«Qoljetımdı tūrǧyn üi-2020» memlekettık baǧdarlamasy boiynşa päter aluşylar kezegı alyp-satarlardyŋ kesırınen tyǧyryqqa tıreldı. Būl turaly elımızdegı jalǧyz tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankınıŋ jaŋa basşylyǧy mälımdedı. Qazaqstannyŋ tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankınıŋ basşylyǧy tūrǧyn üi depozitterın basqaǧa berudı şekteu turaly şeşım qabyldaǧaly berı köp uaqyt öte qoiǧan joq. Endı özınıŋ tūrǧyn üi qūrylys jinaq şarttaryn tek jaqyn tuystarǧa ǧana (tuǧan jäne asyrap alǧan balalary, atasy, apasy, tuǧan jäne nemere aǧa-qaryndastary jäne erlı-zaiyptylar) beruge bolady. Baǧdarlamaǧa qatysuşy bank klientterı alaŋdai bastady. İnternet- forumdarda jäne äleumettık jelılerde bank salymşylary bır-bırınen būl jaŋalyqtyŋ mänın sūrap-bılude.
«Alaŋdaityn eşteŋesı joq» deidı QTQJB Basqarma Töraǧasynyŋ orynbasary Qadyrhan Baimūhambetov. – Şarttardy basqaǧa beruge qatysty özgerıster üi satyp aluǧa özdıgınen aqşa jinap jatqandarǧa kesırın tigızbeidı. Kerısınşe, tūrǧyn üi kezegıne tärtıp engızıletın bolady».
– Bank basşylyǧy nelıkten tūrǧyn üi depozitın beruge bolatyn adamdar aiasyn şekteu turaly şeşım qabyldady?
– Sebebı, ıstıŋ män-jaiy bız oilaǧannan mülde basqa arnaǧa auyp kettı. Şartty basqaǧa beru (satu – redaktordyŋ tüsınıktemesı) mümkındıgı tuǧan kezde, depozitterdı köpe-körneu satu beleŋ aldy. Al, şartpen bırge kezektegı oryn da saudaǧa tüstı. Jäne ball sanau jüiesın eskersek, satylatyndar soŋǧy oryndar emes. İnternette älı künge deiın «Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankınıŋ depozitın satyp alamyn, mümkındıgınşe, qūny joǧary bolsa» degen habarlandyrulardy kezdestıruge bolady. Iаǧni, mūndai depozittı satyp ala otyryp, adam päter aluşylardyŋ alǧaşqy kezegıne köterıledı. Al, tömen paiyzben baspana satyp alsam degen ümıtpen ūzaq uaqyt boiy aqşa jinaǧandar özınen-özı keiınge ysyrylyp qalady. Bır qyzyǧy, mūndai alypsatarlyq memlekettık baǧdarlamada keŋınen taralǧan. Bıreuler bırden bırneşe şart jasaidy da, keiınnen olardy qymbat satuǧa tyrysady. Basqalary ol şarttardy satyp alyp, naryqtaǧydan tömen baǧada päter iesı atanyp şyǧa keldı. Sodan keiın ol päterdı mülde basqa baǧaǧa satady.
– Al, negızınen, salymşylar arasynda tūrǧyn üi satyp aluşylar puly qalai qūrylady? Şartty qoldan satyp alǧan klientter ne sebeptı bırınşı kezekke köterılıp ketedı?
– Puldar naqty bır şart boiynşa jinaqtau talabyna säikes ball esepteu ūstanymy boiynşa qūrylady. Mūnda klienttıŋ aqşa jinau uaqytynyŋ ūzaqtyǧy da, sondai-aq, jinaq somasy da esepke alynady. Mūndai jaǧdaida bıreudıŋ daiyn şartyn satyp alyp, köp ball sanyna ie bolu äldeqaida paidaly ekendıgı özınen-özı tüsınıktı. Al, būl degenıŋız – özıŋe jaqsy päter jäne kezekten jaqsy oryn satyp alu qūqyǧyna ie bolu degen söz. Osylaişa, halyqtyŋ eŋ mūqtaj bölıgın baspanamen qamtamasyz etu maqsatynda qūrylǧan «Qoljetımdı tūrǧyn üi-2020» baǧdarlamasy boiynşa şyn mänınde baspanaǧa zäru adamdardy keiınge ysyryp, auqatty adamdar baǧdarlamanyŋ basymdyqtaryn paidalanyp ketu mümkındıgıne ie boldy.
– Basqaşa aitqanda, baǧdarlamanyŋ äleumettık baǧyty būzyldy ǧoi?
– Däl solai. Köbınese, ūzaq uaqyt boiy aqşa jinaǧan adamdardyŋ ball sanynan bır nemese bırneşe şart satyp alǧandardyŋ ball mölşerı artyq bolyp şyqty. Mūnyŋ ädıletsızdık ekenıne özıŋız de kelısetın şyǧarsyz.
– Mūndai kemşılıktı kım jäne qaşan anyqtady? Kezektıŋ būzyluyna nemese basqa da jaǧdailarǧa şaǧymdanuşylar boldy ma?
– İä. Şaǧymdanuşylardyŋ eŋ köp sany 2012 jylǧa säikes keledı. Būl kezde elde tūrǧyn üi depozitterınıŋ beiresmi, stihiialy naryǧy qalyptasty. Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankınıŋ şarttary tek sauda-sattyqtyŋ ǧana emes, alypsatarlyqtyŋ da qūralyna ainaldy. Men osyǧan deiın aityp ketkendei, depozitterdı satyp alu-satu turaly habarlandyrulardy kez kelgen jerde kezdestıruge bolatyn. Al qalǧan salymşylardyŋ öz müddelerınıŋ qalai şektelıp jatqandyǧyn körıp, ıştei renjıgennen basqa amaldary bolmady. Sondai-aq, būl banktıŋ negızgı ideiasy jinaqtau mädenietın damytuǧa kerı äser ettı.
– Būǧan qalai da qarsy tūruǧa äreket jasaldy ma?
– İä. Mysaly, bır adamǧa berıluı mümkın şart sany şekteldı. Al 2013 jylǧy 1 qaŋtardan bastap satyp alynǧan şarttar boiynşa ball sany basqaşa eseptele bastady. Olardy şart JASALǦAN SÄTTEN BASTAP EMES, SATYP ALYNǦAN SÄTTEN BASTAP eseptei bastady. Bıraq, būl oryn alǧan jaǧdaiǧa yqpal ete alatyn jartylai ǧana şara edı. Bız, Bank Basqarmasynyŋ müşelerı, būǧan nazar audarmai tūra almadyq.
Būl mäselenı jan-jaqty zerttei kele, bız «Şarttardy basqaǧa berudı şekteu» turaly qūjat qabyldau turaly şeşımge keldık. Men būl şara asa qajet boldy dep esepteimın. Qalyptasqan jaǧdai memlekettık baǧdarlamaǧa nūqsan keltırdı jäne onyŋ qatysuşylarynyŋ qūqyqtaryn şektedı. Jaqyn tuystar arasynda şartty beru – dūrys, qalypty jaǧdai, sebebı, otbasynyŋ baspana jaǧdaiyn jaqsartu olardyŋ ortaq maqsaty bolyp tabylady. Mäselenıŋ mūndai şeşımı älemdık täjıribede keŋınen qoldanylady.
– Banktıŋ būl şeşımın adamdar «köpten kütken şeşım edı» desıp jür. Nege mūndai şeşım tek baǧdarlama jüzege asa bastaǧaly 10 jyldan keiın baryp qabyldandy?
– Naqtyraq aitqanda, «Qoljetımdı tūrǧyn üi-2020» baǧdarlamasy qoldanyla bastaǧannan 2,5 jyldan keiın. Atalǧan şeşım 2012 jylǧy şıldede bekıtıldı. Baspana satyp aluşylar pulyn Bank 2011 jylǧy säuır aiynan bastap qūryla bastady, ol kezde älı 2011-2014 jyldarǧa arnalǧan tūrǧyn üi qūrylysy baǧdarlamasy jürgızılmegen bolatyn. Sondyqtan, būl talaptar 10 jyl boiy emes, ekı jarym jyl qoldanyldy desek, dūrys bolady.
– Depozittı 11 qaraşaǧa deiın satyp alǧandardyŋ şarttary öz küşınde qala ma? Älde olardyŋ kezegı qaita qarala ma?
– Qūrylǧan puldar boiynşa kezektılık qaita qaralmaidy. Iаǧni, ol şarttar boiynşa talaptar būzylmaǧan. Sondai-aq, basqaǧa berılgen şarttar tek «Qoljetımdı tūrǧyn üi» baǧdarlamasyna qatysu üşın ǧana paidalanylǧan joq. Keibıreuler olardy naryqta tūrǧyn üi satyp aluǧa zaem alu üşın satyp aldy.
– Qoldanǧan tūrǧyn üi depozitterın saudalaudy joiudan basqa, şaradan taǧy ne kütuge bolady?
– Būl, sözsız, bank filialdaryndaǧy kezektı azaitady. Şartty basqaǧa beru räsımınıŋ özı kürdelı mäsele. Olardyŋ är qalada tūratyn klientter arasynda jasalǧan jaǧdailary da az emes. Būl ekı eldı mekende tūratyn adamdarǧa qyzmet körsetudıŋ keşıktırıluıne alyp keldı. Sebebı, şartty basqaǧa beru operasiialary jürgızılıp jatqan kezde, qalǧandary şart jasau kezegın kütumen bolady.
– Bank basşylyǧy şarttardy basqaǧa berudı şekteuge qatysty täuekelderdı qarastyrdy ma? Bekıtılgen erejelerdı ainalyp ötuge kelgende bızdıŋ adamdar aldyna jan salmaitynyn jaqsy bılemız. Jalǧan neke, mysaly? Nemese taǧy basqa.
– Is jalǧan nekege jete qoimaidy dep oilaimyn. Tek adamdar jyldyq 5% mölşerleme boiynşa tūrǧyn üi zaemyn tezırek aludyŋ jäne «Qoljetımdı tūrǧyn üi-2020» baǧdarlamasy boiynşa eŋ köp ball sanyna qol jetkızudıŋ tek bır ǧana joly bar ekenın jaqsy tüsınetın bolady. Eŋ qarapaiym ädıs – tūrǧyn üi qūrylys jinaqtaryn öz betınşe jinau. Mümkındıgınşe, tūraqty ai saiynǧy jarnalar arqyly.
– Al būl şeşımdı saqtamauǧa qatysty qandai da bır qarsy äreket közdelgen be? Şartty basqaǧa berudı tekseru, erejenı būzǧany üşın aiyppūl sanksiialary degendei… Mümkın mūndai jaǧdailarǧa arnalǧan äkımşılık jazalar qarastyrylǧan şyǧar?
– Şartty basqaǧa beru äreketterı tek Bankte ıske asyrylatyndyqtan, Bank şartty basqaǧa beru talaptarynyŋ būzyluyna jol bermeidı.
– Ärı qarai tölei almaityn, al depozit beretın adamy joqtar (nemese eşkımge bergısı kelmeitınder) ne ısteidı? Olar öz aqşalaryn qalai alady jäne qandai talaptarda?
– Ärine, kez kelgen uaqytta aqşany aluǧa jäne şartty būzuǧa bolady. Bank syiaqysyn da bırge aluǧa bolady, al memleket syiaqysyn tek üş jyldan artyq jinaǧan adam ǧana ala alady. Bıraq, men asyqpaǧan dūrys der edım. Eger kımde-kım uaqytşa aqşa sala almasa, būl üşın eşqandai jaza qoldanylmaidy. Bıraz kıdırıs jasauǧa jäne bırşama uaqyttan keiın qaita jinauǧa bolady. Tıptı bolmaǧanda, şart somasyn azaituǧa, aqşany jäne neǧūrlym tömen mölşerleme boiynşa tūrǧyn üi zaemynyŋ somasyn aluǧa bolady. Baspana mäselesın jaqsartu üşın Bank talaptary öte qolaily. Bar bolǧany özıŋızdıŋ ūzaq merzımdı qajettılıgıŋızdı josparlauǧa, öz küş-jıgerıŋızge de, Banktıŋ aqyl-keŋesterıne de süiene bılu qajet. Sonda bärı de oidaǧydai bolady. Tūrǧyn üi qūrylys jinaq jüiesın bız oilap tapqanymyz joq. Būl – Germaniianyŋ jäne köptegen basqa elderdıŋ üzdık älemdık täjıribesı. Bızdıŋ Bank däl osy oŋdy täjıribenı paidalanady.
– Qazaqstanda halyqtyŋ ekonomikalyq belsendı bölıgınıŋ 3,8%-y – Bank klientterı. «Qoljetımdı tūrǧyn üi-2020» baǧdarlamasyna qatysty olardy taǧy qandai jaŋalyqtar kütıp tūr?
– Qazırgı uaqytta Öŋırlık damu ministrlıgınıŋ qyzmetkerlerımen bırge bız mūndai päterlerge jäne baǧdarlama talaptaryna asa mūqtaj adamdardy naqty anyqtauǧa mümkındık beretın özgertulerdı oilastyryp jatyrmyz. Bızdıŋ klientterge qatysty aitatyn bolsaq, olardyŋ barlyǧy bırdei qoljetımdı baspana aluǧa mümkındıgı keledı deuge bolmaidy. 2013 jyly, mysaly, Bank zaemdarynyŋ şamamen 30%-y türlı memlekettık baǧdarlamalar boiynşa baspana satyp aluǧa paidalanyldy. Al zaemdardyŋ basym ülesı (2013 jyly berılgenderdıŋ 70%-y) basqa maqsattarǧa jūmsaldy. Bıreulerge aqşa qaitalama naryqta päter satyp aluǧa, bıreulerge üi saluǧa ne jöndeu jürgızuge kerek. Endı bıreuler aqşany basqa bankterdegı ipotekany jabu üşın alady. Jäne bız däl osy baǧytty Bank zaemdaryn tūrǧyn üi jaǧdailaryn jaqsartudyŋ türlı maqsattaryna paidalanudy josparlap otyrmyz. Tūrǧyn üi qūrylys jinaq jüiesıne qatysty aitatyn bolsaq, būl jüie özın tanytyp ülgerdı. Bırınşıden, üleskerlermen bolǧan jaǧdaidaǧy siiaqty, Bank salymşylarynyŋ eşqaisysy ziian şekken joq. Ekınşıden, salynǧan üiler üşın aqyny tolyǧymen äkımdıkter alady. Sodan keiın būl aqşaǧa mülde basqa salymşylar üşın jaŋa üiler salynady jäne ol üilerdı satuda köldeneŋ qauıp joq. Jalpy alǧanda, tūrǧyn üi qūrylys jinaq jüiesınıŋ nätijelı ärı yŋǧaily ekendıgıne barlyq adamdardyŋ közı jettı. Būny özara serıktestıktıŋ şyn mänınde jūmys ısteitın, «jandy» ädısı dep aituǧa bolady.
– Banktıŋ jaŋa basşylyǧynyŋ josparlary qandai?
– Banktıŋ Direktorlar keŋesınıŋ töraǧasy Quandyq Bışımbaevtyŋ tapsyrmasy boiynşa, qazırgı uaqytta bız belsendı türde qyzmet körsetu sapasyn köteruge baǧyttalǧan şaralardy qarastyryp jatyrmyz. Būl – bölımşelerdegı kezektı joiu, tūrǧyn üi qūrylys jinaq jüiesıne qatysuşylar üşın barlyq ürdısterdıŋ aşyqtyǧyn qamtamasyz etu. Sondai-aq qaşyqtan qyzmet körsetudıŋ zamanaui ädısterın engızsek deimız. Bız josparlap otyrǧan barlyq şaralar bızdıŋ klientterımızdıŋ Qazaqstan azamattarynyŋ aldynda Bank bedelın tübegeilı özgertuı tiıs. Būl – Banktıŋ jaŋa menedjmentı üşın bırınşı kezektegı mındet jäne ol «Bäiterek» basqaru holdingınıŋ qataŋ baqylauynda. Bırqatar şaralar qabyldanyp qoidy, al köpşılıgı belsendı talqylanu üstınde. Bızge belgılı bır uaqyt qajet, degenmen, bız aitarlyqtai qysqa merzım ışınde de oŋdy nätijelerge qol jetkızuge tyrysamyz.
– Aqparat jetıspeuşılıgınen äleumettık jelılerde dürlıgıp, qauesetke ılesken adamdarǧa taǧy ne aita alasyz?
– Bızdıŋ öz klientterımızge jaqyn bolǧymyz keletının aitqym keledı, sebebı, bız olardyŋ barlyq şaǧymdary men ūsynystaryn mūqiiat zertteimız. Basqarmanyŋ barlyq müşelerı apta saiyn klientterdı qabyldaidy. Būdan basqa, Banktıŋ resmi saitynda olardyŋ blogyn aşu josparlanuda. Mıne, sondyqtan da, Sızderdıŋ barlyq ūsynystaryŋyz ben saualdaryŋyz eskerusız qalmaitynyna senıŋızder. Sızderdıŋ pıkırlerıŋız bızdıŋ jūmysymyzdy jaqsartu üşın qajet.
Jaqyn arada jeke menşık qūrylys kompaniialary da qazaqstandyqtar üşın qoljetımdı baspana sala bastauy mümkın. Būl mäsele qazır qarastyrylu üstınde. «Qalai bolǧan künde de, bärı de baqylauda, – dep sendırdı bızdı Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankınıŋ basşylyǧy. Baǧdarlama tabysty dami beredı, al «Soŋy kım?» degen dästürlı sūraq auyspaly maǧynada emes, tek kädımgı kezekte qoiylatyn bolady.
Qosymşa aqparattardy «Qazaqstannyŋ Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankı» AQ-nyŋ aimaqtyq filialynan ala alasyzdar. Meken-jaiy:
Astana qalasy, Syǧanaq köşesı, 29-üi, VP-3, tel.: 51-70-46, 51-70-47, Moskovskaia köşesı, 29-üi, tel.: 31-41-74, 31-41-20, Abai daŋǧyly, №8 üi, tel.: 40-72-76, 40-72-77, Qajymūqan köşesı, №12 «A» üi, tel.: 36-19-07, 36-19-20 nemese
www.hcsbk.kz saitynda
Call-centre: 8-800-080-1880
(qoŋyrau şalu tegın)
Äŋgımelesken
Mira KARİMOVA
