Ötken qazan aiynyŋ 21-ınde «Otbasyndaǧy tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy ıs-qimyl turaly» zaŋ jobasynyŋ talqylanuy bolǧanyn internetten kördım. El ışınde oidaǧydai oryndalyp jatqan igı ıs-äreketterdıŋ bırı eken dep quanǧanymdy nesıne jasyraiyn. Otbasymyzdyŋ uaiym-qaiǧysyz, eşnärsege alaŋdamai, bolaşaǧyna zor senım-ümıtpen ömır süruı – bärımızdıŋ arman-maqsatymyz emes pe? Bırden aitaiyq, osy talqyǧa tüsken jaŋa zaŋ jobasy mūqiiat zerdelep qaraudy talap etedı, būl qoǧam bolyp ün qosyp şeşetın mäsele ekenı dausyz. Mūndai maŋyzdy mäselede Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «Barlyq şeşımder mūqiiat tekserılgen boljamdarǧa negızdeluı tiıs» degen qaǧidaly sözın ūmytpauymyz kerek.
Eske sala ketsek, ötken jyly qazan aiynda Mäjılıs deputattary «Otbasyndaǧy tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy ıs-qimyl turaly» zaŋ jobasyn bır ret oqyp, maqūldapty. Osy atalmyş zaŋ jobasyn būdan ekı ai būryn
Qasym-Jomart Toqaev abaitanuşy ǧalymdarmen Semeidegı kezdesuınde «Bız aqyn atamyzdyŋ teŋdesı joq asyl mūrasyna jäne ziialylardyŋ äleuetıne süiene otyryp, jan-jaqty kemeldengen qoǧam ornatuymyz kerek jäne sol qoǧamnyŋ ūlttyq ideiasy bılım men ılımge jeteleitın aǧartuşylyq sözı ekenı belgılı ūstanym bolu kerek» degen bolatyn. Prezident hakım Abai atamyz aŋsaǧan, oiy ozyq, sanasy sergek, mınez-qūlqy mınsız adamdardyŋ kemeldengen qoǧamyn ornatu turaly aitqan sözımen jalǧastyrudy ūsyndy, mūny bärımız de öz oi elegınen ötkızsek artyq bolmas edı.
Qazaq dästürınde ışıp-jep bolǧasyn, törde otyrǧan
ülkenderdıŋ bırı üi iesı – otaǧasyna bata bergende: «ūlyŋ ūlaǧatty, qyzyŋ inabatty bolsyn» deuşı edı ǧoi. Ata-babalarymyz jarǧaq qūlaǧy jastyq körmei, ūl-qyzdaryn qyzǧyştai qorǧap, uysynan şyǧarmai tälım-tärbie berıp, ūlyn ūiaǧa, qyzyn qiiaǧa qondyrudy armandaityn. Endı, mıne, bızdıŋ bala tärbiesıne qatysty talai ǧasyrdan berı qalyptasqan salt-dästürımızdıŋ tüp-tamyryna balta şabam degenderdıŋ ıs-äreketterı aiqyndala bastady. Jaŋa zaŋ qabyldansa sony jeleu etıp, otbasyndaǧy zorlyq-
zombylyqty tyiamyn dep, kündız qolyna şyraq alyp, «şybyq timei şyŋq eterlerdı» ızdeuşıler köbeietın bolady. «Şaş al dese, bas alatynyndardyŋ» artynda «qazaqtyŋ ärbır üiınde joq jerden şu şyǧaryp, baibalam salyŋdar» dep tūrǧandar baryn baiqau qiyn emes. Eger bügın köp bolyp jaŋa zaŋnyŋ qabyldanuyna tosqauyl
jasamasaq, mūnyŋ arty qiynǧa ainalatynyn boljauǧa bolady.
Öz balaŋnyŋ tärbiesıne aralaspasaŋ, kemşılıgın tüzep, qajet jerınde qataldyq körsetpeseŋ ata-analyq paryz, bedel qaida qalady? Bızdıŋ ana, äpkelerımız sonau köne zamannan künı bügınge deiın bır ärpı de özgermei dästürlı qaǧida bolyp qalyptasqan «Qyzym saǧan aitam, kelınım sen tyŋda» degen maqalǧa arqa süiep, balalarynyŋ boiyna kır juytpaityn. Sondyqtan, «qyz balaǧa qyryq jerden tyiym» dep tekke aitpaǧan dana halqym. Qazır onsyz da erkındık dep tärbienı qoldan şyǧaryp aldyq, köşede jalaŋ bas, jalaŋ būt demei ne deiın, kındıgınen bır qarys joǧary-tömen qarny men belı jalaŋaş jürgen jas qyz-kelınşekterdı künde köremız. Şylym tartyp, araq-şarap ışıp jürgenderı de az emes. Ar-ūiatsyz, jalaŋaş-jalpy, qalai bolsa solai kiıngen qyz-kelınşekterdı körgende: «Oipyr-ai, būlardyŋ äke-şeşe men aǧa-jeŋgelerı bar ma eken? Bar bolsa, nege betımen jıbergen?» deisıŋ. Bırde osyndai jeŋıltek qyzǧa: «Balam-au, ne ıstep otyrsyŋ, mynauyŋ ūiat qoi» degen äjeptäuır jastaǧy azamatqa älgı qyz: «Menıŋ erkım, ne ısteimın ne aitam – ol menıŋ öz erkım, bas bostandyǧym. Menen aulaq jürıŋız» dep betınen alyp, jerge qaratty. Al öz üiıŋızde osyndaidy körseŋız, bır emes ekı-üş ret qaita-qaita aitarsyz. Al qyzyŋyz sözıŋızge qūlaq salmai: «Menı mazalamaŋdar. Jüikeme tie berseŋder özıme-özım qol jūmsaimyn, äitpese osy üiden de, senderden de bırjola ketem, qaita ainalyp kelmeimın» dep jauap qaitarsa qaiter edıŋız… Būl jauaby qiyn sūraq.
Eger de «Otbasyndaǧy tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy ıs-qimyl turaly» zaŋ jobasy qabyldanyp, küşıne ense, elımızdıŋ bolaşaǧy qandai bolmaq? Söz joq, osy zaŋ jobasyn daiyndaǧandar men ony talqylau barysynda özderınşe jauap berıp maqūldaǧandar: «Zaŋ qabyldansa, otbasyndaǧy zorlyq-zombylyqtan müldem arylamyz» der. Men şeneunıkterdıŋ būl aitqandaryna senbeimın. Menıŋ oiymşa, arnaiy daiyndalǧan jaŋa zaŋ jobasyndaǧy şeşımder jan-jaqty negızdelmegen. Būl – bır. Ekınşıden, bız ärbır ıs-äreketımızge zaŋ nemese zaŋ taqylettı normativtı akt qabyldaudy qaşan toqtatamyz? Prezidentımız aitqanyndai: «Äleumettık qamtamasyz etu salasy 17 zaŋmen jäne zaŋǧa säikes ondaǧan aktımen retteledı. Būl retteu ısınıŋ kürdelenuıne jäne jüiesızdıgıne äkep soqtyrdy».
Toqeterın aitsaq, atalmyş zaŋ jobasyn daiyndaǧandar men olardy jaqtaǧandar, osy zaŋ qabyldansa, otbasylyq zorlyq-zombylyqtan müldem arylamyz dep kepıldık bere alar ma eken? Mümkın bıreuı, men osy zaŋnyŋ oryndaluyna jauaptymyn der. Äi, qaidam… Endı olardan qandai qadır-qasiet? Olarǧa jai senım de joq.
Menıŋşe, Prezident sözıne toqtap, qalyŋ el-jūrtty qūr bekerge dürlıktırmeu maqsatynda otbasylyq zaŋ jobasynyŋ jan-jaqty negızdelmegenın eskere otyryp ony kün tärtıbınen üzıldı-kesıldı alyp tastau kerek.
Hamza OSPANOV,
ekonomist, zeinetker,
«Nūr Otan»
partiiasynyŋ müşesı
