Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev COVID-19 ındetınıŋ ekınşı tolqynyna daiyndyq mäselelerı boiynşa keŋes ötkızdı.
Prezident öz sözınde köptegen elde epidemiologiialyq ahualdyŋ naşarlaǧanyn atap ötıp, osyǧan bailanysty ahual uşyqqan jaǧdaida oǧan memlekettık organdardyŋ daiyn boluy qajet ekenın aitty. Prezident tüitkıldı mäselelerdı aita kele, test synamalaryn alu kölemınıŋ azaiǧanyna nazar audardy.
Prezident ındetke qatysty elımızdegı ahual tūraqtanǧanymen, basqa köptegen elderdegı jaǧdaidyŋ uşyǧuyna alaŋdauşylyq bıldırdı. Jaz ailaryndaǧy qiyndyqtardy esten şyǧarmai, bosaŋsuǧa bolmaitynyn eskerttı. Älemde bolyp jatqan oqiǧalardan sabaq alyp, eldıŋ berekesı men bırlıgın, amandyǧyn saqtauǧa ündedı. El bolyp, jūmyla bılsek qana kez kelgen qiyndyqty jeŋetınımızdı qadap aitty.
Memleket basşysy alǧaşqy kezeŋde jıberılgen qatelıkterdı taldauǧa uaqytymyz jetkılıktı bolǧanyna ekpın tüsırdı. Sondai-aq epidemiiaǧa qarsy küres kezınde jinaǧan täjıribemızdı meilınşe tiımdı paidalanu qajettıgın jetkızdı. Qazır köptegen elderde sanitarlyq jaǧdai kürdelengenın, būl ındettıŋ qaita örşitınınıŋ belgısı ekenın qadap aitty. Bilık pen būqarany küresuge daiyn boluǧa şaqyrdy. «Epidemiiany auyzdyqtau – oŋai şarua emes. Onyŋ ekonomikaǧa jäne halyqtyŋ äl-auqatyna tigızetın saldaryn barynşa azaitu – maŋyzdy mındet. Bız jan-jaqty oilastyrylǧan jäne naqty şaralar qabyldauymyz kerek» dep mälımdep, bırqatar tüitkıldı mäselelerge tolyǧyraq toqtaldy.
«Bükıl älemde zerthanalar jelısınıŋ keŋeigenıne jäne testıleu baǧasynyŋ tömendegenıne qaramastan, elımızde onyŋ qūny joǧary bolyp otyr: 10 myŋnan 18 myŋ teŋgege deiın. Tūrǧyndardyŋ basym bölıgı üşın būl baǧa qymbat dep oilaimyn. Ükımet pen äkımdıkter test synamasyn aludyŋ qarjylai qoljetımdılıgı mäselesın şeşuı kerek. Sonymen qatar basqa eldermen, sonyŋ ışınde, Reseimen salystyrǧanda betperdelerdıŋ baǧasy älı de şaryqtap tūr. Onyŋ da baǧasyn tömendetu qajet. Ükımet betperdelerdıŋ bölşek saudadaǧy şektı baǧasyn 60 teŋge kölemınde bekıtudı josparlap otyr. Maǧan habarlaǧan mälımet boiynşa, Reseide būl baǧa 20-30 teŋge şamasynda. Bäsekelestıktı qorǧau jäne damytu agenttıgıne mūndai baǧalardyŋ säikestıgıne taldau jasap, zerthanalyq qyzmetter men jeke qorǧanyş qūraldarynyŋ baǧalaryna monitoring jürgızudı tapsyramyn» dedı Memleket basşysy.
Prezident el tūrǧyndarynyŋ jaz mausymynda därı-därmek tapşylyǧyn körgenın jiynǧa qatysuşylardyŋ esıne saldy. «Bız jaz ailarynda därı-därmek tapşylyǧyn aiqyn sezındık. Menıŋ tapsyrmam boiynşa naqty jūmys atqaryldy. Atap aitqanda, ekı aiǧa jetetın qor jasaqtalyp, eŋ qajettı degen därı-därmektıŋ tızımı ūlǧaityldy. Ony syrttan äkelu jäne tırkeu tärtıbı jeŋıldetıldı. Bıraq, öŋırlerde därı-därmekterdı tūraqtandyru qorlarynyŋ kölemı jäne daiyndyq jūmystary bırkelkı emes. Mysaly, Batys Qazaqstan jäne Aqtöbe oblystarynda – ekı jüz million teŋgeden. Maŋǧystau oblysynda – üş jüz million teŋge. Al, Nūr-Sūltan qalasynda bır milliard alty jüz million teŋge, Almatyda – bes milliard teŋge. Ükımetke äkımdermen bırlesıp, ekı apta ışınde tūraqtandyru qorlaryn belgılengen normativke säikes jasaqtaudy jäne medisina infraqūrylymynyŋ tolyq daiyn boluyn qamtamasyz etudı tapsyramyn» dedı Prezident.
Memleket basşysy pandemiianyŋ ekınşı tolqyny bolǧan jaǧdaida negızgı salmaq taǧy da medisina qyzmetkerlerıne tüsetının atap öttı. Prezidenttıŋ tapsyrmasy boiynşa ekınşı jartyjyldyqta tölemaqy üşın 150 milliard teŋgeden astam qarjy bölıngen. Bıraq üstemaqy jäne saqtandyru tölemderın aluda älı künge deiın biurokratiialyq kedergıler bar.
«Jergılıktı jerlerde üstemaqyǧa qatysty «sifrmen oinau» mäselesı jalǧasuda. Būl qarjy bölu ısınde osy uaqytqa deiın aşyqtyq joq. Mūndai jaǧdaidy boldyrmau qajet. Bas därıgerler jūmys uaqytynyŋ esebın tüzetudı medisina qyzmetkerlerınıŋ paidasyna emes, kerısınşe jasauǧa tyrysyp jür. Därıgerler özderıne tiesılı aqşany sūrap almauy tiıs. 30 qyrküiektegı mälımet boiynşa pandemiia kezınde būl ındetten 182 medisina qyzmetkerı köz jūmdy. Qazırgı kezde būl jaǧdailardy türlı komissiialar qarastyruda. 37 otbasyna ǧana järdemaqy tölendı. Mūndai jaǧdaiǧa mülde jol bermeu kerek. Ölım sebepterın adam qaitys bolǧannan keiın anyqtau köptegen qiyndyqtar, sonyŋ ışınde, etikalyq sipattaǧy tüitkılderdı tuyndatady. Osy oraida Ükımetke qaitys bolǧan medisina qyzmetkerlerınıŋ otbasylaryna egjei-tegjeilı tergeu jürgızbei, tiıstı barlyq järdemaqyny töleudı tapsyramyn. Medisina qyzmetkerlerınıŋ qyzmet barysynda nauqasqa şaldyǧuy rastalǧan jaǧdaida olardyŋ tölemaqylary qysqa merzım ışınde sözsız tölenuı tiıs» dedı Prezident.
Prezident öz sözınde basqa da auru türlerı boiynşa tiıstı medisinalyq kömek körsetudıŋ maŋyzdylyǧyn atap öttı. Memleket basşysy ana men bala densaulyǧyn qorǧau boiynşa jaǧdaidyŋ naşarlaǧanyna arnaiy toqtaldy.
«Byltyrǧy 8 aida 36 äiel qaitys bolsa, biylǧy 8 aida 131 äiel qaitys boldy. Mysaly, Aqtöbe oblysynda būl körsetkış şamamen 13 ese, Qyzylorda oblysynda 9 ese, Şymkent qalasynda 7 ese artty. Nege būl adamdarǧa kömek körsetılmedı? Qandai şaralar qabyldanyp jatyr? Ükımetke öŋırlermen bırlesıp, atalǧan faktılerdıŋ ärqaisysyn tekserıp, nätijesın baiandaudy tapsyramyn. Ana men balany qorǧau, onkologiialyq, kardiologiialyq, pulmonologiialyq jäne medisinalyq kömektıŋ basqa da türlerın körsetu – el aldyndaǧy mındetımız. Äkımderdı, jalpy Ükımettı būl mındetten eşkım bosatqan joq» dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar keŋeste basqa da mäseleler qarastyryldy. Prezident halyqtyŋ tynys-tırşılıgın qamtamasyz etetın qyzmetterdıŋ üzdıksız jūmys ısteuınıŋ maŋyzdylyǧyn atap öttı. Memleket basşysynyŋ pıkırınşe, azyq-tülık qauıpsızdıgı men äleumettık maŋyzy bar tauarlardyŋ baǧalaryna qatysty mäseleler erekşe nazar audarudy qajet etedı. «Azyq-tülık qauıpsızdıgı mäselesıne erekşe nazar audaruymyz kerek. Elımızde jyl basynan berı äleumettık maŋyzy bar azyq-tülıkterdıŋ baǧasy 4 paiyzǧa östı. Statistikalyq mälımetter boiynşa, 2020 jyldyŋ qaŋtar-qyrküiek ailarynda 2019 jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda qaraqūmyq, sary mai, qoi etı, jūmyrtqa, siyr etınıŋ baǧasy kürt qymbattady. Nan men süt baǧasy 8 paiyzǧa östı. Qyşqylsüt önımderınıŋ qūny 7 paiyzǧa ūlǧaidy. Sondyqtan öŋırlerdıŋ äkımderıne tūraqtandyru qorlaryna azyq-tülık qoryn der kezınde jinaudy, sondai-aq baǧany yryqtandyrudyŋ özge de täsılderın jüzege asyrudy tapsyramyn» dedı Memleket basşysy.
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstandy eldegı ekonomikalyq belsendılıktıŋ kürt tömendeuınen şyǧa aldy dep esepteidı. Biznestı yntalandyru jönınde şaralar qabyldanyp, tūrǧyndardyŋ az qamtylǧan toptaryna kömek körsetıldı. Düniejüzılık bank elımızdıŋ äleumettık-ekonomikalyq damuynyŋ negızgı körsetkışterınıŋ qarqynyn joǧary baǧalady. «Būl rette, bükıl älem boiynşa pandemiianyŋ jaqyndap kele jatqan ekınşı tolqyny jaŋa mındetter jükteidı. Ükımet kelesı jyly daǧdarysqa qarsy ıs-şaralardy jalǧastyru üşın qajettı resurstar men şaralar jiyntyǧyn qamtamasyz etuge mındettı. Menıŋ tapsyrmam boiynşa äleumettık-ekonomikalyq ahual kürt uşyqqan jäne ındettıŋ jaŋa tolqyny bolǧan jaǧdaida jüzege asyrylatyn keşendı ıs-şaralar jospary daiyndaldy. Alaida, bügıngı taŋda Reseige sanksiialyq qysymnyŋ küşeiuı, Qap tauyndaǧy jäne bızben körşıles elderdegı jaǧdaidyŋ şielenısuı, özge de syrtqy faktorlar daǧdarysqa qarsy josparlarymyz ben boljamdarymyzdy tiianaqty, qatesız jasaudy talap etude. Osyǧan orai, Ükımetke Ūlttyq bankpen bırlese otyryp, josparlaryna özgerıs engızıp, qazan aiynyŋ soŋyna deiın Prezident Äkımşılıgıne kelısuge ūsynudy tapsyramyn» dedı Q.Toqaev.
Prezident būdan ärı halyqpen qarym-qatynas jasaudyŋ jäne kerı bailanys ornatudyŋ asa maŋyzdy ekenıne nazar audardy. «Pandemiiaǧa qarsy kürestegı tabys, negızınen, halyqtyŋ qabyldanǧan şaralar men şeşımderge degen senımınıŋ deŋgeiıne bailanysty. Mūny täjıribe körsettı. Al senım azamattardyŋ bilık tarapynan atqarylyp jatqan ıs-qimyldarǧa tüsınıstık tanytyp, qoldau körsetuıne bailanysty. Halyqpen tūraqty dialog jasap otyru kerek jäne tūrǧyndarǧa tuyndaǧan mäseleler men qaterdı şynaiy ärı aşyq aityp, ony şeşudıŋ joldaryn ūsynu qajet. Jaǧdaidyŋ uşyǧuy sanitarlyq jäne aldyn alu şaralaryn qataŋ saqtauǧa bailanysty ekenın biznes ökılderı men azamattarymyz tüsınuge tiıs. Şynaiy jäne optimistık jaǧdailar boiynşa biyl qataŋ şekteu şaralaryn engızu qajettıgın boldyrmauymyz kerek jäne oǧan mümkındıgımız bar» dedı Memleket basşysy.
Qasym-Jomart Toqaev ındetpen bırıgıp küresudıŋ naqty nätijege jetkızetının qadap aitty. Ükımet pen äkımderge özınıŋ tapsyrmalaryn mültıksız oryndauǧa pärmen berdı. «Qazır älemdegı jaǧdai kürdelı. Tıptı, keibır aimaqtardaǧy ahual uşyǧa tüstı. Būl jaǧdai, ärine, bızdı de alaŋdatady. Barlyǧymyz el ışınde jäne ainalamyzda tūraqtylyq bolǧanyn qalaimyz. Sondyqtan älemde bolyp jatqan oqiǧalardan sabaq aluymyz kerek. Eldıŋ bereke-bırlıgı men amandyǧy bärınen qymbat. Äsırese, būl qazırgıdei kezeŋde öte maŋyzdy. Älemdı jailaǧan pandemiiaǧa jäne ekonomikalyq daǧdarysqa tötep beru üşın memleket barlyq qajettı şaralardy qabyldauda. Bıraq būl jūmys bükıl el bolyp, jūmyla bılsek qana öz nätijesın beredı. «Törteu tügel bolsa, töbedegı keledı» degen dana halqymyz. Bızdıŋ barlyq jetıstıkterımız, eŋ aldymen, auyzbırşılıktıŋ arqasy. Osyny ūmytpaǧan jön» dep sözın tüiındedı Prezident.
Jiynda Premer-ministr Asqar Mamin, Densaulyq saqtau ministrı Aleksei Soi, Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımı Altai Kölgınov, Almaty qalasynyŋ äkımı Baqytjan Saǧyntaev, Şymkent qalasynyŋ äkımı Mūrat Äitenov, sondai-aq Atyrau oblysynyŋ äkımı Mahambet Dosmūhambetov söz söiledı.
