Eŋbek qatynasyndaǧy tüitkıldı mäseleler qalai şeşıledı?

Qazaqstanda eŋbek qatynastary boiynşa oryn alatyn tüiıtkıldı mäselelerdıŋ şeşu joldaryn talqylau üşın bırqatar müddelı ministr­lıkter men Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgınıŋ, ırı käsıporyndardyŋ ökılderı bas qosty.

Jalaqy qaryzy azaimai tūr

Qazırgı künı respublika boiynşa 125 käsıp­orynnyŋ jūmysşylarǧa jalaqy qaryzy 1,6 milliard teŋgege jetken. Mındettı zeinetaqylyq jarna men äleumettık tölemder bereşegı 5 millard teŋgeden asqan. 2,4 myŋ adam jūmystan qysqartylǧan. Öndırıste 749 adam jaraqat alyp, onyŋ 82-sı qaza tapqan. Joǧarydaǧy jaittardyŋ saldarynan üş eŋbek janjaly oryn alǧan.
Nūr-Sūltan qalasy turaly aitsaq, mūnda 47 myŋ käsıporynda 470 myŋ adam eŋbek etedı. Al olardyŋ eŋbek jaǧdaiyn bar bolǧany 11 memlekettık inspektor ǧana baqylaidy eken. Söite tūra, qandaida bır eŋbek dau­damailary bola qalsa, memlekettık inspektorlardyŋ käsıporyndardy tübegeilı tekseruge qūzyry tolyq jüre bermeidı.
Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımdıgı, eŋ aldymen, eŋbek inspektorlarynyŋ sanyn köbeitu jäne materialdyq-tehnikalyq bazasyn nyǧaitu arqyly memlekettık baqylaudy küşeituge barynşa nazar audaruy tiıs,– dedı jinalysty jürgızgen QR Eŋbek jäne halyqty äleu­mettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetov.
Elordada moiynynda ötelmegen bereşegı bar 39 käsıporyn 1,8 myŋ jūmysşyǧa 683 million teŋge qaryz. Keibır jūmysberuşıler jalaqyny ekı ai nemese odan da ūzaq merzımge keşıktırıp otyr. Sondai-aq respub­lika boiynşa bankrot bolǧan 86 käsıporynnyŋ 2,3 myŋ jūmysşysy aldyndaǧy jalaqy qaryzy – 983 million teŋge. Onyŋ ışınde Nūr-Sūltan qalasy boiynşa 4 bankrot käsıporynnyŋ jalaqy qaryzy 9,4 million teŋgeden asqan.

«Abu-Dabi Plazada» eŋbek jaǧdaiy tüzeldı me?

Ministr qoǧamda äleu­mettık şielınısterdıŋ tuyndauyna joǧaryda atalǧan keleŋsızdıkterden basqa, etnikaaralyq-tūrmystyq ädıletsızdıkter de sebep bolatynyn aitty.
– Jyl basynan berı respublikada eŋbek qatynastaryna qatysty bırneşe qaqtyǧys oryn aldy. «Abu-Dabi Plaza» qūrylys keşenınde qazaqstandyq-şeteldık jūmysşylardyŋ arasynda tek biyldyŋ özınde 4 ret eŋbek janjaly tūtanǧan. Olar etnikaaralyq jäne tūrmystyq sipatta bolǧanymen, qaqtyǧys­tardyŋ negızınde jergılıktı jäne şeteldık jūmysşylardyŋ eŋbek jaǧdailarynyŋ teŋsızdıgı jatyr,– dedı ministr.
Atalǧan keleŋsızdıkterge bailanysty Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgı men Bas prokuratura elımızdegı şeteldık jūmys küşın jaldaityn 63 käsıp­orynǧa tekseru jürgızudı qolǧa alǧan. Qazırgı künı sonyŋ 38-ne tekseru aiaqtaldy. Olardyŋ 19-nda jalaqy tölemınıŋ teŋsızdıgıne qatysty 161 fakt anyqtaldy.
– «Abu-Dabi Plaza» kompaniiasynda jergılıktı jäne şeteldık jūmysşylardyŋ as-suyn jönsızdıkke jol berılgen. Mäselen, qūrylys keşenınde jataqhanada tūratyn şeteldık jūmysşylar künıne üş mezgıl 2-3 myŋ teŋge kölemınde tegın tamaqtandyrylady. Al jergılıktı jūmysşylarǧa as-su jeke berılıp, olarǧa tek 800 teŋge ötemaqy tölenedı. Sondai-aq memleket rūqsat bermegen lauazymdyq oryndarda da şeteldık jūmysşylardyŋ eŋbek etetındıgı, kadrlarlyq mäselege qatysty qazaqstandyq mazmūn talaptarynyŋ saqtalmaityndyǧy aiqyndaldy. Tekseru nätijelerı boiynşa memlekettık eŋbek inspektorlaryna ūsynylym jıberıldı,– dedı ministr.
Bırjan Nūrymbetov aldaǧy uaqytta käsıporyndarda şeteldık mamandardyŋ jūmys kvotasy qysqartylatynyn jäne rūqsat berıletın şart talaptarynyŋ küşeitıletının jetkızdı.

Öndırıstık jaraqat kemıdı

– Nūr-Sūltan qalasynda mausym-şılde ailarynda ekı kompaniianyŋ aǧymdyq bereşegı boldy. Onyŋ bırı jūmysşylaryna 206, 5 million teŋge, ekınşısı 125 million teŋge jalaqy qaryzy bar. Olardyŋ bereşegın öteu üşın tiısınşe şaralar atqarylyp jatyr. Qaladaǧy käsıporyndardyŋ jalaqy qaryzy men öndırıstık jaraqattardy azaitu üşın apta saiyn äkım orynbasarynyŋ töraǧalyǧymmen jūmys tobynyŋ otyrysy ötkızıledı,– dedı qala äkımınıŋ orynbasary Nūrlan Nürkenov.

Äkım orynbasarynyŋ aituynşa, atqarylǧan şaralardyŋ arqasynda 2018 jyly qala käsıp­oryndarynyŋ 300 million teŋge jalaqy qaryzy ötelgen. 2019 jyly 546 million teŋge bereşek jabylǧan. Söitıp, 2606 jūmysşynyŋ qūqy qorǧaldy. Üstımızdegı jyly eŋbek zaŋnamasy talaptaryn saqtauǧa qatysty 482 tekseru ūiymdastyrylyp, onyŋ barysynda 279 ūsynylym berıldı, 27 million teŋge somasynda 161 äkımşılık aiyp salyndy.
Biyl Nūr-Sūltan qalasynda 38 adam öndırıstık jaraqat alyp, onyŋ 29-y auyr jaraqatqa duşar boldy, 9-y qaza tapty. Ötken jyldyŋ säikes merzımımen salystyrǧanda, astanadaǧy käsıporyndardaǧy qaiǧyly oqiǧalar 12 paiyzǧa azaiǧan. Auyr jaraqatqa ūşyraǧandar 14 paiyzǧa kemıgen.
Jyl basynan berı elordanyŋ memlekettık eŋbek inspektorlary öndırıstık jaraqattardyŋ aldyn aluǧa bailanysty 84 şara ötkızıp, jūmysşylarǧa eŋbek zaŋnamasy boiynşa tüsındıru jūmystaryn jürgızgen.
– Eŋbek zaŋdaryn būzǧany üşın 2019 jyly segız qūrylys jäne öndırıstık nysandardyŋ jūmysy toqtatyldy. Tekserıs materialdary sotqa jıberıldı. Jalpy aitqanda, käsıporyndardyŋ jalaqy qaryzdaryn öteu boiynşa qarqyndy şaralar atqarylyp jatyr,– dedı Nūrlan Nürkenov.
Jinalysty qortyndylai kele, Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetov Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgıne eŋbek janjaldarynyŋ aldyn alu boiynşa Keşendı jospardyŋ jäne öndırıstık jaraqatty tömendetu boiynşa 2019-2023 jyldarǧa arnalǧan «Jol kartasynyŋ» oryndaluyn qamtamasyz etudı tapsyr­dy. Sondai-aq jalaqy qaryzdarynyŋ öteluın qataŋ baqylauǧa aluǧa şaqyrdy.