Keşe Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada ŪǦA akademigı, Qazaqstannyŋ halyq jazuşysy Zeinolla Qabdolovtyŋ «Menıŋ Äuezovım» roman-essesınıŋ türık tılındegı audarmasynyŋ tūsaukeserı öttı. Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ qoldauymen halyqaralyq TÜRKSOI ūiymynyŋ tapsyrysymen bauyrlas eldıŋ tılıne tärjımalanǧan kıtap Mūhtar Äuezovtıŋ-125 jäne Zeinolla Qabdolovtyŋ 95 jyldyq mereitoiyna arnaldy.
– Zeinolla Qabdolovtyŋ «Menıŋ Äuezovım» atty eŋbegı – qazaqtyŋ zaŋǧar jazuşysy Mūhtar Äuezovtıŋ beinesın, tūlǧalyq bolmysyn asqan däldıkpen, şeberlıkpen, şäkırttık ūly mahabbatpen aşqan şyǧarma. Tüp tamyry ortaq bauyrlas elderdıŋ mädenietterın jaqyndastyru būrynnan tereŋ bailanysqa negızdelgen. Būl sözımızge jüzdegen, myŋdaǧan dälel keltıruge bolady. «Menıŋ Äuezovım» kıtabynyŋ türık tılıne audarylyp, jaryq köruı osy sözımdı taǧy bır märte aiǧaqtap otyr. Zeinolla Qabdolovtyŋ roman-essesınıŋ türık tılıne audaryluy Mūhtar Äuezovtıŋ bolmysy men tūlǧasy, şyǧarmaşylyǧy jaily qūndy dünienıŋ nasihattalu şekarasyn keŋeitedı. Äuezov jaily ırgelı eŋbektıŋ tärjımalanuy bauyrlas türkı halqy üşın de ülken olja. Endı osy kıtap arqyly türkı tıldes qauymdastyq, sonyŋ ışınde jas buyn Äuezov älemıne erkın saiahattap, tūşymdy oi tüierıne senımdımın, – degen Mädeniet jäne sport ministrı Däuren Abaev kıtapty audaruǧa atsalysqan şyǧarmaşylyq-redaksiialyq ūjymǧa erekşe alǧys aitty.
Ministrdıŋ aituynşa, atalmyş vedomstvo jyl soŋyna deiın Mūhtar Äuezovtıŋ bes tomdyq şyǧarmalar jinaǧyn şyǧarady. Būl kıtaptar zaŋǧar jazuşynyŋ bırneşe jyl būryn memlekettık tapsyryspen ekı märte jaryq körgen 50 tomdyq akademiialyq jinaǧyna qosymşa retınde, iaǧni tyŋ dünieler toptastyrylǧan eŋbek bolmaq.
Halyqaralyq TÜRKSOI ūiymynyŋ bas hatşysy, jazuşy, dramaturg Sūltan Raev qazaq pen qyrǧyzdyŋ ejelden kele jatqan ädebi-mädeni, ruhani bailanysyn eske aldy. Mūhtar Äuezov Manastyŋ tılın saqtap qalǧanyn aita kele, äigılı jazuşynyŋ tūlǧalyq bolmysyna toqtaldy.
– Qazaq elınıŋ körnektı ūly, jazuşysy Zeinolla Qabdolovtyŋ «Menıŋ Äuezovım» kıtaby alǧaşqy ret türık tılınde şyqty. Älbette «Menıŋ Äuezovım» degen söz özgeşe mänge ie. Sebebı, Äuezovtı syilaǧan ärbır adamnyŋ jüregınde özınıŋ Äuezovı saqtalǧan. Sondyqtan būl kıtaptyŋ mänısı öte tereŋ. Osy sözdıŋ, osy filosofiianyŋ, özgeşe közqarastardyŋ barlyǧy kıtapta qamtylǧan. Men aitar edım, Zeinolla Qabdolovtyŋ «Menıŋ Äuezovım» kıtabyndaǧy ärbır sözı, ärbır ütır, nüktesı Mūhtar Äuezovtıŋ jüregınıŋ soǧyp tūrǧanyndai äser beredı. Būl kıtap menıŋ oiymşa türık düniesınde özgeşe bır ruhani eŋbekke ainalady. Sebebı, Mūhtar Äuezov –bırınşı kezekte qazaqtyŋ ūly tūlǧasy, ūly jazuşysy. Jalpy qyrǧyz ben türkı düniesınde de orny erekşe. Kıtapta Zeinolla Qabdolov Mūhtar Äuezovtıŋ bükıl adami bolmysyn, adami beinesın, imandylyǧyn, düniege közqarasyn qamtyǧan, – dedı Sūltan Raev.
TÜRKSOI bas hatşysy Mūhtar Äuezovtıŋ «Abai joly» roman-epopeiasy Qazaqstan men Orta Aziiadaǧy eŋ ülken şyǧarma ekenın aityp, öte tereŋ, masştabty, bükıl tarihty qamtyǧan özgeşe eŋbek bolyp esepteletının atap öttı.
– Mūhtar Äuezov bır ǧana Abai aqynnyŋ ūlylyǧyn körsetken joq, Abai zamanyndaǧy qazaq tarihyn, qazaq taǧdyryn, qazaq dünietanymyn, qazaq közqarasyn paş ettı. Būl epopeia – Lev Tolstoidyŋ «Soǧys jäne beibıtşılık» romanynan keiıngı keŋes odaǧyndaǧy özgeşe şyǧarma. Būl roman-ensiklopediia, filosofiialyq ensiklopediia dep aitsaq bolady. Mūhtar Äuezov özınıŋ şyǧarmalarymen, romandarymen Qazaq elıŋdegı, Orta Aziia elderındegı ädebiettıŋ özgeşe bır oi sorabyn tanytyp, intellektualdyq biık deŋgeige köterdı. Būl – ūlttyq ädebiettıŋ eŋ joǧarǧy, professionaldyq deŋgeide jazylǧan şyǧarmalary. Mūhtar Äuezov jazu mädenietımızdegı, körkem oi jügırtu mädenietımızdegı özgeşe bır ruhani reformator boldy dep aitsam bolady, – dedı Sūltan Raev.
Mūhtar Äuezov pen «Manas» eposy qyrǧyz halqy üşın erekşe qasterlı ekenın atap ötken qalamger Äuezov bolmasa, qyrǧyz elınıŋ simvoly bolǧan «Manas» ta bolmas edı degen oidy aitty.
– Aşyq aitqym keledı, bızdıŋ özımızdıŋ oqymystylar «Manas» eposy feodaldyq ömırdıŋ sarqynşaǧy, sovettık jüienıŋ ideologiiasyna säikes kelmeidı» dep qarsy şyǧyp, eposty joqqa şyǧaryp jatqanda, Mūhtar Äuezov «Manasqa» kökıregın, jüregın tosyp, saqtap qaldy. Sol üşın bız, qyrǧyz elı oǧan erekşe qaryzdarmyz. Būl – bır. Ekınşıden, Mūhtar Äuezov – Şyŋǧys Aitmatovty dünielık arenaǧa alyp şyqqan zaŋǧar ūstaz. Sondyqtan Äuezov bolmasa, Aitmatov ta biıkke köterılmes edı. Aitmatov özınıŋ alǧaşqy «Jämilä» povesın jazǧanda oǧan bızdıŋ jazuşylar qarsy şyqty. Sonda Äuezov ruhani qalqan boldy. Būl da eşqaşan esımızden ketpeidı. Sebebı Mūhtar Äuezov – qazaq-qyrǧyz dostyǧynyŋ, qazaq ben qyrǧyzdyŋ bır tuǧandyǧynyŋ öşpes simvoly. Sondyqtan Äuezovtı joǧary baǧalaimyz, qūrmetteimız, – dedı Sūltan Raev.
TÜRKSOI bas hatşysy Mūhtar Äuezovtıŋ 125 jyldyǧy Qazaqstanda ǧana emes, jalpy türkı düniesınde ötkızıletının, TÜRKSOI Türkiianyŋ körnektı universitetterınde mereitoiyna arnalǧan şaralardy ūiymdastyryp jatqanyn atap öttı. Ankarada jaqynda Äuezov köşesı aşyluy tiıstıgın, Ankara bilıgıne būl turaly hat jıberılgenın jetkızdı. Bışkekte Äuezovke ülken köşe berılgenın, zaŋǧar jazuşynyŋ barlyq şyǧarmalary derlık qyrǧyz tılıne audarylyp, sol eldıŋ mektepterınde, joǧary oqu oryndarynda oqytylatynyn aitty.
Tūsaukeserdı akademik Dihan Qamzabekūly jürgızıp otyrdy. Mädeniettanuşy ǧalym, tektınıŋ tūiaǧy Mūrat Äuezov, halyqaralyq Türkiia akademiiasynyŋ prezidentı Darhan Qydyrälı, filologiia ǧylymynyŋ doktory Amantai Şärıp, jazuşy, dramaturg, Premer-ministr keŋsesı basşysynyŋ orynbasary Ermek Amanşaev, M.Äuezov muzei-üiınıŋ direktory Diiar Qonaev, Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq muzykalyq drama teatrynyŋ akterı, bırneşe telehikaiada Mūhtar Äuezov beinesın somdaǧan Boranbai Moldabaev, M.Äuezov atyndaǧy Ädebiet jäne öner institutynyŋ bölım meŋgeruşısı Svetlana Ananeva, Zeinolla Qabdolovtyŋ nemerelerı Abai jäne Abylai söz söiledı. Jiyndy ädebiettanuşy ǧalym, akademik Bauyrjan Omarūly qorytyndylap, bırqatar azamattarǧa «Mūhtar Äuezovke-125 jyl» mereitoilyq medalı tapsyryldy.
«Menıŋ Äuezovım» eŋbegın türık tılıne «Bolaşaq» baǧdarlamasynyŋ stipendiaty, Stambul universitetınde türık tılı men ädebietı baǧdarlamasy boiynşa täjıribeden ötıp jatqan Äsem Erejeqyzy tärjımalady. Kıtapty belgılı ädebiettanuşy ǧalymdar, Zeinolla Qabdolovtyŋ şäkırtterı Bauyrjan Omarūly men Amantai Şärıp qūrastyrdy. Joba jetekşısı – Baqytjan Omar, ädebi redaktory – Fazyl Beisenbaev, ǧylymi redaktory – Säule Erjanova.
