Mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru (MÄMS) jüiesı boiynşa qazaqstandyqtardyŋ äleumettık märtebesıne, tūrǧylyqty jerıne jäne tabystaryna qaramastan joǧary sapaly medisinalyq kömek alyp, belgılengen tızbe boiynşa tegın därı-därmekke qol jetkızuıne kepıldık beredı. Zaŋ boiynşa, jüienı qarjylandyru közderıne jūmys beruşılerden, jūmysşylar men qyzmetşılerden tüsetın audarymdar, jarnalar jatady. Qordyŋ jalǧyz qūryltaişysy men aksionerı – Qazaqstan Respublikasynyŋ Ükımetı. Respublikamyzdyŋ barlyq oblys ortalyqtarynda jäne ırı qalalarynda qordyŋ filialdary jūmys ısteidı. Osy rette Äleumettık medisinalyq saqtandyru qory Nūr-Sūltan qalasy boiynşa filialynyŋ direktory Nūrlybek Qabdyqaparovpen jolyǧyp, jaŋa jüienıŋ erekşelıkterıne qanyqqan edık.
– Bırşama uaqyttan berı aitylyp kele jatsa da, mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesın engızudıŋ jaqsylyǧynan görı ai saiyn qaltamyzdan şyǧatyn qarajat oilandyra bastady? Orasan zor qarjy qaida jūmsalady?
– Zertteulerge qaraǧanda, qazaqstandyqtar tapqan tabysynyŋ 40 paiyzǧa juyǧyn densaulyǧy üşın jūmsaidy eken. Stasionarlarda emdelu, därı-därmek alyp, aqyly därıgerlerge körınu de osy qarjynyŋ ışınde. Eseptei kelgende, ärbır azamat üşın ortaq qorǧa qarajat jinaqtap, qajet kezınde joǧary mamandandyrylǧan qymbat medisinalyq emdı de sonyŋ esebınen tegın aluǧa jalǧyz mümkındık – osy jüie bolyp tabylady.
Al äleumettık jaǧynan kelsek, 15 sanattaǧy azamattar üşın jarna töleudı memleket moinyna alyp otyr. Atap aitqanda, balalar, jūmyssyz retınde resmi tırkelgender, jūmys ıstemeitın jüktı äielder men üş jasqa deiın bala tärbiesımen üide otyrǧan äielder, mügedek balasynyŋ kütımımen ainalysatyndar, zeinetkerler, mügedekter, taǧy basqa äleumettık jaǧynan osal toptardyŋ ökılderı bar. Būlar memleket tarapynan saqtandyrylady.
– Jyldap emhana betın körmeitınder joq emes. Olardan nege qarajat talap etıledı? Jinalǧan qarjysyn jeke adamnyŋ basqa maqsatqa jūmsauyna bola ma?
– Barşa qazaqstandyqtarǧa mındettı dep zaŋmen bekıtılgennen keiın, būl sūraqtyŋ qanşalyqty orynsyz ekenın özıŋız de tüsınersız. Medisinalyq kömekke jügınbeseŋız de, jinalǧan salymdar somasyn talap etıp, basqa maqsatqa aluǧa bolmaidy. Jinaqtalǧan qarajat Ūlttyq bankte saqtalady. Medisinalyq saqtandyru jüiesı ortaq bolyp tabylady jäne qatysuşylardyŋ derbestendırılgen esebın jäne aurudyŋ qaterı kelgende jüienıŋ qatysuşylary arasynda qarajatty qaita böludı qarastyrady. Aitalyq, sızge milliondaǧan somany talap etetın em qajet bolǧan jaǧdaida, jinaqtaǧan jarnaŋyz jetkılıksız bolsa da, sızge körsetılgen medisinalyq kömek aqysy Qor esebınen tölenedı. Iаǧni, bır sözben aitqanda, «mümkındıgıŋızge qarai jarna tölep, qajetıŋızge qarai em alasyz».
– Jūmys beruşı MÄSQ -ǧa men üşın salym tölep jatqanyn qalai tekseruge bolady?
– Halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧy – «Azamattarǧa arnalǧan ükımet» memlekettık korporasiiasy arqyly qadaǧalauǧa bolady.
Zaŋnamaǧa säikes jūmys beruşı eseptı aidan keiıngı aidyŋ 15-şı künınen keşıktırmei ai saiyn audarymdar men jarnalar tölenetın jūmysşylaryna eseptelgen jäne audarylǧan salymdar men jarnalar turaly mälımettı ūsynuǧa mındettı.
– Jüienıŋ taǧy bır tūsy oqyrmandarǧa tüsınıktı emes siiaqty. Mysaly, jeke klinikalarǧa körınıp barǧanda nauqasqa qajetı joq qosymşa taldau jasap, basqa da medisinalyq qyzmetter ūsynyp, medisinalyq qyzmet aqysyna Qordan qomaqty qarjy tüsırıp, artyq aqşa aluǧa müddelı bolǧan jaǧdai oryn almai ma? Ondai jaǧdai bolsa, qalai şeşıledı?
– Körsetıletın ärbır qyzmet arnauly hattama, emdeu standarttary boiynşa medisinalyq ūiym men Qordyŋ arasynda arnaiy kelısımşarttar arqyly jasalady. Onyŋ talaptary būrmalanǧan jaǧdaida monitoring jürgızılıp, tekserılıp tūrady. Qarjyny baqylau barynşa küşeitıledı. Qordyŋ saityndaǧy «Halyqtyq baqylau» arqyly şaǧymdanyp, ne ūsynys jasau arqyly da onyŋ qyzmetın baqylauǧa ärkım atsalysa alady.
– Sonda da Medisinalyq saqtandyru qoryna jalaqymyzdan qarjy audaryp otyryp, bas auyryp, tūmauratqanda därını nege satyp aluǧa tiıspız? Mäselenıŋ osy jaǧy şeşıle me? Köp elderde qyzmetkerler saqtandyru qarajatyn tapsyrǧannan keiın därı aluǧa arnauly emdeu kartochkasy berıledı eken. Būl täjıribe engızılse jaqsy bolar edı.
– Memleket qazırgı kezde halyqqa ūsynylatyn tegın därılık zattardyŋ tızımın anyqtady. Äleumettık medisinalyq saqtandyru paketı şeŋberınde osy tızbe saqtalyp qana qoimaidy, sondai-aq onyŋ bırqatar pozisiialary keŋeitıledı jäne jaqsartylady. Al uchaskelık därıgerdıŋ nūsqauynsyz öz betıŋızben därı satyp alyp, öz betıŋızben emdelemın deseŋız, därılerdı satyp alasyz.
– Medisinalyq saqtandyru jüiesıne jeke ielıktegı medisinalyq mekemeler de qatysady. Būl ondaǧy körsetıletın qyzmettıŋ baǧasyn kürt ösırıp jıberuı mümkın be?
– Memlekettık bolsyn, jeke ielıktegı bolsyn, medisina ūiymdaryna talap bırdei. Aldymen halyqqa qoljetımdı boluǧa tiıs. Qai-qaisysy bolsyn qyzmettıŋ aqysyn körsetılgen standarttan artyq sūrai almaidy. Är aurudy emdeu boiynşa belgılengen arnaiy tarif bar. Jüie, kerısınşe, medisinalyq ūiymdardyŋ jūmysyn jaŋaşa basqaruǧa, jūmysyn jolǧa qoiyp, jaqsy mamandardy baulyp, ortaq sektorda bılıktılıgımen erekşelenuge ūmtylady. Osydan 6-7 jyl būryn 12 jekemenşık emdeu mekemesı boldy, bügıngı künde olardyŋ sany 72-ge östı. Sondyqtan medisinalyq mekemeler arasynda bäsekelestık paida bolyp, olar özderınıŋ qyzmetın qandai baǧytta jaqsartu kerek ekenın anyqtai bastaidy. Osylaişa jüiedegı özgerıster densaulyq saqtau salasyna jaŋa serpın beredı dep kütılude.
