Qariialardan alar ǧibrat mol-aq. Bügin qolyma qalam aldyrǧan zamandasym Qalşabai apanyŋ da ömiri önegege toly. Ainalasyndaǧy balalaryna, jastarǧa aqylyn aitudan, bilgenin üiretuden jalyqqan emes. «Beu, dünie-ai!» dep kürsingende ǧana, bet-jüzinen ötken däuirdiŋ tauqymeti esip jüre beredi. Dese de, körgen beinettiŋ zeineti bar emes pe?! Büginde ol – baqytty analar qatarynan körinedi.
Qalşabai Qytaibekova 1930 jyldyŋ nauryzynda düniege kelgen. Aqmola atyrabynyŋ Arşaly topyraǧynda. Ol kezde būl öŋirdegi Bereke, Jaqypköl, Saryoba syndy auyldardyŋ barlyǧynda da bastauyş mektep qana bolatyn. Jan-jaqtaǧy auyl balalary tört jyldyqty tämamdap, Qoigeldi auylyndaǧy segiz jyldyq mektep-internatta bilim alatyn. Jelkildep ösip kele jatqan Qalşabai da öz qatarlastarymen älgi bilim oşaǧyna bet tüzegen. Sonda jatty, oqydy…
Tosynnan būrq ete tüsken Ūly Otan soǧysy auyl azamattarynyŋ barlyǧyn derlik batysqa bet tüzetti. Jylap-eŋirep qalǧan näzik jandylardyŋ qatarynda Qalşabai da bar-tyn. Elmen birge eŋbek maidanyna qatysty. Eginniŋ aram şöbin jūlyp, qozy örgizdi, būzau baqty. Būǧanasy qatpaǧan jastyǧyna qaramastan Jeŋis üşin maŋdai terin sarp etti. Qarşadai qyzdyŋ da tynymsyz qimyly köp kütken Jeŋis taŋyn jaqyndatuǧa sep bolǧany şyn. Ol er balalardyŋ atan tüiege artar eren şaruaǧa aralasqanyn kördi, qart äjelerdiŋ jün tütip, jip iirgenin kördi. Birde aştyqty, birde toqtyqty kördi. Söitip, sol kezdegi qūrbylaryndai erte eseidi.
Soǧys jyldaryna döp kelgen balalyq şaqtyŋ ne qyzyǧy boldy eken?! Ras, Qalşabai apa da sol bir zūlmatty jyldardyŋ jetkinşegi. Bala bolyp alaŋsyz oinamady, külmedi. Janaryndaǧy ūşqynnyŋ artynda ärdaiym mūŋ tūrdy. Auyldaǧy aq jaulyqtylardyŋ analyq tilegi men bala-şaǧanyŋ köz jasynyŋ tileui me eken, soǧys ta bitti. Alaida, jūrttyŋ äleumettik ahualy tömen edi. Tarşylyq qyspaqqa aldy. Sondai sätterde boi jetip qalǧan Qalşabai osy auyldaǧy Daniiar Qytaibekov esimdi azamatqa tūrmysqa şyqty. Otaǧasy auyldyq keŋestiŋ basşysy edi. Söitip, bir şaŋyraqtyŋ astynda tatu-tätti ömir sürip, bir-birin tüsinisip, basqa tüsken auyrtpalyqtyŋ bärin jeŋdi. Segiz ūl, tört qyz tärbilep ösirdi. Olardan jiyrma bes nemere, toǧyz şöbere süidi. Endi sol ürim-būtaqtarynyŋ arasynda aqylyn aityp, önegesin berip otyr.
«Batyr ana» ordenin aldy, keiinnen «Altyn alqa» iegeri de atandy. Altyn qūrsaǧynan örbigen balalardyŋ barlyǧy bügin är salada qyzmet etude. Özi büginde tuǧan auyly Saryoba şaruaşylyǧyn basqaryp otyrǧan Qairatynyŋ qolynda. Erdeni tuǧan auyly Qoigeldige jetekşi. Ekeui de tuǧan jerleriniŋ kösegesin kögertip, körkeitu jolynda eŋbek etip jür. Auylǧa, auyl azamattaryna barynşa järdemdesedi. Ärdaiym el maqtauynyŋ üdesinen şyǧady. Basqa balalary da şarua jasaǧan eŋbekqor bolyp jür. «Äkeleri mäŋgilik saparǧa attanǧannan keiin ūl-qyzdardy baǧu maǧan qiynǧa soqty. Barymdy auyzdaryna salyp, oqyttym, tärbieledim. Endi sonyŋ qyzyǧyn körip otyrmyn. Şükir, ainalaiyndarymnyŋ auyzbirşiligi quantady. Osylarǧa qarap, özimdi baqytty sanaimyn», – deidi Qalşabai ana. Men de zamandasymnyŋ būl sözine qosylamyn. Öitkeni, ol balalarynyŋ ömirin öz ömirinen biik qoiǧan asyl jan. Endi bügin sol qajyr-qairatynyŋ qyzyǧyna kenelip jür.
Saliha MAKİŞEVA,
Qazaq SSR halyq aǧartu isiniŋ ozyq qyzmetkeri
