ aldyŋǧy legınde tūrǧan būl el bolaşaqta turizm damyǧan elge ainalady,– dedı.
Körme kezınde elordada älemdık biznes qauymdastyq ökılderımen köptegen kezdesuler ötkızılıp, asa tabysty bolǧanyna rizaşylyq bıldırgen PATA töraǧasy Chris Bottrill da būl jolǧy körmenıŋ Qazaqstan üşın maŋyzy zor eken aiyryqşa atady. «Qazaqstan jer kölemı jaǧynan älemdegı 9-şy oryn alatyn ülken el. Mūnda qūs qanaty talatyn saiyn dala, erekşe tabiǧat bar. Turizm biznesın damytuǧa barlyq jaǧdai jasalǧan. Körme aiasynda ötken kezdesulerdıŋ negızgı maqsaty da Qazaqstan men şeteldık turoperatorlar arasyndaǧy yntymyqtastyqty ılgerıletu, turizm salasyndaǧy bailanysty nyǧaitu» dedı ol.
Işkı turizm ılgerı bassyn desek…
Soŋǧy jyldary elımızde ışkı turizmnıŋ damuynda oŋ betalys baiqaldy. Äsırese, Prezidenttıŋ «Işkı turizmdı damytaiyq, qazaqstandyqtar Qazaqstanda demalsyn» degen bastamasynan berı būl salanyŋ da boiyna qan jügırdı. Mäselen, 2018 jyldy 2017 jylmen salystyrǧanda ışkı turister sany 5,4 paiyzǧa össe, biyl būl körsetkış (ötken jarty jyldaǧy) ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 7,5 paiyzǧa artqan. Şeteldık turisterdıŋ sany da köbeigen. Būǧan elımızdıŋ bırqatar elderge vizasyz rejim engızuı jäne är el astanasyna tıke ūşatyn äuejoldaryn aşqany mūryndyq boldy. Būl turaly körmenıŋ aşylu saltanatynda Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ jauapty hatşysy Baqytjan Temırbolat ta aitty. «Qazaqstannyŋ turisterge ärqaşan esıgı aşyq. Bügıngı künde Qazaqstanǧa 63 eldıŋ azamattary vizasyz kıre alady. Al Qytai men Ündıstan üşın arnaiy tranzittık vizasyz rejim bar. Elımızdı älemdık astanalarmen bailanystyratyn äue reisterınıŋ sany da jyl saiyn molaiyp keledı. Būl el turizmnıŋ damuyna tyŋ serpın beredı» dedı jauapty hatşy.
Dei tūrǧanmen, körmege kelgen şetel turistık kompaniiasynyŋ jauaptylary Qazaqstan vizasyn aludyŋ öte qiyn eken aitady. «Būl menıŋ Qazaqstanǧa tūŋǧyş keluım. Astanalaryŋyzdy körıp, äsemdıgıne taŋ qaldym. Ökınıştısı osyndai äsem qala turaly, körkem Qazaqstan turaly Taivandyqtardyŋ bılerı şamaly. Onyŋ ekı türlı sebebı bar: bırınşıden, elderıŋızdıŋ turizm turaly ügıt-nasihaty az, äleumettık jelıdegı mälımetterdıŋ de köbı orysşa, aǧylşyn tılındegı tanystyrular joqtyŋ qasy. Ekınşıden, Qazaqstannyŋ vizasyn alu öte qiyn. «Şaqyrtu aldyru kerek» degen siiaqty şarttary köp» dedı Taivan «Dostyq» turistık serıktestıgınıŋ basşysy Pitr.
Aityp aitpai Qazaqstan turizmdı damytamyz dep qanşa talpynǧanymen, turizm ügıtı älı de tebınsız. Elımızdıŋ körkem jerlerın tanystyrǧan bırer filmnen basqa, turistık oryndardy, turisterge jasalatyn qolailylyqtardy tanystyratyn aqparat az. Ǧalamtordyŋ özınde Qazaqstannyŋ turistık äleuetı qyzyǧuşylyq tudyratyndai jazylyp, körsetılmegen soŋ şeteldık turisterdıŋ köbı bızdıŋ elden beihabar. Sondyqtan Qazaqstanda saiahatty damytudyŋ alǧyşarty– turizm salasynyŋ ügıtın küşeitude tūr. Äsırese, ǧalamtorǧa saiahatty ügıtteitın videolardy, fotosuretterdı, jazba materialdardy aǧylşyn, fransuz, qytai, arab tılderıne audaryp salu kerek.
Aǧylşyn tılı demekşı, körme qonaqtarynyŋ köp aitqan mäselesınıŋ bırı osy tıl. «Būl elde köp aqparat orysşa eken de, Qazaqstannyŋ erekşelıgın, qazaq ūltynyŋ salt-dästür, taǧam mädenietın aǧylşyn tılınde tanystyru jaǧy älı de jetkılıksız eken. Älemdık saiahat arenasyna köterılu üşın tek orys tılınıŋ aiasynda qalu azdyq etedı» deidı İndoneziialyq saiahatşy Ningsih esımdı boijetken. Mūnan syrt, elımızde qyzmet öteu salasynyŋ damymaǧandyǧyn, infraqūrlymdardy älı de jaqsartu qajettıgın aityp, öz ūsynystaryn bıldırgen şeteldıkter de kezdestı.
Qysqasy, būl jolǧy körmenıŋ turizm şaruaşylyǧy endı-endı örkendep kele jatqan Qazaqstan üşın paidasy köp. Elımızdıŋ PATA qauymdastyǧyna müşe boluy da otandyq turizmdı nasihattauǧa ülken orai. Alaida turizm ısımen ainalysatyn mekemeler men turistık kompaniialar osy körmeden qandai oi qorytady? Qandai täjıribelerdı jinaqtap, ony qalai paidalanady? Bızge endıgı keregı osy.
Entoni LİM, Anthony Tours kompaniiasynyŋ basqaruşy direktory (Brunei):
AǦYLŞYN TILDI TURİSTKE QALA QOLAISYZDAU
Būl – menıŋ Nūr-Sūltanǧa bırınşı keluım. Qalanyŋ zamanauilyǧy bırden közge tüsedı. Ǧimarattary ädemı, erekşe talǧammen soǧylǧan. Alaida yŋǧailylyq jaǧynan älde de kemşılıkter bar sekıldı. Mäselen, sızder halyqaralyq turizmge bet būryp jatyr ekensızder. Alaida şahar köbıne tek orys tıldı. Qaida qarasaŋ da, orysşa jazular men orysşa söilegen adamdy köresızder. Tıptı, qarapaiym ǧana avtobus aialdamasyn tabu üşın tıl bılmeitın turistke ūzaq sendeluge tura keledı. Turisterge arnalǧan aǧylşyn tılındegı kartalardy şyǧarsaŋyzdar, köşede de aǧylşyn tılındegı nūsqaulyqtardy ornatsaŋyzdar degen tılegım bar.
Trevor Veltman, PATA ökılı:
QAZAQSTANDA ETNOTURİZMNIŊ ERTEŊI NŪRLY
Aziia men Tynyq mūhity elderınde turizm damu üstınde. Qazaqstandaǧy eko jäne etnoturizm turisterdı qatty qyzyqtyrady. Osy jolǧy şaraǧa kelgen halyqaralyq turoperatorlar Qazaqstannyŋ turistık oryndarymen bırqatar kelısımder jasasyp, atalǧan baǧyttardy älemdık naryqqa şyǧarady dep senemın.
