Säken Seifullinnıŋ qazaq elınıŋ bolaşaǧy üşın saiasi-qoǧamdyq, memlekettık ısterdegı alǧaşqy qadamy osy Aqmola jerınen bastau alady. Eŋ üzdık tuyndylary osy qalada jazylǧan. Qazaq topyraǧynda alǧaşqylardyŋ bırı bolyp qoǧam qairatkerı retınde qalyptasyp, alǧaş ūstazdyq qyzmetın osy qalada bastap, ölımmen betpe-bet keldı emes pe?! Endeşe bügıngı egemendı elımızdıŋ bas qalasy – Astanada Säken jürıp ötken joldy atap, aşqan mektepterın aitqan jön.
Säken Seifullin ūstazdyq etudı Aqmolada 1912 jyly Ǧabdulla halfe Sūltanūly medresesınde qazaq-tatar balalaryna orys tılınen sabaq beruden bastaidy. Meşıt 1895 jyly Jänıbek Baibekovtıŋ (Säken Seifullinnıŋ arǧy atasy) bolys gubernatory Mürsälım qajy Mirkamalovtyŋ bastamasymen Aqmolanyŋ eŋ bai saudagerı tatar Nūrmūhamet Zabirovtyŋ jeke qarajatyna salynǧany belgılı. Sondyqtan meşıt halyq arasynda «tatar» dep ataldy.
1916 jyly 10 mamyrda Omby mūǧalımder seminariiasyn bıtırgennen keiın, Aqmola uezı Sıletı-Būǧyly auylynda Ş.Uälihanovtyŋ jienı podpolkovnik Sūltan Abylaevtyŋ qoldauymen üiınde mektep aşyp, sol jerde ūstazdyq etedı.
KSRO Jazuşylar odaǧynyŋ müşesı E.Täjin ūstazy S.Seifullin jaiynda tolǧana syr şertedı: «Ahmet töre auyly qaladan 60 şaqyrymǧa taiau Nūra özenınıŋ eŋ şūraily jaǧasyna oryn tepken. Kök syrmen syrlanǧan jeŋıl arbanyŋ üstınde Omby seminariiasyn bıtırıp kelgen S.Seifullinnıŋ (Aqtöbe) Sıletı-Būǧyly bolysynda mūǧalımdık qyzmetınıŋ bastaluy, «jeletkelı qara kostium kigen, qara mūrtty, at jaqty, qoiu qara qasty, qyr mūryndy uyzdai jas jigit Seifollanyŋ Säduaqasy bızge mūǧalim bolyp keldı» dep köz aldyna elestete bastalatyn estelıgınde bırge oqyǧan Aqylbek Erjūmanov turaly derek bere ketedı… S.Seifullin töre auylynda mektep bolady degen kırpış üidıŋ şaǧyn bölmesınde jalǧyz tūrady… Sabaq qyrküiek aiynda bastaldy. Säken aǧa az uaqyttyŋ ışınde mektep üiın jabdyqtatqyzdy. Balalar oqytatyn bölmege taqtaidan biik stol, oryndyq jasatqyzdy… Sabaqtan soŋ 2-3 saǧat auyldyŋ janyndaǧy özen jaǧasynda bızge qyzyqty äŋgımeler aityp beretın. Jäne seruen sabaq barysynda bızdı orysşa söilesuge şaqyratyn. Ol tez tıl üirenuge kömektesedı deitın edı» (E.Täjin. Ūstaz. 1964. 3 iiun; «Şamşyraq nūry», 28 iiun, 1984).
Aqmola mūsylman mektebı ötken ǧasyrdyŋ basynda jūmys ıstedı. Būl bılım oşaǧynda 1916 jyly körnektı aqyn ärı jazuşy Säken Seifullin ūstazdyq etken. Aqmolada mūsylman mektebınıŋ direktory Ǧalymjan Qūrmaşev bolady. Mektepte Säken jäne Ǧalymjan Qūrmaşevtıŋ jary Asima Qarabekqyzy sabaq beredı. Ǧalymjan Qūrmaşev – S.Seifullinnıŋ dosy. Ol da Omby qalasynan 1916 jyly bılım alyp kelgen. Būl ǧimaratta Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq-drama teatrynyŋ qoiylym sehy bolǧan. Qazırgı kezde mūnda qalalyq Mädeniet basqarmasynyŋ mekemelerı ornalasqan.
Otyrar köşesı (būrynǧy Ordjonikidze köşesı) 29 jäne 31-de ornalasqan aǧaş säulet önerınıŋ eskertkışterı Säken Seifullinnıŋ esımımen bailanysty, ol jerde ata-analarynyŋ ötınışı boiynşa balalarǧa orys tılınen sabaq bergen. Būl üilerde 1907 jyldan berı medresede 27 oquşydan tūratyn qyrǧyz-tatar bastauyş mektebı jūmys ıstedı. №29 üide ūldar mektep, al №31 üide qyzdar mektebı bolǧan.
S.Seifullinnıŋ atsalysuymen 1917 jyly Aqmolanyŋ Slobodka audanynda orys-qazaq mektebı aşyldy. Mektep üşın köpes Bolaşevtyŋ üş bölmelı üiı qoldanysqa berılgen. S.Seifullin būl mektepte oqytuşy D.Gobuzovpen bırge jūmys ıstegen. Täjıribelı ūstazdyŋ sabaqqa arnalǧan qoldan jasalǧan körnekılıkterı muzei ekspozisiiasynyŋ «Pedagogika» zalynda körsetılgen. David Gobuzovtyŋ 1968 jyly jazyp ketken estelıgın keltıreiın: «Säkenmen 1917-1918 jyldary Aqmola qalalyq orys-qazaq uchilişesınde bırge jūmys jasau sätı tüstı. Küzde menı osy oqytu ornyna meŋgeruşı etıp auystyrdy. Būl uchilişe Aqmoladaǧy alǧaşqy uchilişelerdıŋ bırı edı. Üş bölmelı köpes Bolaşevtyŋ üiınde oqyttyq. Bır bölmesınde janūiammen tūrdym, qalǧan ekı bölmede balalar oqydy. Mektepte oqityn balalardy Säken ekeumız ırıktep aldyq. Säken balalardy öte jaqsy kördı. Qoly bos bolyp qalsa, oiyn ūiymdastyratyn. 1918 jyly Aqmoladaǧy töŋkerısten keiın uchilişe jabylyp qaldy». Būl estelık Selinograd qalasynda 18 qazanda jazylǧan eken. Mektepte S.Seifullinnıŋ şäkırtı, jurnalist-ūstaz Jūmabai Ormanbaev pen Säkennıŋ ınısı Mäjit Seifullin oqydy.
Şäkırtı Jūmabai Ormanbaev öz estelıgınde mynadai qyzyq derek aitady: «Bır künı elden bır şal üstımızge kırıp kelıp, balasyn oquǧa aludy ötındı. Säken auqatty adam ekenın türınen baiqap:
– Keşırek qaldyŋyz ǧoi, oryn joq, – dedı.
Şal qaltasynan bes somdy alyp stol üstıne qoidy.
Säken saqyldap külıp:
– Mynauyŋyz ne? – dedı şalǧa.
– Kıtap alyŋyz!
– Aqsaqal, dünienıŋ bärın būlmen alyp jürgensız-au. Qaityp alyŋyz! – dedı Säken tüsın suytyp.
Şal aqşasyn alyp şyǧyp kettı. Säkennıŋ sol kezde ärı oqytuǧa, ärı gazet şyǧaruǧa, ärı jazuǧa, ärı künı-tünı damylsyz jürıp jatqan saiasi-qoǧamdyq jūmystarǧa qalai uaqyty jetıp ülgergenıne qairan qalatyn edık»… Būl mektep 1918 jyldyŋ jazynda Aqmoladaǧy töŋkerısten keiın jabylǧan.
Aqmoladaǧy üide şamamen 1917-1918 jyldar aralyǧynda tūrǧan. Iаǧni 1918 jyldyŋ basynşa patşaşyldar töŋkerıs jasap, Aqmolany qūlatqan kezge deiıngı tūrǧan üiı bolǧan. Bıraq būl üi de qazırgı künı saqtalmaǧan. Qazırgı Respublika daŋǧyly men Amangeldı İmanov köşesınıŋ qiylysynda ornalasqan eken.
Nebärı 44 jas ömır sürıp, taǧdyry 20 minutta şeşılgen S.Seifullinnıŋ tuǧanyna 130 jyl tolyp otyr. Qazaq elı üşın jasap ketken igı ısterı ūşan-teŋız. Älı de zertteler qyrlary jeterlık.
Gülnaziia BOLAT, Astana qalasyndaǧy
Säken Seifullin muzeiınıŋ qyzmetkerı
