Kım bolǧyŋ keledı?

Körermen zalynda bır myŋǧa juyq oquşy otyr. 9, 10, 11-synyp şäkırtterı. Psiholog ortaǧa «Bolaşaqtaǧy mamandyǧyn kım taŋdap ülgerdı?» degen saual tastady. Köpşılıktıŋ jartysynan azy qol köterdı. Qalǧany älı şeşpegen. Būl qalalyq Bılım basqarmasy men «Astana jastary» resurstyq ortalyǧy ūiymdastyrǧan kezdesu barysynda qoiylǧan sūraq bolatyn.

KÄSIBİ MAMANDAR TÄJIRİBE BÖLISTI

Erteŋgı käsıbın anyqtau – jalǧyz oquşyny emes, jappai qoǧamdy alaŋdatarlyq mäsele. Sebebı, bügıngı oquşy – keleşektegı maman iesı. Al bala taŋdauy eŋbek naryǧyndaǧy sūranysty qanaǧattandyra ma? Taǧy da maŋyzdy. Elımızde sondyqtan jas örkenge käsıbi baǧyt-baǧdar beru ısıne airyqşa köŋıl bölınıp keledı. Äsırese, oquşylardy jūmysşy, tehnikalyq mamandyqtarǧa tartu közdelıp otyr. Astanada osy töŋırektegı şaralar legı jüielı türde ötkızıledı. Mäselen, söz basynda atalǧan kezdesuge ömırlık täjıribelerımen bölısıp, jūmystarymen tanystyru üşın «Qamqor Lokomotiv», «BI Group», «Tūlpar-Talgo» JŞS men «Astana-REK» AQ qyzmetkerlerı şaqyryldy.

– Energetika salasyna qalai kelgenımnen bastaiyn. 15 jyl būryn aldymda mamandyq taŋdau mäselesı tūrdy. Qai universitetke oquǧa tüsemın? Qai käsıptı igeremın? Sol kezde tehnika salasyn taŋdauǧa keŋes bergen synyp jetekşıme älı künge deiın alǧysymdy aitamyn. Tehnikalyq sala tek qana erlerdıŋ ısı emes, äielderge de jaqsy qyzmetter barşylyq.

Oquǧa qabyldandym. Bärı bırden bola qoimady. Batyrsynǧan men jataqhanadaǧy elektr ajyratqyşty auystyramyn dep bükıl bloktyŋ jaryǧy sönıp, dostarymnyŋ aldynda külkıge qalǧanym da bar.

Diplom qolyma tigende özımdı naǧyz injener-elektrik sanadym. Jūmys ızdep barǧan jerlerımnıŋ bärı menı tek elektromonter retınde aluǧa kelıstı. «Käsıbi mamanmyn, injenerdıŋ dip­lomy bar, bes jyl elektromonter bolu üşın oqyǧan joqpyn» dep aşulanyp kerı būrylatynmyn. Tömengı satydan bastauǧa köngım kelmedı de, qūrylysqa elektrik bolyp jaldandym. Eşteŋe bılmeitınımdı sol kezde bır-aq tüsındım. Teoriia teoriiamen, al täjıribenıŋ jönı bölek eken. Bırneşe ret kabel örtedım, transformatordy jara jazdadym. Basşylyqtan sögıs aldym. Keiın sol eŋbek ötılımmen elektrojelılık kompaniianyŋ öndırısıne keldım. Tälımgerım üş künde baǧdarşam qūrastyr dep tapsyrma berdı. Onymnan eşteŋe şyqpaǧanda, «Sende täjıribe, injener-elektriktıŋ diplomy bar emes pe» dep äbden qyzartty. Sosyn universitette oqytqan anyqtamalardy qaita aqtaryp, bärın praktikamen qaita üilestırdım. Energetika salasy ünemı özın-özı jetıldırıp otyrudy talap etedı.

Adam ömırınıŋ köp bölıgı jūmysta ötedı. Sondyqtan mamandyq taŋdaudan qatelespeu kerek. Basty närse – öz ısıŋdı süiıp, jasaǧan jūmysyŋnan läzzat alu. Mäselen, «pälenşe şaǧyn audany jaryqsyz qaldy» dese, mamandarymyz dereu jetıp, aqaudy jöndeidı. Adamdardyŋ jaryq bergendegı qua­nyşyn körgende, eŋbegımız beker emes dep bız de bır marqaiyp qalamyz.

Ailyq elektriktıŋ käsıbi bılık­tılıgıne, eŋbek ötılıne, jūmys jükte­mesıne bailanysty. Mysal üşın elektromonter orta eseppen 150 myŋǧa deiın tabady. Al joǧary lauazymdy qyzmetkerler odan da köbırek alady. Bır jaqsysy, elektrikter jūmyssyz qalmaidy. Tūraqty jūmysyŋ bolmasa da, qosymşa tabysyŋ ortaimaidy, – deidı «Astana-REK» AQ ortalyq dispetcherlık qyzmetınıŋ basşysy Nauryzbek Baitūiaqov.

IŞKI DAUYSYŊDY TYŊDA

Jastardyŋ sūraqtaryn tarazylai kele köbınıŋ öz joly men qalauyn tappai jürgenın baiqau qiyn emes. Äsırese, psiholog pen oquşy qyzdyŋ arasyndaǧy osy dialog köpşılıktıŋ nazaryn bırden audardy:

– Kım bolatynymdy älı bılmeimın. Qandai mamandyq sūranysqa ie ekenın aityŋyzşy?

– Qazır belgılı bır mamandyq asa qajet boluy mümkın, bıraq sız joǧary oqudy bıtırgenşe onyŋ ornyn basqa käsıp basuy ǧajap emes. Iаǧni, mamandyqty onyŋ eŋbek naryǧyndaǧy ornyna qarap qana taŋdai salǧan qatelık. Sondyqtan, taŋdaudy özıŋızdıŋ qabıletterıŋız ben ışkı qalauyŋyzǧa bailanysty jasaǧan jön. Qandai da bır salaǧa keletın mınezıŋızge tän erekşelıkterdı eskerıŋız. Mysaly, stresstık jaǧ­dailarǧa tözımdı, salqynqandy, dūrys şeşımdı tez qabyldasaŋyz, hirurg bola alasyz degendei. Sızdıŋ qandai qabıletterıŋız bar?

– Öte köp.
– Eŋ küştısı qaisy?

– Bılmeimın. Bır jyl būryn Ūlttyq qauıpsızdık komitetı qyzmetkerı bolǧym keldı. Eŋ ökınıştısı, közım naşar köretındıkten ol jaqqa oquǧa tüse almaidy ekenmın.
– Osy älemde ne özgertkıŋız keledı? Jer jüzın qalai jaqsartar edıŋız? Būl öte kürdelı, filosofiialyq sūraqty özıŋızge qoiyp, jaqsylap oilanyp körıŋız, – dedı psiholog.

Psihologty bız de äŋgımege tartyp, mamandyqty dūrys taŋdaudyŋ jolyn ızdedık. Onyŋ aituynşa, adam eŋ aldymen özın-özı zerttep, qyzyǧuşylyqtaryn anyqtap aluy tiıs. «Köpşılıgı ūnamsyz jūmysta ömır boiy jüredı. Öitkenı, jyldar boiy oqydy, sala auystyraiyn dese, ösek pen aiyptaulardan qorqady. Äkeŋ ekonomist pe? Ülkenderdıŋ jolyn qaitalau mındet emes. Qoǧamdyq pıkırlerge emes, jeke qūndylyqtaryŋyzǧa nazar audaryŋyz. Sız ne jasaǧyŋyz keledı? Maqsatyŋyz qandai? Osy kömekşı sūraqtar arqyly ömırden öz ornyŋyzdy ızdeŋız. Al jūmys orny men ailyq qana qyzyqtyrǧany üşın ömırlık maŋyzdy qadam jasamaǧan abzal. Būl jerde bıreudıŋ aitqany emes, özıŋnıŋ ışkı dauysyŋ basty röl atqarady» deidı Biznes jäne şeşendık öner akademiiasynyŋ jetekşısı, psiholog Danil Faizullaev.

TAŊDAUYŊMEN TANYSTYRADY

Jalpy, mūndai kezdesuler jastar arasyndaǧy jūmyssyzdyqty joiu, jūmysşy mamandyqtardy nasihattau, joǧary oqu oryn tülekterı bolaşaq käsıbın josparlaudaǧy bılıktılıgın arttyru, qajettı mamandyqtar jäne jūmys oryndar mäselelerı jönınde keŋester jäne aqparattandyru maq­satynda ūiymdastyrylady.

Būdan bölek, Astana qalasynyŋ Bılım basqarmasy joǧary synyp oquşylar arasynda käsıbi baǧdar jūmysynyŋ sapasy men tiımdılıgın köteru üşın ūtqyr qosymşa – «Kım bolamyn?» atty jobasyn jüzege asyryp jür. Būl boiynşa oquşylar mamandyqtar turaly aqparatpen tanysady, oqu oryndarynyŋ tızımın zerdeleidı, psihologiialyq testıleuden ötedı. «Sonymen bırge, jastardy jūmysşy mamandyqtarǧa şaqyru maqsatynda mektep oquşylaryna «Nūrly jol» baǧdarlamasynyŋ öndırıstık mekemelerın aralau mümkındıgı berıldı. Qalanyŋ mektep tülekterı «Sesna-Astyq» Konsernıne, «Qazaqstandyq qūbyr zauyty» JŞS, «Astanatelekom» GST, «RoialKomfortAstana», «Tūlpar-Talgo» jäne taǧy da basqa elordadaǧy käsıporyndar men öndırıs oryndaryna saiahat jasap, jūmys beruşılermen kezdesıp tūrady» deidı Bılım basqarmasy tehnikalyq jäne käsıptık bılım beru bölımınıŋ metodisı Janar Törebekova. Onyŋ aituynşa, Astanada jyl saiyn 8 myŋ oquşy mektep bıtırıp, bolaşaq mamandyqqa taŋdau jasaidy. Endeşe, jas talapkerlerdıŋ qatelespeuın tıleimız.

Mädina JAQYP