Esıl özenı – elordamyzdyŋ erekşe körkı. Özen Qaraǧandy oblysynyŋ soltüstıgındegı Niiaz tauy etegınen bastau alyp, Aqmola, Soltüstık Qazaqstan oblystaryn basyp ötıp, Resei aumaǧyndaǧy Ertıske qūiady. 1998 jyly Esıldıŋ boiyndaǧy elge el qosylyp, jaŋa qala boi kötergende elordanyŋ möldır alqasynyŋ jaǧalauyn körkeitu qolǧa alyndy. Esıl jaǧalauy qala halqy men qonaqtarynyŋ demalyp, qaiyqpen seruendeitın jerıne ainaldy. Esıldıŋ Astana qalasynyŋ äkımşılık şekarasy şegınde Kenesary ailaǧynan bastalyp, sol jaǧalauǧa deiın 45 minutqa sozylatyn turistık su joly aşyldy. Qalany qiyp ötken özennıŋ ekı jaǧalauyn kömkerılgen köpırlerı jaqyndatsa, jyl – on ekı ai Esılge qarmaq salǧan balyqşylar üşın özennıŋ orny bölek.
Esıl özenı şortan, tūqy, sazan, aq şabaǧymen bai. Esıl oblysaralyq basseindık balyq şaruaşylyǧy inspeksiiasy özendı balyqqa toltyryp, ony aulaudyŋ tärtıbın bekıtetın bırden-bır mekeme. Sporttyq, äuesqoilyq maqsatta balyq aulauǧa rūqsat berıp qana qoimai, balyq resurstaryn qorǧau, balyq aulau erejelerın saqtau jönınde tüsındıru jūmystaryn jürgızedı. İnspeksiia Esıldıŋ balyq resurs- taryn molaitu maqsatynda jyl saiyn baǧaly balyq türlerımen, atap aitqanda, tūqy, sazan, balyqtarymen tolyqtyrady. Biyl jazdyŋ basynda 10 mln tūqy balyǧyn jıberudı josparlap otyr. Odan bölek küzdıŋ alǧaşqy ailarynda suǧa şabaqtar jıberıledı. Balyqtar inkubasiialyq sehta ūryqtandyrylyp, «Maibalyq» pitomnigınde jetıldırılıp, qaitadan özen suyna jıberıledı. Qoldan balyqtandyru Esıl özenınıŋ suasty ekojüiesın qalypty ūstap tūruǧa septıgın tigızedı.
Esıl özenınıŋ elordadaǧy ekı arnasy – Sarybūlaq pen Aqbūlaq. Aqbūlaqtyŋ jaǧalauy körkeitılıp bolsa, Sarybūlaqtyŋ ekologiialyq jaǧdaiy alaŋdatady. Qala tūrǧyndarynyŋ sudy lastauǧa jol beruı, tūrmys qaldyqtaryn tastap, arnasyn taryltuy olardyŋ mädenietınıŋ tömendıgınen dep aitamyz. Būl – suyn ışıp otyrǧan qūdyqqa tükırumen bırdei. Adamdar tastaǧan qoqys arqyly auyr metaldar, uly zattar Esıldıŋ suyna tüsedı. Sebebı, ekı būlaq ta Esılge qūiady. Sol sebeptı, belgılengen tärtıppen jaǧalaularda su qorǧaityn alaŋdar jasaluy qajet. Las sulardyŋ da özenge qūiyluyn qadaǧalaǧan jön. Ondai jerlerde aǧaş otyrǧyzyp, gül egıp, las sudyŋ aǧynyna qorǧan salu qajet. Bıraq tūrǧan jerın lastaityn tūrǧyndarǧa tiym saludyŋ tiımdı joly aiyppūl salumen şektelmese kerek.
Qala halqyn auyzsumen qamtamasyz etıp otyrǧan Esıldıŋ suy. Onyŋ qoryn paidalanu men qorǧau salasynda memlekettık basqaru men memlekettık baqylaudy jürgızetın mekemelerdıŋ bırı – «Su resurs- taryn paidalanudy retteu jäne qorǧau jönındegı Esıl basseindık inspeksiiasy». Būl mekemenıŋ qūzyryna su keşenın tiımdı basqaru, su qoryn paidalanu men qorǧauǧa, su nysandaryn qalpyna keltıru, arnaiy su paidalanuǧa rūqsat beru jūmystary kıredı. Sudyŋ jai-küiıne äser etetın öndırıstık, auyl şaruaşylyq jäne tūrǧyn üiler men azamattyq maqsattaǧy ǧimarattardyŋ, öndırıs oryndarynyŋ tiımdılıgı, olardyŋ qorşaǧan ortaǧa ziianyn anyqtap, onyŋ jolyn kesetın şaralardy üilestıru jatady. Mıne, Esıl suynyŋ sūrauy osy mekemenıŋ mındetınde. Qala halqy auyz suyn alyp otyrǧan, qazır «Astanalyq» atalǧan, būrynǧy «Viacheslavka» su bögenı 1969 jyly salynǧan eken. Joba boiynşa 410,9 mln.m3 suǧa arnalǧan. Qazırgı kölemı 254,91 mln.m3, 62,04 paiyzǧa toltyrylaǧan, iaǧni, 156 mln.m3 tapşylyǧy bar. Bügınde jerdıŋ ärbır altynşy tūrǧyny auyz sudyŋ tapşylyǧyn sezınıp otyr. BŪŪ zertteulerıne qaraǧanda, 2025 jyly jer şarynyŋ jartysynan astam memleketı auyz sudyŋ jetıspeuın sezınedı. Al, ǧasyrdyŋ ortasynda tört adamnyŋ üşeuıne su jetıspeitın bolady eken. Endeşe, el yrzyǧy – Esıldıŋ suyn el bolyp qorǧap, saqtaudyŋ jönı bar.
Aigül UAISOVA
