Qarajarlyqtar qaraŋǧylyqtan qaşan qūtylady?

Bas qalanyŋ büiırınde ışerge suy, jürerge joly joq, onymen qosa jaryqqa da jarymai otyrǧan eldı meken bar. Ol – Astana aglomerasiiasyna engen, Aqmola oblysy Selinograd audanyna qarasty Qaraötkel auyldyq okrugınıŋ qūramyndaǧy Qarajar auyly.

TŪRǦYNDAR BAZYNASY

Elordadan nebärı on şaqty şaqyrym, al Qaraötkel auylynan ekı şaqyrym jerde ornalasqan Qarajardyŋ jaǧdaiy rasymen de mäz emes eken. «Jüz ret estıgenşe, bır ret körgen artyq» degendei, auyldyŋ jaǧdaiyn öz közımızben körıp qaittyq. Bıraq Qarajarǧa jetkenımızde-­aq jürgızuşımız kölıgınıŋ eldı meken ışındegı soqpaq jolǧa jaramaitynyn aityp, kıreberıstegı tas jolda qalyp qoidy. Ärı qarai Qarajar tūrǧyny Erlan Kereidıŋ kölıgıne otyrdyq. Auyldyqtardyŋ aituynşa, jerasty suy 45 metr tereŋdıkten şyǧady. Bıraq bau­baqşa men mal suaruǧa bolmasa, ışuge jaramsyz. Al özderı qaladan tasyp ışedı eken. Keibırı dükennen satyp alsa, endı bırı ara-­tūra su tasityn kölıkter kelgende molynan alyp qalatyn körınedı. Jaŋbyr jausa, joldyŋ barlyǧyn su şaiyp, jer kök lai­-batpaqqa ainalady. Mūndai kezde adam tügılı biık kölıktıŋ özı de joldan äreŋ ötedı eken.

– Mūnda, äsırese, bala­-şaǧaǧa qiyn. Jol joq. Ünemı batpaq keşıp jüredı. Al elektr jaryǧy eşqaşan bolǧan emes. Tüngı uaqytta jüru tıpten qorqynyşty. Joldyŋ bas jaǧyndaǧy aialdama maŋynda ekı düken bar, sonda bärı osy joldarmen barady. Kölıgı barlarǧa bılınbes, al jaiau jürgınşıler rezeŋke etık kiiuge mäjbür. Ötken ǧasyrda ömır sürıp jürgen siiaqtymyz, – deidı auyl tūrǧyny Berık Amandosov.

Auylda 4 synyptyq mektep pen medisinalyq beket jūmys ıstep tūr. Jaqynda meşıt üiı aşylypty. Al äkımdık mekemesı älı künge qūrylmaǧan. Joǧary synyp oquşylary Qaraötkel auylyndaǧy mektepke baryp oqidy. Olardy mektep avtobusy tasymaldaityn körınedı. Jalpy, auylǧa Astanadan 305 ­avtobus qatynaidy eken.

– Bırneşe körşımmen 250 myŋ teŋgeden bırıgıp, transformator ornattyq. Būdan bölek kabelge 150 myŋ teŋge jūmsap, üige jaryq qosyp aldym. Qazır ai saiyn toktyŋ kVt­yna 24 teŋgeden töleimın. Bızdıkı osylai. Basqalardıkı būdan da qymbat. Keibırınıŋ jaryǧy syǧyraiyp tūrady. Özım Astanada jūmys ısteimın. Bır jaqsysy, kölıgım bar. Bıraq taŋǧy saǧat 6-­dan qimyldamasaŋ, jūmysqa keşıgıp qalasyŋ. Sudy da tasyp otyramyn. Jalpy, jaǧdaiym jaman emes. Menı qinap tūrǧan tek jol. Köktemde kölıkpen jüru mümkın bolmai ketedı. Ondai kezde maşinamdy auylǧa kıreberıstegı tas joldyŋ boiyna qaldyryp ketemın. Al üiım ol jerge ekı şaqyrymdai jerde ornalasqan, – deidı Erlan.

Jyldar boiy mäselelerın şeşe almai äbden äbıgerge tüsken auyl tūrǧyndary osylaişa, öz betterınşe amaldap, jaryq tartyp alypty. Bıraq köşedegı qalai bolsa solai ornatylǧan baǧandar, adam boiyndai ǧana biıktıkte salbyrap tūrǧan elektr symdary eldı mekennıŋ körkın qaşyryp tūr. Eger qatty dauyl bolǧan jaǧdaida baǧanalar qūlap, symnyŋ tūiyqtaluy yqtimal. Sol kezde adam ötıp bara jatsa, qaiǧyly oqiǧanyŋ oryn aluy da äbden mümkın. «Elektr symdary, äsırese, balalarǧa öte qauıptı. Jel soqsa, symdar jerge tüsıp qalady. Bıraq äzırge eşkım mertıkken joq. Mai şammen otyratyn künderımız köp» deidı tūrǧyndardyŋ bırı. Keş batqanda jaryqtyŋ joqtyǧynan auylda qara tünek basatynyn söz etken auyldyqtar, äsırese, ekınşı auysymda oqityn balalaryna üige jetu qiynǧa soǧatynyn aitady.

JERGILIKTI BİLIK JAUABY

Jergılıktı bilıktıŋ mälımetınşe, jyldar boiy şeşılmegen mäseleler biyldan bastap bırtındep retteledı. Auyl tūrǧyndarynyŋ ökpesıne Qaraötkel auyldyq okrugınıŋ äkımı Mels Jūmabaevtyŋ öz uäjı bar.

– Jalpy, Qaraötkel auyldyq okrugınıŋ halyq sany 25 myŋdy qūraidy. Bıraq mūnda tırkelgender sany nebärı 7200 ǧana. Al Qarajar auylynyŋ özınde 5 myŋ adam tūrady. Onyŋ da tek 800-­ı ǧana tırkelgen. Qalǧanynyŋ barlyǧy Astanada tırkeude. Mūndaǧy kölıkterdıŋ memlekettık nömırıne qarasaŋyz da, basym köpşılıgı – 01. Demek, olar salyqty da Astana qazynasyna töleidı. Al biudjetten auylǧa bölınetın qarjy eldı mekenderdıŋ naqty tırkeude tūrǧan tūrǧyndar sanyna bailanysty bolady. Bıraq jaǧdaiyn jaqsartqysy kelıp, jergılıktı bilıkten sony talap etetın auyl tūrǧyndary nege ekenı belgısız, osynda tırkeluge qūlyqsyzdyq tanytady. Eger tūrǧyndardyŋ barlyǧy tūryp jatqan mekenjailarynda tırkeude tūrsa, mūnda äkımdık mekemesı de qūrylyp, auyldyŋ jeke basşysy da taǧaiyndalar edı, – deidı äkım.

Degenmen, Qarajar auylynyŋ tüitkılderın şeşu üşın oblystyq biudjetten byltyr 280 mln teŋge bölınse, biyl taǧy 260 mln teŋge qarastyrylǧan. Äkımnıŋ aituynşa, būl qomaqty qarjy tek jobalau jūmystaryna jūmsalatyn tärızdı. Osynyŋ arqasynda Qarajar auylynyŋ ekınşı yqşam audany men mektep jaryq pen qamtylmaq. Al auyldaǧy qalǧan 3, 4, 5 ­yqşam audandaryn elektr quatymen qamtu üşın taǧy qosymşa joba daiyndalmaq. Bıraq būl aldaǧy jyldyŋ enşısınde körınedı.

– Qazırgı uaqytta Qarajardyŋ ekınşı yqşam audanyndaǧy elektr baǧandary 100 paiyz ornatylyp tūr. Endı jaqynda jaryq berıledı. Jalpy, mūnda jūmystar jürgızılıp jatyr. Mysaly, auylǧa kıreberıstegı 2 şaqyrym 200 metr jol jöndelıp, asfalt töseldı. Sonyŋ arqasynda biyldan bastap Astanadan 305­ avtobus qatynai bastady. Avtobus äzırge auylǧa künıne tek 4 märte ǧana kelıp ketedı. Astana qalasy äkımdıgıne «qoǧamdyq kölık saǧat saiyn kelıp tūrsa» degen hat joldadyq. Aldaǧy uaqytta būl mäsele jolǧa qoiylady dep ümıttenemın. Al auyldyŋ ışkı joldarynyŋ qaşyqtyǧy 32 şaqyrym bolsa, osynyŋ 28 şaqyrymyn jöndeuge jobalyq-­smetalyq qūjat daiyndaluda. Onyŋ 10 şaqyrymyn biyl jöndeudı josparlap otyrmyz, – deidı Qaraötkel auyldyq okrugınıŋ äkımı Mels Jūmabaev. – Halyqty taza auyz sumen qamtu mäselesı de şeşılıp keledı. Kelesı jyly Qarajarǧa qūbyr töseu jūmystary aiaqtalady. Astana qalasynyŋ äkımdıgımen kelıssözder jürgızılıp, elordanyŋ negızgı su qūbyryna qosylu jaǧy talqylandy. Jūmystar oidaǧydai jüzege assa, jyl soŋyna deiın Qarajar men jaqyn maŋdaǧy eldı mekender taza auyzsu qoldanatyn bolady, – dep jalǧady sözın äkım.

Sonymen qatar mūnda salynyp jatqan 240 oryndyq, 9 synyptyq jaŋa mektep aldaǧy qyrküiekte paidalanuǧa berıletının aitady auyldyq okrug äkımı. Auylǧa basşy bolyp kelgenıne bır jyl endı bolatyn 30 jastaǧy äkım tūrǧyndar säl şydamdylyq tanytsa, mūnda ılkımdı ısterdıŋ qolǧa alynatynyn aitady.

– Osy uaqytqa deiın mūnda eşqandai joba bolmaǧan. Tek 2014 jyly bastalyp, aiaqsyz qalǧan joba bügıngı künge jaramsyz bolyp qalǧandyqtan, bärın basynan bastauǧa tura keldı. Qazır elektr jaryǧy, auyzsu, jol mäselelerı boiynşa jetı joba jasalyp jatyr. Bıraq onyŋ bärın jüzege asyru üşın oblystyq biudjettıŋ qarjysy jetpeidı. Sondyqtan jüzdegen million qarjyny Ükımetten, respublikalyq biudjetten sūrap otyrmyz. Al qarjylandyrudyŋ uaqytyn döp basyp aita almaimyz. Degenmen, 2020 jylǧa qarai auylda edäuır jūmys atqaryluy tiıs, – dep sözın tüiındedı Mels Jūmabaev.

«Jas kelse, ıske» degendei, jas basşynyŋ jūmysyna sättılık tıledık. Ärine, joba-jospardyŋ bolǧany köŋıl quantady. Tek jobalar qaǧaz jüzınde qalyp qoimai, ıske asyrylsa igı edı.

Nūrdäulet KÄKIŞEV