Qazaqtyŋ «bas auruyna» ainalǧan baspana mäselesı jyl ötken saiyn kürdelenıp barady. Äsırese, auyldan qalaǧa qarai aǧylǧan jastardyŋ qoly şekteulı şarşy metrlerge de jetpei jür. Jalaqysy jan baǧysynan aspaityn jastardyŋ denı artylǧan azdaǧan aqşalaryn tek jaldamaly päterlerdıŋ ielerıne ūstatqannan basqa amaldary joq. Halyqtyŋ etınen ötıp, süiegıne jetken būl mäselenı şeşuge eşkım peiıl emes. Baspana mäselesın şeşuge baǧyttalǧan baǧdarlamalar bırınen keiın bırı paida bolyp jatqanymen, olardyŋ da qara halyqqa paidasy az bolyp tūr.
Osy qaptaǧan baǧdarlamalardyŋ arasynan «menmūndalaǧany» memlekettık qoldau esebınen 2012 jyly şılde aiynda jariialanǧan «Qoljetımdı baspana-2020» baǧdarlamasy boldy. «Qazaqstan tūrǧyn üi qūrylysy jinaq bankı», «Qazaqstan ipotekalyq kompaniiasy» jäne «Samūryq-Qazyna» tūrǧyn üi qory syndy üş bırdei operator-kompaniia arqyly oryndalatyn baǧdarlamadan köp el ümıt küttı. Bıraq ol jastardy qaryq qyldy ma? Baspana mäselesı şeşılude dep aita alamyz ba? Gäp – sonda. Tūrǧyn üi kezegıne aludyŋ da talaptary az emes. Būl baǧdarlamaǧa qatysu üşın jergılıktı äkımdıkke baryp, baspanaǧa mūqtaj adamdardyŋ kezegıne tūru kerek. Eŋ aldymen būl kezekke tūru üşın qūjat tapsyruǧa elordada az degende üş jyl tūraqty tırkeude tūrǧan boluyŋ kerek. Ekınşıden, baǧdarlama aiasynda taratylatyn üiler 15 jylǧa deiın jalǧa berıledı nemese satylady. Üşınşıden, osyǧan deiın bankterdıŋ qara tızımıne ılıngen bolsaŋ, jalaqyŋnyŋ mölşerı otbasy şyǧynynan aspaityn bolsa, būl quanyştyŋ auyly alys. Onyŋ üstıne «Qoljetımdı baspana-2020» baǧdarlama aiasynda üi aludyŋ kezegınde tūrǧandardyŋ qatary osy baǧdarlama aiasynda salynatyn üilerdıŋ kölemınen 10 ese asyp ta ketuı mümkın ekenın bilıktegılerdıŋ özderı alǧa tartqan bolatyn. Osydan keiın äleumettık baspana tapşylyǧyn joiu üşın älı talai jobanyŋ kerektıgın aitpai kör.
Mäjılısmen Azat Peruaşev jyl basynda qalalarda üisız jürgen auyl jastaryna ashanasy men äjethanasy ortaq bır bölmelı jataqhanalar saludy ūsyndy. Bız üşın de būl ūsynystyŋ bäsı artyq bolǧanyn jasyrmaimyz. Qūlaqqa jaǧymdy, oiǧa qonymdy, köŋılge senımdı bolǧan jyldyŋ eŋ üzdık ūsynysy osy dep aituǧa äbden bolady. «Öz üiım – öleŋ tösegım» deitın qazaq üşın tūrǧyn üi turasyndaǧy tüitkıldı problemalardyŋ tüiının tarqatatyn naǧyz joba edı būl. Jyl saiyn boi köterıp, bıraq onda kımderdıŋ tūryp, ol üilerdı kımderdıŋ ielenıp jatqany belgısız biık-biık üilerden är qazaqqa baspana tiıp jatpaǧannan keiın, deputattyŋ būl ūsynysyna ūmsynbai qaitemız?!
Mūndai päterlerdı satyp alu 40 paiyzǧa arzanǧa tüsetın bolsa, būǧan astanalyq merdıger kompaniialar kelısıp otyrǧan bolsa, zamanaui ülgıdegı jaŋa jataqhanalardy nege salmasqa? Jeke päterdıŋ ipotekasyn qaltasy kötermeitınder üşın jataqhana saludy qūnttaǧan Azat Peruaşev: «Būl jerde men «eskı-qūsqy» jataqhana turaly aityp jatqanym joq. Bız zamanaui standarttar boiynşa abattandyrylǧan jataqhanalardy saludy ūsynyp otyrmyz. Mūndai jataqhanalar köptegen damyǧan elderde bar, olar, ädette, jūmyssyzdar nemese qonys audarǧandarǧa arnalǧan. Jäne būl ülgıde tek jataqhanalar ǧana emes, mysalǧa, europalyq normalar boiynşa – bır jūldyzdy qonaqüidıŋ äjethanasy men as üiı – bır qabatqa ortaq. Olardyŋ baǧasy arzan bolǧandyqtan, ülken sūranysqa ie. Mūndai qonaqüilerdı Germaniia, Polşa, Fransiia, Skandinaviia elderı, Japoniia, Koreia elderınde köptep kezdestıruge bolady. Sondyqtan bız ötkenge emes, örkeniettı älem qoldanyp jatqan täjıribege köşudı ūsynyp otyrmyz. Tıptı bai degen Germaniia elınıŋ özınde halyqtyŋ köbısı jaldamaly üide tūrady, öitkenı jekemenşık üi aluǧa kez kelgennıŋ şamasy jete bermeidı» degen bolatyn. Rasy – osy!
Basqa qalany emes, Astanany alsaq, mūndaǧy ekı mūǧalımnıŋ bırı baspanasyz, jalaqysy az. Ekı synypty qatar alyp jürgen jüktemesı köp mektep qyzmetkerınıŋ jarty ailyǧy jaldamaly päterge ketedı. Al olardyŋ denı osyndai qoljetımdı deŋgeidegı jataqhanalardy aluǧa quana kırısken bolar edı. Olar onsyz da jekelegen adamdardyŋ jataqhana dep atalatyn 9-12 şarşy metrlık bır bölmelerınde 50-60 myŋ teŋgelerın tölep tūryp jatyr.
Bıraq būl Peruaşevtıŋ ideiasy ıske aspaityn boldy. Ükımet deputattyŋ jastarǧa arnap jappai jataqhana salu jönındegı ūsynysyn qabyldamai qoidy. Öitkenı ashana men äjethanasy ortaq baspanalardyŋ kemşılıgı köp eken. Mümkın būl mäsele qaita köterıletın şyǧar?!
Güljan RAHMAN
