Astanadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ ūiytqy boluymen el täuelsızdıgınıŋ 25 jyldyq mereitoiyna orai «Kıtap – däuır ainasy» atty aşyq esık künı öttı. Aituly şara aiasynda «Kıtap – tarih, kıtap – qazyna» dep atalatyn asa qūndy sirek kıtaptar men qoljazbalar körmesı aşyldy.
İgılıktı şaranyŋ aşyluynda QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ jauapty hatşysy Quatjan Uäliev, memleket jäne qoǧam qairatkerı, belgılı ǧalym Myrzatai Joldasbekov, türkolog ǧalym Qarjaubai Sartqojaūly, qoǧam qairatkerı Orazkül Asanǧazyqyzy jäne İran Respublikasynyŋ Qazaqstandaǧy Tötenşe jäne ökılettı elşısı Modjtaba Damirchilu söz söilep, bar bılımnıŋ bastauy atanǧan kıtaptyŋ qadırı men qasietıne toqtalyp, onyŋ maŋyzy turaly mazmūndy oi örbıttı.
Rasy kerek, elordadaǧy ruhaniiattyŋ parasatty ortalyǧyna ainalǧan Ūlttyq akademiialyq kıtaphananyŋ atqaryp otyrǧan jūmystary jaiynda jan semırtetın jaqsy sözdı mol aituǧa bolady. Bır ǧana atalǧan kıtap ordasynyŋ on jyldyq mereitoiy aiasynda aşylǧan «Kıtap mūrajaiynan» elımız älemde sirek kezdesetın kıtaptar men köne qoljazbalardyŋ qalyŋ qatparynan syr saulaidy. Ondaǧy ǧajaiyp jädıgerlerdı körıp, tarihtyŋ tereŋ tūnyǧyna boilaisyz. Aitalyq, jetı ataǧa deiın qasterlep ūstap kelgen qasiettı Qūran Kärım kıtabynyŋ 799 jyly qaǧazǧa tüsıre bastaǧan qoljazbasyn körıp, kielı düniege basymyzdy idık. Öz däuırınde bambuk taqtaişaǧa jazylǧan ejelgı qytai qoljazbasy da köne ǧasyrdyŋ közındei syr şertedı. Atalǧan kıtapty belgılı flamand suretşı Ser Entoni vann Deik bezendırgen. Būl älemde saqtalyp qalǧan jalǧyz jädıger sanalady. Sodan-aq, onyŋ qandai qūndy mūra ekenın tüisıne berıŋız! Saiyn dalany tūlparlardyŋ tūiaǧymen dübırletken «Kültegın» jazbalary men «Orhon eskertkışterınıŋ tolyq atlasy» da taŋǧajaiyp tuyndy. Sonymen bırge 1807 jyly şaǧatai tılınde Qazanda jaryq körgen «Seifılməlık-Bədıǧūljamal» qissasynyŋ suretın körıp, oiǧa qaldyq. Būl – halqymyzdyŋ alǧaş tasqa basylǧan düniesı. Kıtaptyŋ tüpnūsqasy Almatydaǧy Ūlttyq kıtaphananyŋ sirek qorlar bölımınde saqtauly eken.
Asyl mūralardy körgen saiyn sol zamandardy köz aldymyzǧa keltırıp, babalarmen tıldeskendei äserde boldyq. Mūrajaidan asa bır tarihi kıtapty körıp, tūryp qaldyq.Ūltymyzdyŋ kögınen qūiryqty jūldyzdai aǧyp ötken Şoqan Uəlihanovtyŋ 1905 jyly Sankt-Peterburgtegı İ.Boraganskiidıŋ baspahanasynda basylǧan «Skazanie ob Edige i Tohtamyş» eŋbegın erekşe aityp ötsek deimız. Mūnda halqymyzdyŋ tylsym tarihynyŋ tereŋ ızderı syr bükken. Sondai-aq, ūly ǧalymnyŋ Jetısu, Qaşqariia saparlary kezınde öz qolymen jazǧan qoltaŋbalary men suretterınıŋ köşırmelerı de muzei törınen oryn alǧan. Asa körnektı aǧartuşy Ybyrai Altynsarinnıŋ şyǧarmalary, hakım Abaidyŋ tūŋǧyş basylǧan kıtaby, ūly suretker Mūhtar Əuezovtıŋ «Abai joly» epopeiasynyŋ alǧaşqy nūsqasy, ūlt ūstazy atanǧan Ahmet Baitūrsynovtyŋ 1926 jyly Qyzylordada basylǧan «Əlıpbiı» sekıldı qūndy mūralardy osy jerden köre alasyz. Talai ǧasyr san ūrpaqty ūlttyq uyzben ūiytqan «Babalar sözınıŋ» 100 tomdyǧy da mūrajaidyŋ törınen oryn alǧan.
TŪLǦALARDAN TÄBÄRIK
Kıtaphana direktorynyŋ orynbasary Ǧaliia İsaqanovanyŋ aituynşa, soŋǧy ekı jyl kölemınde atalǧan mekemede «Qūndy tartu» atty auqymdy aksiia qolǧa alynǧan. Osy şara şeŋberınde kıtaphanaǧa 10 myŋnan asa kıtap syiǧa tartylǧan. Äsırese, el aldynda abyroiy biık, tanymal tūlǧalardyŋ memuarlyq kolleksiialaryn jinau jaqsy jolǧa qoiylǧan. Ony alǧaş belgılı qoǧam qairatkerı, ǧalym Myrzatai Joldasbekov bastaǧan. Aituly azamat özınıŋ jeke mūraǧatynda saqtalǧan 9 myŋnan artyq kıtap pen qoljazbalaryn, estelık syilyqtaryn kıtaphanaǧa tartu etken. Körnektı jazuşy Äkım Tarazi aǧamyz da jeke kıtap qorynan 979 kıtap syilaǧan.
Sondai-aq, ömırden ötse de artynda talai mūra qalǧan ardaqtylarymyz az emes. Sonau aumaly-tökpelı zamanda Altaidan Gimalai asyp üdere köşken jūrttyŋ noqta aǧasy bolǧan Qalibek batyrdyŋ bel balasy, marqūm Hasen Oraltai aǧamyzdyŋ mūralary da osy kıtaphanada saqtalǧan. Tuǧan halqy üşın basyn bäigege tıkken erjürek azamattyŋ asyl dünielerı sirek kıtaptar körmesınde alǧaş oqyrmandarǧa ūsynyldy. Sonymen bırge asa körnektı akademik Zäki Ahmetovtıŋ jūbaiy Ziia apaiymyz elordalyq kıtaphanaǧa ǧalymnyŋ 566 dana kıtaby men qoljazbalaryn tapsyrǧan. Ǧaliia Bökeiqyzy: «Zäki aǧamyz özı oqyǧan kıtaptardyŋ maŋyzdy betterın belgılep, körsetıp qoiǧan. Sol jerdı özıŋız oqysaŋyz taŋqalasyz. Öte ūqypty, ziialy kısı ekenı qoljazbalarynan anyq baiqalady. Jastar osy ardaqty tūlǧanyŋ mūrasynan tereŋ oi tüiedı dep oilaimyn» deidı äŋgıme arasynda.
Belgılı ǧalym, professor Sailaubek Qalievtıŋ jeke kıtaphanasynan 500-den asa matematika ǧylymdary boiynşa kıtaptary da jeke qordan oryn alǧan. Mäselen, G.M. Fihtengolstıŋ «Differensialdyq jäne integraldyq eskertuler kursynyŋ 1 tomy» atty eŋbegı matematika ǧalymdary arasynda öte joǧary baǧalanady. Belgılı aqyn Amanjol Şämkenovtıŋ balasy da aksiia aiasynda äkesınıŋ bes tomdyq jinaǧyn tabys etken. Odan bölek älemdık saiasatta salmaǧy bar tūlǧalar jaiynda jazylǧan kıtaptar da saqtauly.
Bızdı osyndai ǧajaiyp mūralar qalai saqtalady degen sūraq mazalaǧan edı. Oǧan kıtaphana basşysynyŋ orynbasary tiianaqty jauap berdı.
– Sirek kezdesetın kıtaptar men qoljazbalardy saqtau üşın onyŋ arnaiy talaptary bar. Bız olardy memlekettık standartqa sai saqtaimyz. Qazırgı taŋda asyl dünielerdıŋ köşırmelerın jasap jatyrmyz. Sifrlau jūmystaryn da jürgızudemız. Negızı, ol jerde köbınese tūpnūsqalar emes, köşırme ǧana tūru kerek. Qūndy mūralardyŋ barlyǧy arnaiy orynda saqtalady. Mäselen, avtorlyq qūqyq boiynşa 70 jyldan asqan jädıgerge köşırme jasauǧa bolady. Eger oǧan ondai uaqyt ötpese, avtormen kelısımşartqa otyramyz, – deidı Ǧaliia İsaqanova.
ELEKTRONDYQ KITAPHANA QALYPTASUDA
Bügıngı taŋda elordalyq akademiialyq kıtaphanadaǧy kıtap qory 1 millonnan asqan. Sonyŋ ışınde elektrondyq katalogqa 1 millionǧa juyq kıtap tırkelgen. Oqyrmandar sany da 85 myŋǧa jetken. Elektrondyq kıtaphana jüiesı de jemıstı jūmys ısteude.
– Bız bügıngı künı elımızdıŋ elektrondyq kıtaphanasyn qalyptastyryp jatyrmyz. Ol – ülken joba. Bızdıŋ kıtaphanada memlekettık tapsyryspen şyqqan kıtaptardyŋ barlyǧy bar. Onyŋ barlyǧy elektrondyq kıtaphanaǧa tırkelgen. Kez kelgen oqyrman üide otyryp, bızdıŋ portalǧa enıp, özı ızdegen kıtap turaly aqparat alady. Sondai-aq, bızdıŋ akademiialyq kıtaphana ekı jyldan berı aimaqtaǧy kıtaphanaşylardyŋ bılıktılıgın arttyru maqsatynda oqytu kurstaryn jürgızuge kuälık aldy. Mäselen, ötken jyly şet elden arnaiy maman şaqyryp, bas qalada barlyq aimaqtaǧy kıtaphana qyzmetkerlerın jinap, täjıribe almastyq. Onda «älemde kıtaphanaşylar qalai jūmys ıstep jatyr, olardyŋ tehnologiialary qandai, bız dūrys baǧytta damyp jatyrmyz ba?» degen oilarmen öz jūmysymyzdy bır saraptap aldyq. Sonymen bırge 14 oblystyq kıtaphanamen üilestıru keŋesın qūrdyq. Sonyŋ barlyǧy osy salanyŋ damuyna tyŋ serpın beredı dep oilaimyn, – deidı öz sözın qoryta kele Astanadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasy direktorynyŋ orynbasary Ǧaliia Bökeiqyzy.
Azamat ESENJOL
Materialdy “Astana aqşamy” gazetınıŋ astana-akshamy.kz resmi saityna sılteme jasaǧanda ǧana paidalanuǧa rūqsat etıledı.
