Qazırgı uaqytta Astana dükenderınıŋ sörelerınen bödene jūmyrtqalaryn köptep kezdestıruge bolady. Onyŋ köpşılıgı syrttan äkelıngenımen, bödene şaruaşylyǧymen ainalysatyn jergılıktı şarualar da joq emes. Solardyŋ bırı – elorda ırgesındegı Nūresıl auylyndaǧy «3d», iaǧni «Üş dos» şarua qojalyǧy.
Garajda bastalǧan käsıp
Osydan üş jyl būryn garajdaǧy 8 şarşy metrlık orynnan jūmystaryn bastaǧan käsıpkerler qazırgı uaqytta qoradaǧy 30 şarşy metrlık orynda myŋǧa juyq bödenenı asyrap otyr. Äzırge şaruaşylyqpen Erlan Nūrabaev pen Daniiar Saǧnaev ekeuı ǧana ainalysuda. Olardyŋ üşınşı dostary qatarǧa tek käsıp alǧa basyp, odan ärı jandanǧan soŋ bıraq qosylmaq körınedı.
Bödeneler tūratyn tordy käsıpkerlerdıŋ özderı sym temırden toqyp jasapty. Barlyǧyn tek internetten qaraǧan. Jalpy qorada 10-15 tor qoiylǧan. Onda bödeneler ai-künderıne qarai sūryptalyp tūrady. Jem-su da üzbei berılıp otyrady. Al tordyŋ tömengı tūsy 5 santimetrge kölbeulenıp, jūmyrtqany aluǧa yŋǧaily etılıp jasalǧan. Aldaǧy uaqytta būl torlar jaŋa tehnologiia boiynşa qaita jasalmaq.
– Bödenelerge tek Kökşetaudyŋ zauytynda daiyndalatyn jemdı beremız. Sonyŋ därumenı küştırek. Eger basqasyn bersek, jūmyrtqanyŋ qabyǧy jūmsaryp ketedı. Aiyna bır tonna jem jeidı. Al künıne 3 qap qi şyǧaramyz. Negızı bödenenıŋ qiy da – ösımdıkterge tamaşa tyŋaitqyş. Bıraq Astanada būǧan asa sūranys joq äzırge, – degen qojalyq basşysy Erlan Nūrabaev özderınıŋ jūmys barysyna da toqtaldy. – İnkubatorǧa salǧan jūmyrtqadan 17 kün ışınde balapan basylyp şyǧady. Sodan balapandardy +38 gradustaǧy torǧa ornalastyramyz. Onda 20 kündei tūrady. 45 künnen soŋ bödeneler jūmyrtqa taba bastaidy. Sol kezde bırden olardyŋ analyǧy men atalyǧyn bölıp, sūryptaimyz. Torlarda tek analyqtaryn ǧana qaldyryp, atalyqtarynyŋ etın satylymǧa şyǧaramyz.
Bödeneler 2-3 jylǧa deiın tua beredı. Bıraq etterı qatyp, jeuge jaramai qalatyndyqtan, 8 aidan keiın satyp otyramyz. Al olardyŋ etınıŋ baǧasy jylqynıkınen ekı esege qymbat. Mysaly, jylqy etınıŋ baǧasy kelısıne şamamen 1500-1600 teŋge bolsa, bödene etınıŋ bır kelısı – 3000 teŋge. Al bır bödenenıŋ salmaǧy tūqymyna qarai 200-500 gramm tartady.
Qazırgı uaqytta künıne 600 jūmyrtqany satylymǧa şyǧaryp otyrǧan käsıpkerler jyl soŋyna deiın jūmyrtqa sanyn 5 myŋǧa deiın jetkızudı josparlauda. Sonymen qatar qosymşa broilerlık qūstar men būzau-taiynşalardy da asyraudy qolǧa alǧan qojalyq ielerı būdan bölek jyly jai saludy da josparlap otyr eken. Jalpy, käsıpkerler aldaǧy uaqytta şarualary jandanǧan soŋ bıraz adamdy jūmyspen qamtymaq niette.
Därumenge bai önım
Ǧalymdardyŋ paiymdauynşa, adamnyŋ oilau qabıletın arttyryp, aǧzany türlı jūqpaly aurulardan qorǧaityn kıp-kışkentai jūmyrtqa qūramynda tauyq jūmyrtqasyna qaraǧanda A jäne D därumenderı ekı esege köp körınedı. Jalpy, bödenenıŋ etı de, jūmyrtqasy da myŋ türlı dertke daua eken. Tarihqa köz jügırtsek, Şyŋǧys hannyŋ özı de jaraly jauyngerlerıne jūdyryqtai ǧana bödenenıŋ jūmyrtqasyn ışkızıp, aiaqqa tūrǧyzǧan desedı. Būl dietalyq önımde mys, kobalt, nikotin men amin qyşqyly da mol. Taǧy bır däleldengenı, bödene jūmyrtqasy tauyqtardıkıne qaraǧanda mikrobtardan taza keletın körınedı.
Mamandar bödene jūmyrtqasyn, äsırese, balalarǧa, qarttarǧa, aiaǧy auyr jäne emızulı balasy bar äielderge, syrqat jäne älsız jandarǧa jiı tūtynuǧa keŋes beredı. Sebebı būl önımnıŋ adamnyŋ immunitetın köterıp, sergıtetın quaty mol ärı bas auruy men demıkpege, tuberkulezge, qan qysymynyŋ köterılıp jäne tüsıp ketuın retteuge, büirek, ökpe, asqazan, ışek aurularyna, asqazan jarasyna jäne basqa da köptegen dertke taptyrmas em desedı. Sonymen qatar fosfor, kalii, temırdıŋ äserınen este saqtau qabıletın jaqsartatyn jūmyrtqanyŋ arşylǧan qabyǧyn da tastamai juyp, keptırıp, ūntaqtap paidalanuǧa bolatyndyǧyn aitady mamandar. «Daiyndalǧan ūntaqty ırımşık pen airanǧa, tamaqqa nemese suǧa bır şai qasyqtan qosyp ışuge bolady. 90 paiyz kalsii men 27 mikroelementten tūratyn bödene etı men jūmyrtqasy syrqat adamnyŋ jazyluyna, denı sau adam üşın aurudyŋ aldyn aluǧa kömegı zor» deidı ǧalymdar.
