Bas qalada infraqūrylymdy damytuǧa airyqşa köŋıl bölınıp otyr. Sebebı kün saiyn, ai saiyn, jyl saiyn jüzdegen adamdar ıssaparmen jäne demalysyn ötkızu üşın elordaǧa keledı. Är adam kölıkten tüsıp, aialdamaǧa jetkende, qoǧamdyq kölıkke mıngende, balabaqşaǧa nemese mektepke barar jolda, demalys nysandaryn aralaǧanda qalalyq ortanyŋ qanşalyqty jaily, qauıpsız ekenıne köz jetkızedı. Eger de elordaǧa kelgen är adamǧa bır jaisyzdyq, qolaisyzdyq sezıletın bolsa, ol onyŋ köŋıl-küiıne jaǧymsyz äser etetını sözsız. Sol sebepten qala basşylyǧy abattandyru, qalada jaily, qauıpsız orta qalyptastyru mäselesıne erekşe nazar audaryp otyr.
Qalany tiımdı basqaru üşın 2019-2023 jyldarǧa arnalǧan Astana qalasynyŋ yŋǧaily qūrylysyn jürgızudıŋ keşendı jospary qabyldanǧany mälım. Aldaǧy 5 jylda elordanyŋ aumaǧyn keŋeituge emes, kerısınşe, qalalyq ortany damytuǧa köŋıl bölınedı. Būl turaly halyqqa esep beru kezdesuınde Astana äkımı Baqyt Sūltanov ta keŋınen aitqany belgılı.
Jaily qalanyŋ joly sapaly
Älemnıŋ damyǧan qalalary üşın jol infraqūrylymynyŋ sapasy jaily orta qūrudaǧy asa maŋyzdy körsetkışterdıŋ bırı bolyp tabylady. Sol sebepten, Astana äkımdıgı jol qozǧalysyn retteudegı eŋ üzdık älemdık täjıribege taldau jasauǧa erekşe nazar audaryp otyr. Mäselen, qazır bas qaladaǧy 107 negızgı köşe qiylystaryna «aqyldy» baǧdarşamdar ornatylǧan. Mūndai jetıstık joldaǧy aǧyndy tolyq retteuge jäne tiımdı basqaruǧa mümkındık beredı.
Qoǧamdyq kölıkke arnalǧan arnaiy jolaqtardyŋ ūzyndyǧy ekı esege – 77 şaqyrymǧa deiın ūzartyldy. Qoǧamdyq kölık – būl logistikalyq jüienıŋ eŋ maŋyzdy elementı, sondyqtan ony damytuǧa jäne jekemenşık kölıktıŋ aǧynyn qysqartuǧa küş salynady. Öitken sebebı, bügıngı taŋda elorda joldaryndaǧy avtokölıkterdıŋ sany jai künderı 400 myŋǧa jettı, qatty qarbalas künderı 500 myŋǧa jettı.
Al qalalyq äkımdık būl mäselenı qalai şeşudı josparlap otyr? 2018 jyly elordada 183 köşe salynyp, jöndeldı. 22 magistraldyq köşedegı, 133 tūrǧyn üi alaptaryndaǧy qozǧalys ıske qosyldy. 28 köşede joldyŋ 28 şaqyrymyna ortaşa jöndeu jūmystary jürgızılgen. Sonyŋ nätijesınde, qoǧamdyq kölıktegı jolauşylar aǧyny jylyna 46 mln-ǧa ösıp, 317 mln-dy qūrady. Joldardyŋ ötkızu mümkındıgı 30 paiyzǧa artyp, kölık aǧyndarynyŋ ortaşa jyldamdyǧy 20 paiyzǧa ūlǧaidy. Kölık tyǧyndarynyŋ deŋgeiı kürdelı aua raiy jaǧdailary men jol-kölık oqiǧalaryn sanamaǧanda mümkın degen 10 baldyŋ 6 balynan aspaidy.
Bır baǧyttaǧy qozǧalys tiımdılıgın körsettı
Qala basşysy bırqatar tüitkıldı mäselelerdıŋ älı şeşılmei otyrǧanyn jasyrǧan joq. Qala aumaǧyna bırıktırılgen tūrǧyn üi alaptarynda älı künge deiın tas jol salynbaǧany ras. «Ötken jyly tūrǧyndardyŋ ötınışı boiynşa Agroqalaşyq, Köktal-1, Öndırıs, Oŋtüstık-Şyǧys (oŋ jaǧalau), Energetik tūrǧyn üi massivterınde jalpy ūzyndyǧy 27 şaqyrymdy qūraityn 51 köşege tas jol salyndy. Aldaǧy uaqytta tūrǧyn üi massivterın tek jolmen ǧana emes, qajettı kommunikasiialarmen qamtamasyz etudı josparlanǧan.
Qalanyŋ keibır köşelerınde bır baǧyttaǧy qozǧalysty engızu täjıribesı özınıŋ tiımdılıgın däleldep otyr. Bügınge deiın 22 köşege osyndai qozǧalys engızılgen. Aǧymdaǧy jyly taǧy 4 köşege (Qonaev, Türkıstan, Dostyq, Aqmeşıt) «Bus Lane» qoǧamdyq kölıkke arnalǧan jolaǧy bar bır baǧyttyq qozǧalys engızu josparlanǧan. Būdan bölek, qalada kölık qozǧalysynyŋ kürdelılıgın tömendetu maqsatynda Şaǧyn ainalma joldyŋ qūrylysy jürgızılude. Ūzyndyǧy 46 şaqyrymdy qūraityn jol R.Qoşqarbaev, Ūly Dala daŋǧyly jäne Aqjol, Ş.Beisekova köşesı arqyly ötedı. Al 2020 jyly jeŋıl relstı tramvai men Ülken ainalma joldyŋ qūrylysy aiaqtalady. Būl 2020 jyly qalanyŋ tiımdı kölık qaŋqasyn qalyptastyruǧa jol aşady.
Astana Venesiiaǧa parodiia jasamaidy
Keşendı jospardyŋ aiasynda oŋ şeşıletın mäselenıŋ bırı – nöser kanalizasiiasy. Ötken jyldyŋ tamyz aiynda bır saǧatta tolassyz jauǧan nöser būl saladaǧy kemşılıkterdı körsetıp berdı. Baqyt Sūltanov ötken jyly tazalau nysandarynyŋ 1-şı keşenınıŋ qūrylysy aiaqtalyp, 7 nasos stansiialaryna jöndeu jürgızılgenın tılge tiek ettı. Oǧan qosa, Logistikalyq ortalyq, Qorǧaljyn soltüstık tas joly, İlinka jäne «Nūrly jol» şaǧyn audanynda 3 tazalaǧyş nysan, Telman tūrǧyn üi alaby men Puşkin, Ş.Qūdaiberdıūly köşelerınıŋ qiylysynda taǧy 2 keşennıŋ qūrylysy bastaldy.
Biyl 9 nysannyŋ qūrylysy jalǧasady. Sonyŋ ışınde 7-euı – tazalaǧyş keşender, 2-euı – nöser kanalizasiiasynyŋ kollektory. Tüitkıldı mäselenı tezdetıp şeşu üşın, biyl ekı jobany qolǧa alamyz. Bırınşısı – Jastar şaǧyn audanyndaǧy nöser kanalizasiianyŋ qūrylysy. Būl nysan su jinaqtaǧyş-toǧannan Aqbūlaq özenıne las sulardyŋ aǧynyn toqtatady. Iаǧni, osy audandaǧy ekologiialyq ahualdy jaqsartyp, İmanov, İmanbaeva, Täşenev köşelerın su basudan qorǧaidy.
Sonymen qatar Aqbūlaq şaǧyn audanyndaǧy nöser kanalizasiiasy tazalaǧyş nysandaryn qaita jöndeu (su jinalatyn aumaq – 1128,5 gektar, quaty – 21,0 myŋ şarşy metr/sötke) jäne Dauylpaz köşesındegı magistraldyq kollektordy salu Oquşylar saraiy audanyndaǧy B.Momyşūly köşesın su basu mäselesın şeşedı. Osylaişa, atalǧan jūmystardyŋ nätijesınde jalpy su jinalatyn aumaq aldaǧy 5 jylda 13 myŋ gektardan 23 myŋ gektarǧa deiın ūlǧaiady. Demek, 2030 jylǧa Astana aumaǧynyŋ 2/3 bölıgın nöser sularynan qorǧauǧa mümkındık tuǧyzady.
Älemdegı suyq elordalardyŋ bırı
Astana älemdegı eŋ suyq elordalardyŋ bırı bolǧandyqtan, jylumen qamtamasyz etuge erekşe köŋıl bölınedı. Qazır qaladaǧy jylu beru mausymy qalypty jaǧdaida ötıp jatyr. Jylu quaty jetkılıktı mölşerde. Soǧan qaramastan, jaŋa tūtynuşylardy ortalyqtandyrylǧan jylu jäne elektr quaty jelısıne qosudy jaqsartu maqsatynda 1-şı jylu-elektr ortalyǧyn qaita jöndeudan ötkızu, 2-şı jylu-elektr ortalyǧynda qosymşa quattardy engızu, sondai-aq quaty 110 kV qūraityn 3-şı podstansiianyŋ qūrylysyn aiaqtau josparlanǧan. Būl jeŋıl relstık kölık jobasyn ıske qosuǧa, Myŋjyldyqtar alleiasy audanynda, Temırjolşylar kentınde jäne qalanyŋ oŋtüstık-şyǧys bölıgındegı jüktemenı azaituǧa mümkındık beredı.
Qoldanystaǧy injenerlık jelılerdı kürdelı jöndeu nätijesınde apattyq jelıden ajyratylu oqiǧalarynyŋ sany ortaşa eseppen 15 paiyzǧa tömendedı. Ötken jyly «Nūrly jol» memlekettık baǧdarlamasy şeŋberınde qyruar jūmystar atqaryldy. Mäselen, sonyŋ nätijesınde 24 şaqyrym sumen jabdyqtau jäne su būru jelılerı jetıldırıldı. Aǧymdaǧy jyly taǧy 22 şaqyrym jelılerdı tolyqtai jöndeuden ötkızu josparlanyp otyr.
