Tabiǧattyŋ töl merekesi – Nauryz meiramy jyldan- jylǧa elimiz jappai atap ötetin merekege ainalyp keledi. Sondyqtan da Astana qalasynyŋ äkimi İmanǧali Tasmaǧambetovtiŋ özi bas bolyp osy Nauryz meiramyna airyqşa köŋil böldi. Qala basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa elordanyŋ «Qazaq eli» alaŋynan bastap birneşe jerde myŋdaǧan qala tūrǧyndary men qonaqtarymyz qatysqan naǧyz jalpyhalyqtyq, şynaiy merekelik mazmūn men sipattaǧy meiram ötkizildi.
Ūlystyŋ ūly küni qarsaŋynda «Armysyŋ, Äz-Nauryz!» atty qalalyq konkurs ötkizildi. Erejesin qala äkimi arnaiy bekitken. Nauryzdyŋ 14-inen bastap 26-syna deiin sozylǧan būl baiqauǧa 90-ǧa juyq ärtürli salanyŋ mekemeleri qatysty. Atap aitqanda, qala äkimdigine qarasty 14 basqarma, 27 densaulyq saqtau mekemesi, 15 mädeniet oşaǧy, 7 joǧary oqu orny, 14 kolledj, 7 käsiptik mektep, Astana qalasy boiynşa Ädilet jäne Sta-tistika departamentteri, Astana qalasy Bas josparynyŋ ǧylymi-zertteu instituty, «Saparjai Astana» mekemesi jäne taǧy basqalar. Sondai-aq, baiqaudan tys 63 balabaqşa men 69 mektepte Nauryz meiramy öz deŋgeiinde toilandy. Osylardyŋ barlyǧyn qosqanda biyl elordanyŋ 220 mekemesinde Nauryz toilandy.
Bäige bolǧannan soŋ jeŋimpaz bolatyny belgili. Til basqarmasy ūiymdas-tyrǧan bäsekeniŋ qazylar alqasyna 50-ge tarta müşeler engizildi. Qazylar alqasynyŋ köbirek boluy är mekeme ötkizgen merekelik şaraǧa qatysu, barlyq mekemelerdi qamtu maqsatynan tuyndaǧan edi. Älbette, toi bolǧan soŋ, är mekeme öziniŋ auqymyna, jaǧdaiyna, mümkindigine qarai kö-siletini de belgili. Desek te, mümkindigin barynşa paidalanǧan, meiramǧa är beruge talpynǧan, airyqşa yqylas bildirgen mekemeler, Nauryz mei-ramyn qatardaǧy köp atauly künniŋ biri retinde atap öte salǧan mekemeler de boldy. Soǧan orai, bes türli sala boiynşa baiqaudyŋ şartyna sai mekemelerdiŋ Nauryz meiramyn ötkizudegi belsendiligi, eŋbegi, şyǧarmaşylyǧy baǧalandy. Baǧalau barysynda būl meiramnyŋ köpşi-likti qamtu sipatyna, ūlttyq dästürlerdiŋ şynaiy paş etiluine, Nauryz-dyŋ tabiǧi bolmysyn aşu erekşeligine, meiramnyŋ qaiyrymdylyq mänine basa köŋil bölindi. Öitkeni, Nauryz meiramy – belgili bir ūlttyŋ, dinniŋ nemese öŋirdiŋ merekesi emes, būl boiynda jalpyadamzattyq qūndy-lyqtar qalyptasqan meiirim men şapaǧattyŋ, qaiyrymdylyq pen keşirimniŋ, bauyrmaldyq pen tatulyqtyŋ meiramy. Sondyqtan da būl meiramdy Birikken Ūlttar Ūiymy halyqaralyq mereke retinde jariia-laǧany da mälim. «Armysyŋ, Äz-Nauryz!» baiqauynyŋ basty maqsaty – täuelsiz Qazaq eli bas qalasynda osyndai adami qūndylyqtardy nasihattau, qalyptastyru. Ūlystyŋ ūly küni aiasynda bir qalanyŋ tūrǧyndaryn, büginde Qazaqstannyŋ maqtanyşy men märtebesine ainalǧan Astana jūrtyn bir-birimen odan saiyn tabystyru, qauyştyru, ruhani bauyrlastyru siiaqty imani, adami maqsattar da osy merekeniŋ özeginde özara jarasymyn tauyp jatqandyǧyn aŋǧardyq. Endi baiqaudyŋ qorytyndylaryna keleiik. Baiqau memlekettik mekemeler, densaulyq saqtau mekemeleri, oqu oryndary, mädeniet mekemeleri aralarynda ötkizildi. Memlekettik jäne onyŋ qūrylymdyq mekemeleri arasynda ötken baiqauda Jūmyspen qamtu jäne äleumettik baǧdarlamalar basqarmasy, Käsipkerlik jäne önerkäsip basqarmasy, Astana qalasy bas josparynyŋ ǧylymi-zertteu jobalau instituty ūjymdary airyqşa daiyndyǧymen erekşelendi. Taratyŋqyrap aitsaq, Jūmyspen qamtu jäne äleumettik baǧdarlamalar basqarmasy ūiymdastyrǧan Nauryz meiramyna basqar-maǧa baǧynyşty 5 mekeme belsene qatysty. Osy mekemelerdiŋ ärqaisysy «Körisu», «Selt-etkizer», «Ūiqyaşar», «Nauryz jūmbaq», «Nauryz jyr», «Nauryz tilek» siiaqty osy meiramnyŋ dästürli joralǧylaryn körsetti. Qarttar üiinde mügedek qolönerşilerdiŋ körmesi, ūlttyq oiyndar ūiymdastyryldy, Nauryzdyŋ tereŋ tarihy tanystyryldy. Jalpy alǧanda, baiqauǧa qatysqan memlekettik mekemelerdiŋ işinde daiyndyǧy da, meiramdy ötkizu deŋgeii de öte joǧary bolǧandyqtan qazylar alqasy birauyzdan Jūmyspen qamtu jäne äleumettik baǧdarlamalar basqarmasyn jeŋimpaz dep tanydy. Memlekettik mekemeler arasyndaǧy baiqauda Käsipkerlik jäne önerkäsip basqarmasynyŋ «Şapaǧat» kommunaldyq bazarynda ötkizgen merekelik şarasy äserliligimen, Nauryz naqyştarynyŋ qanyq boluymen erekşelendi. Äsirese, Qyzyr babanyŋ tüie minip kelip halyqqa bata berui airyqşa şynaiy häm äserli boldy. Olar ekinşi oryndy ielendi. Üşinşi oryndy Astana qalasy bas josparynyŋ ǧylymi-zertteu jobalau instituty ielendi. Būlardyŋ ǧimaratty bezendirui, kelin tüsiru saltyn körsetui, ūlttyq kiimderiniŋ sändiligi airyqşa köz tartty. Sondai-aq, osy sala boiynşa baiqauǧa qatysqan Ädilet departamentiniŋ, Jolauşylar köligi jäne avtomobil joldary basqarmasynyŋ, Bilim basqarmasynyŋ, Jūmyldyru daiyndyǧy, azamattyq qorǧanys, apattardyŋ jäne dülei apattardyŋ aldyn aluyn jäne joiuyn ūiymdastyru jönindegi basqarmasynyŋ, «Saparjai Astana» mekemesiniŋ ūiymdastyrǧan şaralaryn airyqşa bölip atauǧa bolarlyq. Al, Jer qatynastary, «Astana – jaŋa qala» basqarmalary özderiniŋ ötiniş bergenderine qara-mastan, Nauryz meiramyn mülde ötkizbegendikteri dūrys boldy dep aita almaimyz.
Baiqaudyŋ kelesi salasy oqu oryndary arasynda ötkizildi. Olardyŋ işinde Euraziia gumanitarlyq instituty, Gumanitarlyq kolledj, Qazaq ekonomika, qarjy jäne halyqaralyq sauda universiteti airyqşa nazarǧa ilikti. Euraziia gumanitarlyq institutynyŋ «Körisu», «Būlaq közin aşu», «Aǧaş egu» siiaqty dästürleri, «Qoş keldiŋ, Äz-Nauryz!» atty körmesi, «Köktemniŋ oianuy» atty teatrlandyrylǧan körinisi köpşiliktiŋ köŋilinen şyqty. Sonyŋ nätijesinde oqu oryndary arasynda birinşi oryndy ielendi. Astana gumanitarlyq kolledji de Ūlystyŋ ūly künine ülken daiyndyqpen kelipti. Būl oqu ornynyŋ teatrlandyrylǧan körinisi, studentterdiŋ qolöner körmesi, ūlttyq oiyndardy körsetui asa äserli boldy. Söitip, olar II orynǧa ie boldy. Al III oryndy Qazaq ekonomika, qarjy jäne halyqaralyq sauda universiteti iemdendi. Eki bölimnen tūratyn jalpyuniversitettik merekelik şarada aldymen on kafedra öz önerlerin körsetse, ekinşi bölimde är şaŋyraqtaǧy Nauryz dastarha-nynda mereke öz jalǧasyn tauyp jatty. Osy sala boiynşa Qarjy akademiiasy, Qazaq injenerlik-tehnikalyq akademiiasy, Politehnikalyq kolledji, Ekonomika jäne qarjy kolledji, №2 käsiptik mektebi ynta-landyru syilyqtaryna ie boldy. Jalpy oqu oryndarynyŋ Nauryz meiramyna tyŋǧylyqty daiyndalǧandyqtaryn atap ötu qajet. Desek te, keibir oqu oryndary būl meiramǧa yntalylyq tanytpady. Olardyŋ qatarynda Qazaqstan-Resei universiteti, №3 käsiptik lisei, M.Lomonosov atyndaǧy Mäskeu memlekettik universitetiniŋ Qazaqstan filialy, Qazaq zaŋ kolledji siiaqty oqu oryndaryn ataimyz. Būl bilim ordalarynyŋ qalamyzda, jalpy elimizde keŋ türde atalyp ötip jatqan Nauryz meira-myna laiyqty türde qatysqandary jön bolar edi. Nauryz meiramy – köp toidyŋ biri emes, ūrpaqqa taǧylym taratar ūlyq mereke emes pe?!
Astananyŋ densaulyq saqtau mekemeleri Nauryz meiramyna jappai äri belsene qatysqandyqtaryn aita ketken läzim. Aitalyq, 20-dan astam densaulyq saqtau mekemelerinde meiram atalyp ötti. Solardyŋ işinde № 2 qalalyq emhana, Onkologiia dispanseri, Mamandandyrylǧan balalar üiin airyqşa atap ötemiz. Mäselen, № 2 qalalyq emhana Nauryz mei-ramynyŋ Qyzyr babanyŋ batasy, kün men tünniŋ teŋelu säti, alastau, Nauryzdy qarsy alu siiaqty etene dästürlerin, sondai-aq, qūda tüsu, syr-ǧa salu, neke qiiu siiaqty salttardy şynaiy äri äserli körsete aldy. Atap aitarlyǧy, osy emhanada qyzmet isteitin türli ūlt ökilderi memlekettik tilde än aityp, öleŋ oqyp, sahnalyq qoiylymdarǧa belsene atsalysty. Söitip, atalǧan qalalyq emhana Nauryz meiramyn joǧary deŋgeide ūiymdastyryp, osy sala boiynşa I oryndy jeŋip aldy. Būdan keiingi oryndardy 500-ge juyq adam qatysyp barşasy ūlttyq kiim kigen, ūlttyq dästürlerdi däriptegen Onkologiia dispanseri jäne mekeme ǧima-ratyn Nauryz naqyştarymen äsem bezendirgen, özge ūlt ökilderi qazaq tilinde öner körsetken Mamandandyrylǧan balalar üii iemdendi. Sondai-aq, yntalandyru syilyǧyna ie bolǧan № 1 qalalyq perzenthana, Qala-lyq jūqpaly aurular auruhanasy, № 7 qalalyq emhana, № 2 qalalyq ba-lalar auruhanalarynyŋ belsendiligin atap ötemiz. Osy rette Patolo-goanatomiia biurosy, Qan ortalyǧy, Qalalyq jedel medisinalyq järdem stansiiasy, Kardiologiia ortalyǧy, Salauatty ömir saltyn qalyptastyru ortalyǧy, № 2 qalalyq auruhana siiaqty densaulyq saqtau mekemeleriniŋ Ūlystyŋ ūly künine män bermeuin ūǧynu qiyn.
«Armysyŋ, Äz-Nauryz!» baiqauyna qatysqan mädeniet mekemeleriniŋ işinde Täuelsizdik saraiy, «Astanalyq sirk», «Atameken»-Qazaqstan kartasy» etno-memorialdyq keşeni mekemelerin airyqşa atap ötkimiz keledi. Aitalyq, qazylar alqasy: «Būl mekeme baiqaudyŋ barlyq ta-laptaryn oryndaǧan. Onyŋ işinde syrtqy jäne işki bezendirilui, qazaq halqynyŋ ejelden üzilmei jetken köne salt-dästürleri men ädet-ǧūryp-taryn teatrlandyrylǧan türde şynaiy körsetiluin erekşe ataǧan jön» dep erekşe baǧalapty. Täuelsizdik saraiynyŋ ülken zalynda alty qanatty 5 kiiz üi tolyq jabdyǧymen tigilipti. Kiiz üi işinde jük aiaq, san-dyq, kübi, kebeje, aŋ terileri, batyrdyŋ bes qaruy ilingen. Zalda alty-baqan qūrylǧan, jastar «Aqsüiek» oiynyn, al balalar asyq oinaǧan. Qazaqşa küres bolǧan. Barlyq jastar qazaqşa kiingen. Mine, osyny eskerip, mädeniet mekemeleri arasynda basqalardan oq boiy ozyp Täuelsizdik saraiy I oryndy jeŋip aldy. II oryndy «Aq auyl», «Bola-şaq», «Öner», «Bereke», «Yntymaq», «Molşylyq», «Yqylas», «Dostyq» atty auyldarǧa bölinip, qazaqtyŋ baiyrǧy salt-dästürlerin paş etken astanalyq sirk ielendi. Al III orynǧa «Merekeli, berekeli Nauryz toi!» atty ūlttyq meiram ötkizgen jäne baiqaular men saiystarǧa toly bolǧan «Atameken» Qazaqstan Kartasy» etno-memorialdyq keşeni ie boldy. Sondai-aq, baiqauda № 10 köpşilik kitaphana, Ortalyqtandyrylǧan kitaphana jüiesi, «Naz» memlekettik bi ansamblderi tyŋǧylyqty daiyndyqtarymen közge tüsti. Sondai-aq, Nauryz meiramy siiaqty ülken halyqtyq merekege nemqūrailylyq tanytqan № 8 köpşilik kitaphanany, Qazirgi zamanǧy öner mūrajaiyn, № 2 köpşilik kitaphanany, № 8 balalar kitaphanasyn, № 5 köpşilik kitaphanany atap, aldaǧy uaqytta olardyŋ mūndai maŋyzdy şaralarǧa belsendirek, tiianaqtyraq qatysuyn tiler edik.
Jalpy alǧanda, ilgeride aitqanymyzdai biylǧy Nauryz meiramynyŋ mazmūny da, äseri de, şyraiy da airyqşa bolǧan siiaqty. Degenmen, köptegen mekemeler būl meiramnyŋ özindik töl tabiǧatyn körsetude olqy-lyqtar baiqatty. Atap aitqanda, Nauryzdyŋ özindik dästürlerin körsetu kemşin tüsip jatty. Iаǧni, köptegen mekemelerden Nauryzdyŋ basty keiipkeri Qydyr ata beinesin, nauryz aitysty, nauryz jūmbaqty, nauryz batany köre almadyq. Nauryz meiramyn öleŋ aityp, bi bilep, nauryz köje işip ötkere salamyz degen jaŋsaq tüsinikten neǧūrlym arylǧanymyz jön. Nauryz meiramynyŋ san ǧasyrlar boiy qalyptasqan özindik tabiǧaty, dästürleri, qajet deseŋiz filosofiiasy, sonymen birge bügingi zamanda jaŋǧyrta, jaŋarta körsetetin ömirlik, tūrmystyq qisyndar da bar. Osydan da būl mereke myŋ jyldar boiy ūmytylmai saqtalyp, jaŋǧyryp, atalyp ötilip keledi. Nauryz meiramy – kün men tünniŋ teŋelgeni siiaqty adam men adamnyŋ teŋelgenin, tabiǧat şuaǧy men adam meiiriminiŋ jarasymyn, tirşiliktiŋ oianuyn, osylardan baryp adam ruhynyŋ asqaqtap, onyŋ jasampazdyqqa ūmtylǧan jigeri men ruhyn paş etetin saltanatty da taǧylymdy meiram. Osy meiramda barşamyz Nauryzdyŋ adami mänine, gumanistik qūndylyqtaryna boilap odan ruhani läzzat, estetikalyq qanaǧat ala biluimiz qajet. Nauryz meiramy ärbirden soŋ jas ta jasampaz Qazaq eliniŋ mädeni deŋgeiin, ruhani bolmysyn da baiqatatyn meiram. Endeşe, ärqaisysymyz, äsirese, mekeme basşylary, merekeni ūiymdastyruşylar Nauryz meiramyn ötkizgende özimizdiŋ kisiligimizdi de, qalamyzdyŋ märtebesin de, otandyq mädenietimizdiŋ abyroi-bedelin de ūmytpaǧanymyz abzal.
Erbol Tileşov
Astana qalasy Tilderdi damytu basqarmasy bastyǧynyŋ
mindetin atqaruşy
