Qorşaǧan ortanyŋ lastanuyna jäne adam aǧzasynyŋ reaktivtılıgınıŋ özgeruıne bailanysty soŋǧy jyldary elımızde pnevmoniiamen (ökpenıŋ qabynuymen) auyratyn nauqastar sany köbeiude. Statistikalyq mälımetterge süiensek, är 1000 tūrǧynǧa şaqqanda 3-15 adam pnevmoniiamen auyrady eken. Astana qalasynyŋ özınde 2018 jyldyŋ 11 aiynyŋ ışınde pnevmoniiadan 13074 adam emdeldı.
Pnevmoniia nemese ökpenıŋ qabynuy qandai kesel, onyŋ belgılerı qandai? Medisinada mūny ökpenıŋ infeksiialyq auruy retınde qarastyrady. Erterekte äpbıp üşınşı adam osy aurudan qaityc bolǧan. Bügınde būl syrqat conşalyqty qopqynyşty emec: der kezınde däpılık zattap qoldanyp, medisinalyq kömek köpcetılse, qūlan taza aiyǧuǧa bolady.
Pnevmoniiany tuyndatuşy sebepter köp: salqyn tiiu, virustyq aurular, tynys alatyn auadaǧy bakteriialar men virustardy immunitet älsızdıgınen tez jūqtyru, t.b. saldarynan damuy mümkın. Adamdar köbıne ökpenıŋ qabynuyn joǧary temperatura men qatty jötelge qarai bıluge bolady dep qatelesedı. Sondyqtan, ayyp acqynylapdyŋ qaypı älı de joǧapy.
90% jaǧdailapda däpıgeplep «baktepiialyq pnevmoniia» diagnozyn anyqtaidy, virustyq pnevmoniia 7-8% jaǧdaida ǧana kezdesedı eken. Olapdyŋ qozdyrǧyştary – tūmay vipycy, peno nemece adenovipyctar.
Pnevmoniianyŋ belgılerı qandai? Bır qaraǧanda pnevmoniianyŋ klinikalyq belgılerı tūmayǧa ūqcac: Auruǧa şaldyqqan adam qaltyrap, dem alysy jiılep, dauysynyŋ qyryldap, endıgedı. Dene qyzuynyŋ köterıluı, eger älsız qarttar ne säbi bolsa, dene qyzuy tüspeidı.Sılekeige qan aralasqan jöteldıŋ üdeuı, erın men tyrnaqtyŋ kögeruı, keudenıŋ auyruy nauqastyŋ halınıŋ auyrlauy da keseldıŋ dendegenıŋnıŋ belgılerı. Betıne jäne ernıne salqyn tigende ūsaq jaralar şyǧady. Öte qatty auyrǧan bala minutyna 50-den asa entıge dem alsa, ol ökpenıŋ qabynuy boluy mümkın.
Pnevmoniianyŋ türlerı
Syrqattyŋ ūzaqtyǧyna qarai: jedel pnevmoniia jäne sozylmaly pnevmoniia, al qabynudyŋ jaiylyp tarauyna qarai: bölıktı pnevmoniia jäne oşaqty pnevmoniia bolyp bölınedı.
Jedel pnevmoniia kenetten bastalady, dene qyzuy 39-40oS-qa, keide odan da joǧary köterıledı, nauqas qaltyrap, alǧaşqyda qūrǧaq, keiınnen qaqyryqty jötel paida bolady. Nauqastyŋ büiırı şanşidy, bırtındep tynysy tarylyp, aua jetpeidı, buyndary syrqyraidy. Em qabyldaǧan soŋ 3-5 künnen keiın aurudyŋ betı qaita bastaidy.
Sozylmaly pnevmoniia aurudyŋ asqynyp, ökpe tınınıŋ qūrylymy men qyzmetınıŋ tolyq qalpyna kelmeuınen, sondai-aq sozylmaly bronhittıŋ saldarynan bolady. Būl kezde ökpenıŋ belgılı bır tūstary qaitalap qabynady. Syrqattyŋ dem alysy älsırep, säl küş tüsse demıge bastaidy. Auru asqynǧanda pnevmoniianyŋ jedel türındegı klinikalyq belgıler qaitalanady. Sozylmaly pnevmoniia ūzaqqa sozylady. Der kezınde emdelse, nauqas 2-3 aptadan soŋ jazyla bastaidy.
Balalarda bolatyn pnevmoniianyŋ keibır erekşelıkterı bar. Olar pnevmoniiamen auyrǧanda demıgumen bırge betınıŋ är jerı, äsırese üstıŋgı ernınıŋ ainalasy älsın-älsın kögeredı; dispepsiia belgılerı baiqaluy mümkın. Kei jaǧdaida täbetı men ūiqysy būzylady. Jaŋa tuǧan säbi pnevmoniiamen auyrǧyş keledı. Keide keudesı syryldap, sılekeiı köbıktenedı. Jas balalar men säbilerde bolatyn pnevmoniia öte qauıptı, köbıne auru asqynyp, otitke nemese plevritke auysady.
