Biyl elımızde tek 9 aida 1652 adam qarjylyq piramidanyŋ qūrbanyna ainalyp, 2 jarym mlrd teŋgesınen aiyryldy. Quanyşqa qarai, 94 paiyzy qarjysyn qaitarypty. Al baspanasyn, kölıgın satyp, tıptı nesie alyp, aqşa salǧandar aqşasyn qaitaru bylai tūrsyn bas kötere almai jür. Ötken aptada QR Qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgı qarjy piramidasynyŋ belgılerı bar ūiymdardyŋ tızımın jariialady. Finiko, Indigo 24, L-Capital, BAI-QUAT, L-Capital Finance, Qnet Ltd, Life is good dep kete beretın qarjy piramidasynyŋ belgılerı bar 56 ūiym jäne 65 zaŋsyz investisiialyq deldaldyŋ äreketı tolyq äşkere boldy. Qarjy piramidasyn qalai anyqtaimyz? Alaiaqtarǧa aldansa, kım kömektesedı? Zaŋ men jaza qandai? Qarjy piramidasy: qulyqtyŋ qūrbany bolmas üşın nenı bılu kerek?!
Qarjy piramidasynyŋ belgılerı:
- Qarajattyŋ eleulı somasyn salu qajet.
- Irı paiyzdardy jäne salynǧan aqşany tez qaitaruǧa uäde beredı. Adam sengısız paida, üsteme tabys tabasyz dep sendıredı.
- Tölemdı alu üşın tanystaryŋyzdy olar da öz qarajattaryn saluy üşın tartu kerek.
- Joba «nou-hau» retınde ūsynylady. Olar özın basqaruşy kompaniia, tūtynu kooperativterı, tanymal kompaniia atynan ūsyna beredı. Keide ony naqty kompaniia ma, älde jalǧan ba, ajyratu qiyn.
- Kompaniia qarajat jinau qarsaŋynda tırkelgen, onyŋ jarǧylyq kapitaly eŋ tömen jäne jalǧyz qūryltaişysy bar. Tırkeudı QR QM Memlekettık kırıster komitetınıŋ saitynda «Salyq töleuşılerdı ızdeu» servisı arqyly tekseruge bolady. Tıptı resmi qūjatyn körsetse de, ony qaita tekseruge erınbeŋız.
- Äleumettık jelılerdegı belsendı jäne oidan ketpeitın jarnama, türlı prezentasiialar, türlı mümkın syilyqtardyŋ ūtys oiyndary, syilyqtar, joldamalar, paraqşalardy jappai taratu, poşta jäne e-mail arqyly taratu.
- Şartty mūqiiat zerdeleu kezınde, eger bır närse dūrys bolmai qalsa, eşkımge jauapkerşılık jüktelmeitını tüsınıktı.
- Kompaniia özın «mikroqarjy ūiymy», «nesie biurosy», «qaryzǧa qarsy baǧdarlama», «qarjylyq qyzmetter ortalyǧy» retınde jasyra alady. Jiı «Sız bankten bas tarttyŋyz ba? Bız kömektesemız!», «Bereşekten qūtyluǧa kömektesemız!», «Aqşaŋyzdy köbeitıŋız», «Täuekelsız passivtı kırıs» jäne t.b. «tartymdy» ūrandarmen bırge jüredı.
- QR Qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgınıŋ lisenziiasy joq.
- Qolma-qol aqşany qabyldaidy nemese kompaniianyŋ bankterdegı arnaiy esep aiyrysu şottaryn qoldanbai, internet-tölemder men audarymdardyŋ ärtürlı jüielerın paidalanady.
Mysaly, «Finiko» kompaniiasy joǧary paiyzdardy ūsynady (2-tarmaq), bıraq bastapqy somany salu qajet (1-tarmaq), paidalanuşyǧa CFR kriptovaliutalaryn jäne özge investisiialyq qūraldardy satyp aludy ūsynady (4-tarmaq), QNRDA-nıŋ lisenziiasy joq (9-tarmaq), özderın «paida tabudyŋ avtomattandyrylǧan jüiesı» retınde jarnamalaidy (6 jäne 8-tarmaq), aqşany tek qolma-qol nysanda qabyldaidy nemese Qiwi-ämiiandar, Iаndeks-aqşa, Easy Pay, PayPal jäne basqalary (10-tarmaq) siiaqty internet-tölemder men audarymdardy qoldanady. Osylaişa, 10 belgınıŋ 7-ı qarjy piramidasynyŋ qyzmetıne säikes keledı.
Zaŋ da, jaza da bar…
Bas prokuraturanyŋ resmi statistikasyna süiensek, soŋǧy bes jyl ışınde qazaqstandyqtar qarjy piramidalaryna salym salyp, 14 mlrd teŋgeden astam aqşadan aiyrylǧan. 2019-2020 jyldar aralyǧynda «Garant 24 Lombard», «Estate lombard», «Tiımdı qaryz» qarjy piramidalarynan 26 myŋnan astam qazaqstandyq aldanǧan. Bügınde qarjy piramidasy boiynşa 6 adam ızdeude. Onyŋ ışınde 2 adam halyqaralyq, 4 adam memleketaralyq ızdeude jür. Aiaqtalǧan qylmystyq ıster boiynşa 2 küdıktı Täjıkstan men Ukraina azamattary bolyp tabylady.
QR Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodeksınıŋ 150-babymen qarjy piramidalaryn jarnamalau jäne olardyŋ qyzmetın jüzege asyru üşın äkımşılık jäne qylmystyq jauapkerşılık qarastyrylǧan. QR Qylmystyq kodeksınıŋ 217-baby boiynşa qarjylyq piramidany qūru jäne oǧan basşylyq etuge qatysy bar azamattyŋ mülkı tärkılenıp, belgılı bır lauazymdardy atqaru nemese belgılı bır qyzmetpen ainalysu qūqyǧynan 7 jylǧa, al bas bostandyǧynan 5 jyldan 10 jylǧa deiıngı merzımge aiyrylady.
«Biyl tek 9 aida 30 qylmystyq ıs qozǧaldy, onyŋ ışınde aǧymdaǧy jyly 19 sotqa deiıngı tergep-tergeu bastaldy. Is jürgızumen 17 ıs aiaqtaldy (sotqa joldandy – 16, aqtalmaityn negızder boiynşa – 1). IIO-ǧa 4 qylmystyq ıs joldandy. Eseptık kezeŋde ızdestıruge bailanysty 1 ıs boiynşa tergeu merzımderı toqtatyldy. Ekonomikalyq tergep-tekseru departamentterınıŋ ıs jürgızuınde 12 ıs bar» deidı QR Qarjylyq monitoring agenttıgınıŋ ökılı Abu-Ali Alibek.
