Qazırgı kezde qoǧamda otbasy, äielder jäne balalar men jastarǧa qatysty köptegen problemalar oryn aluda. Atap aitsaq, bırınşıden, elde örşıp tūrǧan mäselenıŋ bırı – ajyrasu. Statistikalyq derekterge zertteuler jürgızetın halyqaralyq World Population Review saitynyŋ mälımetıne säikes, Qazaqstan – ajyrasu körsetkışı boiynşa älemdık reitingte ekınşı orynda.
Ūlttyq statistika biurosynyŋ aqparatyna süiensek, 2022 jyly 140 256 neke qiylsa, 48 239 ajyrasu tırkelgen.
Ekınşıden, otbasylardaǧy tūrmystyq zorlyq-zombylyq jaǧdailary öte jiı kezdesedı. Qūqyqtyq statistika boiynşa 2022 jyly Otbasy-tūrmystyq qatynastar aiasyndaǧy qūqyqqa qarsy äreketter boiynşa 25 172 adam, Densaulyqqa qasaqana jeŋıl ziian keltıru boiynşa 17 403 adam, ūryp-soǧu boiynşa 9658 adam äkımşılık qūqyqbūzuşylyq jauapkerşılıkke tartylsa, 938 qylmystyq qūqyqbūzuşylyq derekterı tırkelgen. Būl – köŋıl alaŋdatarlyq jait. Tūrmystyq zorlyq-zombylyqtyŋ qūrbandary, negızınen, äielder men balalar. Soŋǧy kezde otbasynda ata-analarynyŋ öz balalaryn ūryp-soǧu, öltıru, zorlau, seksualdyq sipattaǧy zorlyq körsetu jaǧdailary jiılep barady.
Üşınşıden, qoǧamnyŋ äleumettık-psihologiialyq problemasyna ainalǧan azamattar arasyndaǧy suisid mäselesı bar. Bas prokuraturanyŋ qūqyqtyq statistika jäne arnaiy esepke alu komitetınıŋ mälımetı boiynşa Qazaqstanda 2022 jyly 3700 suisid derekterı tırkelgen bolsa, osy jyldyŋ qaŋtar-aqpan ailarynda 526 adam özıne-özı qol jūmsaǧan faktısı tırkeldı. Suisid jasap qaitys bolǧandar ışınde 18 ben 29 jas aralyǧyndaǧy jastardyŋ ülesı 17,3%-dy qūrady.
Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgı 2022 jyly äzırlegen sifrlyq kartasynyŋ mälımetı boiynşa elde 5,9 mln otbasy tırkelgen, onyŋ ışınde 1,2 mln otbasy daǧdarys jaǧdaiynda jäne tūrmysy qolaisyz, qiyn jaǧdaidaǧy otbasy sany – 6983, ondaǧy bala sany 12 myŋǧa juyq. 2022 jyly 140 256 neke qiylsa, 48 239 ajyrasu tırkelgen
Otbasy instituttaryn nyǧaitu, jastar men balalarǧa qatysty Ükımet deŋgeiınde qabyldanyp jatqan memlekettık baǧdarlamalarǧa qaramastan arty qaiǧyly jaǧdailarǧa ūlasatyn jaǧymsyz statistika azaiar emes. Sonymen bırge, otbasymen jūmys negızınen ömırlık qiyn jaǧdaidyŋ tuyndau faktısı boiynşa jürgızıledı, al memleket tarapynan körsetıletın kömek otbasyn saqtauǧa jäne nyǧaituǧa baǧyttaluy kerek.
Qazırgı uaqytta elımızde otbasy, balalar men jastar saiasatymen öz qūzyretı şegınde bırneşe memlekettık organdar ainalysady. Aitalyq, otbasy men jastar mäselelerımen Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgınıŋ Jastar jäne otbasy ısterı komitetı, balalardyŋ qūqyqtaryn qorǧau mäselelerı boiynşa Oqu-aǧartu ministrlıgınıŋ Balalardyŋ qūqyqtaryn qorǧau komitetı, sondai-aq keibır mäselelermen Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau, Densaulyq saqtau, Işkı ıster, Ädılet ministrlıkterı ainalysady. Būl rette Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgınde Qazaqstan boiynşa otbasy mäselelerıne qatysty qūramynda 4 ştat bırlıgı bar tek 1 basqarma jūmys jürgızetının atap ötken jön. Körıp otyrǧanyŋyzdai, atalǧan mäselelermen ainalysatyn jäne osy salada saiasat jürgızetın bıryŋǧai organ joq.
Halyqaralyq täjıribe körsetkendei, köptegen elderde otbasy mäselesımen jekelegen memlekettık organdar ainalysady. Mysaly, Özbekstan Respublikasynda Mahaliany jäne otbasy qorǧau ministrlıgı, Türkiiada Otbasy ısterı jäne äleumettık qorǧau ministrlıgı, AQŞ-ta Otbasy jäne balalar ısterı jönındegı agenttıgı, Malaiziiada Äielder, otbasy ısterı jäne qoǧamdyq damu ministrlıgı bar. Joǧaryda aitylǧandardyŋ negızınde, osy sala boiynşa jūmys ısteitın ministrlıkterdıŋ funksiialaryn bırıktırıp, jaŋa institusionaldyq negız – Otbasy, äielder, balalar men jastar ısterı jönındegı agenttık qūrudy ūsynamyz.
Nūrgül TAU,
Mäjılıs deputaty
