Qazırgı taŋda pandemiia barşany äbıgerge salyp otyr, desek te būl ötkınşı, sondyqtan ındetke moiymai, barynşa küresuımız qajet. Ol üşın qamal aludyŋ qajetı joq, sanitarlyq talaptarǧa baǧynyp, immunitettıŋ älsıreuıne jol bermesek bolǧany. Indetke ılıkkenderdıŋ köbı immunitettıŋ myqtylyǧynyŋ arqasynda alǧaşqy kezeŋınde aurudy jeŋıp, sauyǧyp ketedı. COVID-19-ben küreste nenıŋ paidasy mol? «Spirt jäne araqtyŋ buymen dem alu kerek» degen aqparat ras pa? Vitaminderdı qabyldaudyŋ retı qalai?
COVID-2019 infeksiiasyn jūqtyrǧan adammen jaqyn bailanyssaŋyz, qauıptı dertke şaldyǧuyŋyz äbden mümkın. İnfeksiia auru jūqtyrǧan adamnan kelesı adamǧa jötelgende ne tüşkırgende nauqastyŋ mūrnynan, auzynan bölınetın ūsaq tamşylar arqyly berıledı. Būl tamşylar kez kelgen zattarǧa qonady. Ol zattardy ūstaǧan adam qolyn jumastan közıne, mūrnyna nemese auzyna tigızse aurudy jūqtyrady. Äleumettık qaşyqtyqty saqtau kerek. Virusty öltıru jäne olardyŋ adamǧa jūǧuyna jol bermeu üşın qarapaiym dezinfeksiialauşy zattardy qoldanǧan abzal. Qūnarly, aquyzdarǧa, därumenderge jäne mineraldy zattarǧa bai taǧamdardy tūtynyp, immunitetıŋızdı nyǧaityŋyz, salauatty ömır saltyn ūstanyŋyz.
Sudy süiıktı susynǧa ainaldyryŋyz
Atap aitqanda, vitrum, polijen, askorbin qyşqylyn därıgerdıŋ rūqsatymen qabyldasa bolady. 35 jastan asqan, asqazan-ışek aurularymen auyrmaityn jandarǧa keşkı astan keiın 75 mg kardiomagnil ışse oŋ äserın beredı. Al jüktı äielderge pregnavit qabyldasa bolady. Balyq maiynyŋ da paidasy bar. Balalar barynşa dūrys tamaqtanyp, taza auada jiı seruendegen jön. Aita keterlıgı, vitaminderdıŋ bırden bırneşeuın ışken dūrys emes. Bıreuın därıgerdıŋ keŋesımen alyp, nūsqaulyq boiynşa ışu kerek. Araǧa bır ai salyp qana kelesı türın qabyldasa bolady. Qaraqat, taŋqurai qosylǧan şaidyŋ da immunitettı köterıp, suyq tiiuden saqtaityn qasietı bar. Degenmen däl qazırgı uaqytta sudy eŋ süiıktı susynǧa ainaldyru qajet. Jyly, taza auyz sudy mındettı türde künıne 2 litrge deiın ışu qajet.
Tūzdy sudyŋ paidasy
Mūryn bıtelıp, tamaq jybyrlasa, jyly, tūzdy sumen künıne 4-5 ret mūryn, auyz quysyn, tamaqty şaiuǧa bolady. Tek küiıp qaludan saqtanyŋyzdar. Al balalar üşın tūzdy sudyŋ ornyn akvamaris almastyra alady.
Sondai-aq mūryn bıtelgende qoldanatyn arnaiy jaqpa mailar bar. Olardy künıne 5-6 ret iıskep tūrsa oŋ äserın beredı. Jaqpa mailardy mūrynǧa jaqyndatuǧa bolmaidy, iıskeu jetkılıktı.
Spirttı qoldanǧanda saq bolyŋyz
Qazırgı taŋda spirt, araqtyŋ koronavirus, pnevmoniiamen küreste kömegı bar dep oilaityn tūrǧyndar köp. Äleumettık jelılerde «nauqastar spirt jäne araqtyŋ buymen dem alu kerek» degen aqparat taralyp jatyr. Ol – jaŋsaq pıkır, jalǧan aqparat. Eger bıraz uaqyt spirtke malynǧan betperde ia däkemen bettı tūmşalaityn bolsa, ol auyz quysy, mūrynǧa, köru qabıletıne öte ziian. Mūny tūrǧyndar eskeru qajet.
Sondai-aq qoldy antiseptikpen öŋdeu barysynda qol terısı qūrǧap ketedı. Ondaida künıne bırneşe ret qolǧa arnalǧan krem jaǧyp, terını ylǧaldandyrǧan abzal.
Äliia KUSEMBAEVA,
ekınşı sanatty
anesteziolog-reanimatolog
