Jaqynda Astanada rejisser Säbit Qūrmanbekovtıŋ «Boran» dramalyq körkem filmınıŋ tūsaukeserı öttı. Osy keşte bız filmnıŋ ssenarii avtory jäne prodiuserı Erbol BORANŞYNY sūhbatqa şaqyryp, «Aqşamnyŋ» dästürı boiynşa «qonaqkäde» sūraǧan edık.
– «Boran» qalai şyqty? Būl taqyrypqa baruǧa ne türtkı boldy?
– Jobany 2015 jyldan bastap qolǧa aldyq. İdeia Säbit Qūrmanbekov aǧamyzdykı. Ötken ǧasyrdyŋ 80-jyldary bolsa kerek, Şyǧys Qazaqstan öŋırınde körşı auylǧa attanǧan jıgıt adasyp, Qytaiǧa ötıp ketedı eken. Üsınıp, hal üstınde jatqanda, sol jaqtaǧy qazaqtyŋ ülken aqsaqaly tauyp alady da, qūtqaryp, osy bala üşın ülken erlıkke barady. Özıne töngen qaterge qaramai, şekaradan qaita ötkızıp jıberuge kömektesedı. Oqiǧanyŋ negızgı jelısı – osy. Filmnıŋ ssenariı jazylǧannan keiın 2016 jyly memlekettık tapsyrys boiynşa ötıp jatqan ssenarii konkursyna jıberdık. 2019 jyly ötken ırıkteuge 500-ge juyq ssenarii qatysqan, sonyŋ arasynan on şaqty filmge tüsıruge mümkındık berıldı. Sonyŋ bırı – osy «Boran». Filmnıŋ baǧasyn körermen özı beredı ǧoi, degenmen būl kinonyŋ barlyq önımı qazaq azamattarynyŋ qolynan şyqty. Būryn suretşı, ärleuşı degen siiaqty jūmysty köbınde basqa ūlt azamattary ısteitın. Demek, bızdıŋ kino salamyz öz mamandarymyzben tolyǧyp keledı desek qatelespeitın sekıldımız.
– Būl sızdıŋ tūŋǧyş tuyndyŋyz ba? Joq, älde kino salasynda eŋbektenıp jürgenıŋızge bıraz uaqyt boldy ma?
– Būl menıŋ şyǧarmamnyŋ töltaŋbasy emes, ärine. Būdan būryn da men jazǧan 3-4 ssenarii «Qazaqfilm» kinostudiiasynda memlekettık tapsyryspen tüsırılgen bolatyn. Student kezımde «Almaty-Şymkent» degen tolyqmetrajdy körkem filmnıŋ ssenariın jazǧanmyn, komediia taqyrybynda. Ol film elımızdegı bır konkursta bas jüldenı jeŋıp aldy, maǧan «Üzdık ssenarii avtory» jüldesın berdı. «Nemere» filmıne ssenarii jazsam, «Tastülekte» ssenariige qosa prodiuserlıktı atqardym. Būdan basqa qysqametrajdy körkemfilmder, derektı filmder de tüsırdım. Jiyp aitqanda, qazırge deiın 30-ǧa juyq eŋbektıŋ ssenarisı, rejisserı, prodiuserı retınde atym ataldy. Būl salaǧa keluıme, bırınşıden, bala küngı armanym türtkı bolsa, ekınşıden, 2005 jyly Temırbek Jürgenov atyndaǧy öner akademiiasynyŋ kinoteatr-dramaturgiia mamandyǧyna oquǧa tüsıp, Şahimarden Qūsaiynovtyŋ tärbiesın körgenım sebep boldy.
– Biylǧy jospar «Boranmen» bıttı me?
– Joq, «Borannan» keiın Daniiar Salamatovtyŋ «Talaq», Kenjebek Şaiqaqovtyŋ «Aiqai» filmderınıŋ prodiuserı bolyp, 2 jobany da sätımen tämamdap ötkızdık.
– Qazaqstanda ūlttyq kinolar basynda jarq etkızıp bır körsetıledı de, bıraz uaqyttan keiın köl betındegı köbıktei joǧalyp ketetını qalai?
– Elımızde memlekettık tapsyryspen tüsırılgen filmderdıŋ köbı dūrys körsetılmei jatyr. Oǧan sebep kinoteatrlardyŋ köbı jekelerdıŋ menşıgınde, telearnalarda ūlttyq kinolardan görı şetel filmderı köbırek körsetıledı. Būl jerde ūlttyq müddeden ekonomikalyq qajettılık äldeqaida biık tūr dep aituǧa bolady. Sosyn qazaq tıldı filmderdıŋ köbı adam köp körmeitın uaqytta qoiylady da, basqa uaqytta şetel filmderın körsetedı. Būl, ainalyp kelgende, otandyq kinony qoldaiyq degen tanymnyŋ joǧyna da qatysty. Bız bır film jasasaq ta ūlttyq ruhty kötereiık, tılımızdıŋ arqauyn şiratyp, ūmytylyp bara jatqan salt-dästürımızdı qaita jaŋǧyrtaiyq degen maqsatpen jasaimyz. Bıraq ony barlyq körermen tüsınıp, bızdı qoldap otyr dep aita almaimyn.
– Elımızde ūlttyq kino salasyn qoldau jaǧdaiy qalai?
– Osydan 2-3 jyl būryn ūlttyq kinony qoldau ortalyǧy aşylǧan. Eger osy ortalyqtyŋ jūmysy jandansa, bızdıŋ kino salamyzǧa köp paidasy tiedı dep oilaimyn. Jalpy qazır «el bolam deseŋ, ekranyŋdy tüze» degen jaŋa tırkes jiı aitylyp jür ǧoi, sol siiaqty bız ūlttyq ruhymyzdy köteremız desek, kino salasyna da ülken qamqorlyq kerek. Şetelden ūlttyq ideologiiamyzǧa sai kelmeitın kinolardy äkelıp, ūlttyŋ sanasyn ulai bergenşe, ūlttyq bolmysymyzdy äigıleitın filmder köbırek jasaluy kerek. Bızde ūlttyŋ tarihyna, taǧdyryna qatysty aşylmai jatqan taqyryptar az emes, sonyŋ bärın kino tılımen ūrpaq sanasyna jetkızıp, jas ūrpaqtyŋ öz tarihyn tanyp ösuıne qol jetkızsek, būl ūlt üşın ülken jetıstık dep oilaimyn. Qazır bärı qarjyǧa tıreletın zaman. Qarjy bolsa, bärın tüsıruge bolady. Bıraq kino tüsırgennıŋ jönı osy eken dep ne ūltqa, ne ūrpaqty tärbieleuge paidasy joq arzan külkıge qūrylǧan bır kündık filmderdı tüsıre beru – ūlt pen önerge jasalǧan qiianat. Sondyqtan bızdıŋ elde kinotanu, kino synyn damytu jūmysyna da den qoiylsa eken deimın.
