Elordada masa, kene siiaqty ziiankestermen küres qanşalyqty pärmendı jürgızılude? Eger būl jändıkter adamdy şaqsa, densaulyqqa qandai ziian tigızuı mümkın? Būl turaly Astana qalasy Qoǧamdyq densaulyq saqtau departamentınıŋ infeksiialyq jäne parazittık aurular jönındegı epidemiologiialyq qadaǧalau bölımınıŋ bas mamany Naǧima Şataeva özınıŋ pıkırın ortaǧa saldy.
Mülde joiu mümkın emes
Onyŋ aituynşa, qalanyŋ ainalasynda 100-den asa su qoimasy men toǧandar bolǧandyqtan, masanyŋ köp boluy zaŋdy körınedı.
– Sol sebeptı jergılıktı bilık ökılderımen bırge jylda säuır aiynan bastap ol jerlerde tekserıs jürgızıp, masalardyŋ lichinkalaryn damytudyŋ 2-3 satyǧa jetpeuın qadaǧalaimyz. Būl uaqyt jändıkterdı joiuǧa öte yŋǧaily. Dezinfektorlar su qoimalaryna arnaiy himikattardy şaşady. Jalpy, baqylau jūmystary jyly mezgıl aiaqtalǧanşa aiyna bır ret jürgızılıp tūrady, – deidı Qoǧamdyq densaulyq saqtau departamentınıŋ bas mamany. – Qys mezgılınde eresek masalar qamys pen şöp ösımdıkterın mekendeidı. Al ondai ösımdıkter qalanyŋ syrtynda jetıp artylady. Sondyqtan būl jändıkterdıŋ Astanaǧa qarai ūşpauy üşın qamys pen şöpter insektisidtermen tazalanyp otyrady. Mamandarymyz arnaiy qūraldarmen jäne tehnikalarmen barynşa jabdyqtalǧan. Därı şaşatyn zeŋbırek tärızdes arnaiy maşinalarymyz da bar. Dezinfeksiia kezınde uly därılerdıŋ tūrǧyndar densaulyǧyna ziiany times üşın de barlyq talap qataŋ saqtalyp, jeldıŋ köterıluı de eskerıledı.
Sonymen qatar, su qoimalarynan bölek, masalardyŋ dymqyl jertölelerde de köp bolatynyn tılge tiek etken maman PİK-terdıŋ öz qaramaǧyndaǧy tūrǧyn üilerdıŋ tömengı qabattaryn ünemı qadaǧalap otyrulary qajet ekenın aitady.
– Būl jändıkterdı mülde joiyp jıberuge bolmaidy. Olai mümkın de emes. Küres jürgızgende dezinfeksiia arqyly bız tek olardyŋ sanyn azaitamyz. Eger masany tūtastai joiyp jıbersek, biobalanstyŋ tärtıbı būzylady. Öitkenı ärbır jändıktıŋ tabiǧatta atqaratyn özındık mındetı bar. Jalpy, Astanada masanyŋ «Anaphelles messeae», «Culeh», «Aedes» dep atalatyn üş türı kezdesedı. Olardyŋ arasynda bezgektı tasymaldauşy tek anafeles qana bolǧanmen, odan eşqandai infeksiia taramaidy. 1970 jyldan berı būl aimaqta bezgek auruy mülde tırkelgen emes. Masanyŋ osy türlerı mekendeitın 9,5 gektar jerdı alyp jatqan üş su qoimasynda kün saiyn entomologiialyq monitoring jasalyp tūrady. Onyŋ üstıne, būl su qoimalary qala syrtynda ornalasqan. Sondyqtan osyndaǧy masalardyŋ adam densaulyǧyna eşqandai ziiany timeidı. Elordalyqtar qauıptenetındei däneŋe de joq, – deidı ol.
Keneden qauıp joq
Al kenelermen küres jūmystary tek kelısımşart boiynşa saiabaq aumaqtarynda ǧana jürgızılıp jatqan körınedı. Mamandardyŋ mälımetınşe, biyl qala aumaǧy boiynşa 213 kene şaǧu deregı tırkelgen. Alaida zerthanalarda arnaiy tekserısten ötken Astana aumaǧyndaǧy kenelerdıŋ ensefalit, borelioz aurularyn tasymaldamaityny anyqtalypty. Degenmen kene şaqsa, bırden därıgerge qaralyp, jändıktı zerthanalyq tekserıske ötkızu kerektıgın aitady mamandar.
– Osy mekemede eŋbek etıp kele jatqanyma 25 jyldan asty. Sodan berı qaladaǧy ziiankestermen küresude jüielı jūmystar jürgızılude. Sonyŋ nätijesınde elordadaǧy ziiandy jändıkter būrynǧyǧa qaraǧanda bırşama azaidy. Ony baiyrǧy tūrǧyndar jaqsy bıluge tiıs. Bızdıŋ basty maqsatymyz – qala tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ densaulyǧyn saqtau, – degen Naǧima Şataeva tabiǧat aiasynda demaluşylarǧa maman retındegı keŋesın de berdı. – Eger ormanǧa, tabiǧatqa şyqsaŋyz, mındettı türde ūzyn jeŋ jeide men balaǧy ūzyn şalbardy, şūlyqty, jabyq aiaq kiımdı kiıŋız. Jalpy, bastan-aiaq jabyq kiıngen abzal. Sodan keiın ekı saǧat saiyn bır-bırıŋızdıŋ üstıŋızdı mūqiiat qarap, kene jabyssa, dereu alyp tastaŋyz. Üige kelgen soŋ da kiımıŋızdı jaqsylap tekserıp, 5-10 saǧatqa aşyq aspan astyna jaiyp qoiu qajet. İt pen mysyqty da qataŋ baqylauda ūstaǧan dūrys.
