Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaev özınıŋ «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» atty baǧdarlamalyq maqalasynda: «…Aqylymen, qolymen, darynymen zamanaui Qazaqstandy jasap jatqan naqty adamdardy qoǧamǧa tanytu kerek» degen edı.
Mıne, osy tūjyrym «Parasat», üş märte «Qūrmet belgısı» ordenderınıŋ iegerı, Qazaqstan Respublikasynyŋ Eŋbek sıŋırgen qairatkerı, Qazaqstan halqy assambleiasynyŋ müşesı Rymbek Jünısov siiaqty azamattarǧa arnalyp aitylǧandai.
Bız bügın Astananyŋ 20 jyldyq mereitoiy qarsaŋynda «Aqmola beton» JŞS direktorlar keŋesınıŋ töraǧasy, jastardyŋ aqylşy- tälımgerı, eselı eŋbegımen el qūrmetıne bölınıp jürgen tūlǧa turaly söz örbıtpekpız.
TUǦAN JERDEN NÄR ALǦAN…
Rykeŋ qarşadaiynan kerbez dalanyŋ keŋdıgı men darqandyǧyn boiyna darytyp, tuǧan ölkesındegı eŋ biık tau Aqsoraŋnyŋ qasietın qaltqysyz tanyp ösken qaisar mınez, nar tūlǧaly qazaqtyŋ soiynan. Ol es bılıp, erge qonǧaly eldık namys pen tamyrly tektılıktıŋ tuyn barynşa tık köterıp keledı. Onyŋ būlai ıstemeuge qaqy da joq siiaqty. Ärısı alty alaşqa aian Qaramende bi men Aǧybai batyrdyŋ kömekşısı Jidebai batyr şyqqan, berısı keşegı HH ǧasyr basyndaǧy qazaq ziialylary qataryndaǧy asa daryndy tūlǧa, qaimana qazaqqa qorǧan bola bılgen ūlt kösemı Älihan Bökeihanov, Älımhan Ermekov, tūŋǧyş zaŋger Aqbaidyŋ Jaqyby, kömeiıne būlbūl ūialaǧan ǧajaiyp änşıler Küläş Baiseiıtova men Manarbek Erjanov, Qazaqstannyŋ halyq ärtısı, şertpe küidıŋ şeberı Maǧauiia Hamzinder düniege kelgen topyraqta tuǧan onyŋ osal boluy tıptı de mümkın emes edı.
Balalyq şaǧy da osy topyraqta öttı. Aqiyq aqyn Mūqaǧalidyŋ «balalyq şaq jarbiyp jüretūǧyn ögız jekken soqanyŋ qūlaǧynda» deitını bar edı ǧoi. Däl sol körınıs Rykeŋnıŋ ömırınen de alşaq ketken joq. Öz sözımen aitsaq, ol «ögızdıŋ basyn jetekteumen» er jettı. Būl baldäuren şaǧy soǧystyŋ auyrtpaşylyǧymen tūspa-tūs kelgen barlyq azamatqa tän bolsa kerek.
Kındık qany tamǧan jerınde on jyldyq mekteptı bıtırısmen, sol jyly Almaty auyl şaruaşylyǧy institutynyŋ agrarlyq fakultetıne tüsıp, ony oidaǧydai tämamdaǧan soŋ elıne qaityp oraldy.
Jiyrma jasynda kommunistık partiia müşelıgıne kandidattyqqa qabyldandy. Būl ol kezde aldynan jarqyn bolaşaqtyŋ qaqpasyn aiqara aşatyndai ülken mümkındık edı. Alǧyrlyǧymen ortasynda top jarǧan Rykeŋ bıraq būl jetıstıgıne masattanǧan joq. Qaita özın janyp, ızdene jürıp, alǧa ūmtyldy.
Äkesı Jünıs te, anasy Şaira da auyldyŋ qarapaiym şarua baqqan adamdary bolatyn.
«Äkem köp söilemeitın bırtoǧa, tūiyq kısı edı. Otbasy, oşaq qasynda bızderge asta-tök aqyl aityp, mezı etpeitın. Özınıŋ qūdai bergen tūiyq mınezı, qatqyldau qabaǧymmen ǧana bızdı tärbie tezıne salyp otyratyn. Salystyra qaraǧanda, keibır ata-analar är närsenı tämsıl ǧyp, ömırden mysal keltırıp, kökeiınde jatqan oilaryn astarly sözben nasihattap aituǧa beiım ǧoi. Menıŋ äkem ondai sözşeŋdıkke joq edı. Tūiyq qalpymen ündemei otyryp-aq, bızge qataŋ tärtıptıŋ aibaryn ıs-qimyl, qabaǧymen sezdıre qoiatyn» dep eske alady Rykeŋ aiauly äkesı jaily.
Rymbek Jünısūly otyz jasynda «Qyzylarai» sovhozynyŋ direktory bolyp taǧaiyndalyp, osy şaruaşylyqta toǧyz jylǧa taiau qyzmet atqardy.
Eŋbek jolyn qatardaǧy agronomnan bastaǧan ol auyl şaruaşylyǧy basqarmasynyŋ bastyǧy, RAPO töraǧasy, audandyq partiia komitetınıŋ ekınşı hatşysy, audandyq keŋes atqaru komitetınıŋ töraǧasy siiaqty qyzmet satylarynan ötıp, 1987 jyly Aqtoǧai audandyq partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy bolyp sailandy.
Osy jyldarǧy qyzmetı tūrǧysynda bır zamandasy ol turaly estelıgınde:
«Rymbek Jünısūly kımmen qai mäsele jönınde söilesse de, «maidan qyl suyrǧandai» ädıldıkpen aitatyn. Ol özı basqarǧan audandyq partiia komitetınıŋ biurolarynda şaruasy jürmei jazyqty bolyp qalǧan jandy keibır hatşylar siiaqty jerden alyp, jerge salyp, jer-jebırıne jetkıze tūqyrtpai, aitar sözın, qoiar talabyn köŋılge timei-aq aitatyn. Onsyz da ıştei pūşaiman bolyp, qinalyp tūrǧan adamdy tüsınetın. Sondyqtan bolar, kınälı adam qandai jaza qoldansa da renjımei, sol biurodan riza köŋılmen şyǧatyn. Bız būdan bırınşı basşynyŋ boiynan sabyrlylyq pen paiymdylyqty, aqyldylyq pen parasattylyqty baiqaityn edık» dep jazypty.
1992 jyly Rymbek Jünısūly Almatyǧa auysty. Tuǧan jerden tamyr tartyp, när alǧan onyŋ ömır joldary Alatau bauraiynda da sättı jalǧasty.
Aqtoǧai audanynyŋ Qūrmettı azamaty HII sailanǧan Qazaq KSR Joǧary Keŋesınıŋ deputaty, 1999-2006 jyldary «Nūr Otan» partiiasy saiasi keŋesınıŋ müşesı boldy.
ARQA TÖSINDEGI İGI ISTER
Astananyŋ Almatydan Aqmolaǧa, erke Esıldıŋ jaǧasyna köşırıletının estıgende Rymbek Jünısūly alǧaşqy qoldaǧandardyŋ bırı boldy. Qai ıste de on oilanyp, jüz tolǧanyp baryp, halyqtyŋ müddesı tūrǧysynan naqty şeşım qabyldaityn Nūrsūltan Äbışūlynyŋ būl bastamasy – bolaşaqtyŋ qamy, eldıŋ erteŋgı keleşegı üşın jasalyp jatqan qadam ekenın ıştei sezdı. Söitıp, ol ışkı quanyşyn äuelı otbasyna, sosyn ainalasyndaǧy adamdarǧa jetkızdı.
– Men öte quanyştymyn, – dedı ol. – Ūly mūrat! Babalarymyz bılektıŋ küşımen, naizanyŋ ūşymen qorǧai jürıp, bızge amanatqa qaldyrǧan ūlan baitaq dalamyz ben qoinauy bailyqqa toly qasiettı jerımızdı ūrpaqqa sol qalpy qaldyru azdyq etedı. Ony körkeitıp, güldendırıp jetkızu basty maqsatymyz ben mūratymyz emes pe?! Mıne, Memleket basşysy osyny oilap otyr. Osyny jūrttyŋ bärı bırdei jıtı tüsınbei jatqany qynjyltady.
Elbasynyŋ ekı erlıgın asa qūrmetteimın. Bırınşısı – ajdahadai köptıgımen qorqytyp otyrǧan oŋ jaǧymyzdaǧy körşımız – Qytai memleketımen sosyn ırgedegı orys halqymen yŋ-şyŋsyz şekaramyzdy aiqyndap aldyq. Būl jūrttyŋ köbı tüsıne bermeitın. Közge körınbeitın şynyn mänınde erlıkke para-par ülken ıs edı.
Ekınşısı – naryq alqymnan alyp tūrǧyn qiyn-qystau kezeŋde Alatau bauraiynan qazaqtyŋ saiyn dalasy Saryarqa tösıne astanany köşıruı boldy.
Menıŋ jeke tüsınıgımde el astanasynyŋ Aqmolaǧa keluı – baǧa jetpes tarihi qūndylyq. Jeke otbasym üşın emes, osy jaqtaǧy jerlesterım üşın būdan artyq baq qonuy mümkın emestei körınedı…
Söitıp, Elbasy bastaǧan ūly köştı jan-tänımen qoldap, oǧan şyn peiılımen quana bılgen Rykeŋ Astanaǧa kelısımen bankıden nesie alyp, özınıŋ jekemenşık «Aqmola beton zauytyn» aşty. Käsıporynnyŋ tolyq quatynda jūmys ıstep ketuıne ömırlık täjıribesın de, küş-qairatyn da sarqa jūmsady. Alǧaşqy jyly-aq 200-den asa adamdy jūmyspen qamtydy.
«Basşynyŋ eŋ bırınşı maqsaty – qaramaǧyndaǧy adamdarǧa jaǧdai jasauy bolu kerek. Sapaly jūmysty, eŋbektıŋ nätijelıgın talap etu üşın jūmyskerlerdıŋ äleumettık-tūrmystyq jaǧdailary dūrys bolǧany jön.
Mıne, osy tūrǧyda bız zauyttyŋ ışınen jiyrma adamdyq jataqhana salǧyzyp, dämhana aşqyzdyq» deidı Rykeŋ.
Ol basqaratyn Aqmola beton zauyty on üş jylda 18 mlrd 574 mln 857 myŋ tekşe metr beton, 12 mlrd 717 mln 807 myŋ tekşe metr sement öndırıptı.
Elordanyŋ är jetıstıgıne süisıne qarap, onyŋ älem tanyǧan kelbetın maqtanyş etetın Rykeŋ qaladaǧy «Han şatyr», «Astana opera» teatry ǧimarattary qūrylystaryn jürgızuge özı şyǧaryp jatqan önımımen barynşa atsalysty. Äsırese, eldıktıŋ eren jeŋısıne ainalǧan «EKSPO – 2017» halyqaralyq mamandandyrylǧan körmesın salu kezınde būl käsıporynnyŋ jūmysy qarqyndy jürgenın atap aitqan jön. Jobalyq quaty boiynşa täulıgıne 1500 tekşe metrge deiın beton şyǧaruǧa qauqarly öndırıs osy kezeŋde künıne 1000 tekşe metrge deiın beton jöneltıp otyrǧanyn bıreu bılse, bıreu bılmeidı.
Käsıporyn ıske qosylǧaly memleketke 1mlrd 317 mln 800 myŋ salyq tölenıptı.
Bügınde zaman aǧymyna sai käsıporyn yqşamdalyp, jetpıske tarta adammen jūmys jürgızıp keledı. Basty ūrandary – sapaly jūmys ıstep, eŋbek önımdılıgın arttyru. Joǧaryda Rykeŋ «basşynyŋ eŋ basty mındetı qarauyndaǧy jūmyskerlerge jaǧdai tuǧyzu» dep bıldırgen oi-pıkırın ıs jüzınde däleldep, ūjymdaǧy bes adamǧa jekemenşık kotedj saluǧa kömek qolyn sozyp otyr. Qyzmetkerlerı jataqhanamen qamtylǧan.
JOMARTTYQTYŊ JOLY KEŊ…
Rymbek Jünısūlynyŋ ömırde öz qaǧidasy bar. «Adam eŋ bırınşı jaqsylyqty özıne jasau kerek. Özın jetkızıp, qoǧamnyŋ tolyqqandy müşesı retınde qalyptastyruy qajet. Sol arqyly otbasyn eşteŋeden taryqtyrmai, qamtamasyz etse, onyŋ azamat bolǧany.
Sodan keiın baryp basqalar turaly oilauǧa bolady. Ärine, jomarttyq jaqsy. Ol – asyl qasiet. Bar bop tūrsa, nege bermeske?! Beru kerek, kömektesu kerek»
Rykeŋ sözın osylai bır tūjyrymdap aldy da äŋgımesın odan ärı sabaqtady.
«Qazaqta tektılık, zattylyq degen ūǧymdar bar. El tıregı bop, halyqtyŋ qamyn jep jürgen jandarǧa qyzyǧamyn, olardy qūrmet tūtamyn. Mümkındıgınşe özım de solarǧa ūqsaǧym keledı. «Batyr bolsaŋ, jauyŋa naizaŋ tisın, bai bolsaŋ, elıŋe paidaŋ tisın» demei me?!Qaiyrymdylyq jasap, jomarttyq tanytu üşın adamnyŋ küş-quat bailyǧy, aqyly bolu kerek. Naǧyz jürekten şyǧatyn meiırımdılık – şyndyǧynda mūqtaj jandarǧa kömektesu. Ärı ony sol boida ūmytyp ketu. Odan alǧys dämetpeu».
Mıne osyndai tūjyrymdardy ūstanǧan Rymbek Jünısūly qoǧamdyq ömırdegı köptegen ıs-şaralarǧa atsalysyp, mümkındıgınşe demeuşılık te jasap jür.
Mäselen, ol tuǧan ölkesınde ötken Älihan Bökeihanovtyŋ 150 jyldyq mereitoiyna demeuşılık jasasa, Jidebai batyrdyŋ 350 jyldyǧyna orai oǧan tuǧan jerınde granitten eskertkış qoiǧan.
Al Qaraǧandy oblysynyŋ Qarqaraly audanynda ötken isı qazaqqa aty mäşhür Qaz dauysty Qazybek bidıŋ 350 jyldyq mereitoiyna 5000000 teŋge demeuşılık kömek körsetken.
Sondai-aq, Aqtoǧaidaǧy Älihan Bökeihanov orta mektebı men küişı Aqqyz Ahmetova atyndaǧy balabaqşaǧa teledidar, kompiuter syilasa, sol audan ortalyǧyndaǧy kolledj ben Astana qalasyndaǧy «Svetoch» balalar üiın tolyq qamqorlyǧyna alǧan.
Rykeŋnıŋ qoly ǧana emes, jany da jomart ekenın maiyn tamyza aitqan äŋgımesınen de aiqyn aŋǧardyq.
«Bolyp tūrsa, kömektesken jaqsy ǧoi, ainalaiyn! Alaida keibır adamdar ömırdegı öz mındetın tüsınbeidı. «Maǧan tek ber» dep keledı. Al qoǧamǧa, basqalarǧa men ne beremın? degen saualdy özderıne qoimaidy. Köbınde dep aitpai-aq qoiayn, degenmen, bırqatarynda osyndai masyldyq psihologiia bar. Menıŋşe, būl – keŋestık kezeŋnen qalǧan keleŋsızdık. Būdan qūtyluymyz kerek. Qazır ızdengen, talpynǧan, ter tökken adamǧa jaqsy ömır süruge barlyq mümkındık bar. Jasym 78-ge aiaq basty. Toǧyz nemerem, bes şöberem bar. Älı eŋbek etıp kelemın. Osynyŋ bärı keiıngı jastarǧa ülgı bolsa deimın» deidı aǧamyz aǧynan jarylyp.
…Ol kışkentaiynan sary dalasynyŋ qasietın boiyna jinap, Aqsoraŋyna atasy men äkesındei arqa süiep, küş-quat aldy desek, qatelespeimız. Qai qalada, qandai qyzmetterde jürse de, är uaqytta eldık ısterge qadam jasaǧanda, aduyndy Toqyrauynyn esıne alyp, arqalandy desek, artyq aitpaimyz… Öitkenı, Rykeŋ, Rymbek Jünısov aǧamyz qoǧamǧa qosqan ülesı men elge sıŋırgen eŋbegınıŋ arqasynda jasy seksendı alqymdasa da azamattyq joldan bır taimai at üstınde keledı!
Taŋatar TÖLEUǦALİEV
